HHI ǵasyr – aqparattyq tehnologııanyń órkendegen kezeńi. Teledıdar men kompıýter búkil álemniń, adamzattyń kúndelikti ómiriniń bir bóligine aınaldy. Eńbektegen sábıden eńkeıgen qartqa deıin, ǵalamtordan óz qajetin taýyp, tamashalaı alatyn múmkindigi mol zaman.Sonyń ishinde «3D teledıdary» keń taralyp, turmystyq dúnıeniń birine aınalyp bara jatyr. Arnaıy kózildirik arqyly úıden shyqpaı-aq kınoteatrdyń ózinde otyrǵandaı sezine alasyz. Endi mine, «4D»-dan «7D»-ǵa deıingi formatty ekran bar. Sońǵy shyqqan «7D formatty» ekran arnaıy kózildirikpen oryndyǵyńda otyryp, fılmniń ishinde saıahattap, jańbyrdyń astynda qalyp nemese aıaǵyńyzdan jylan shaqqandaı kúı keshesiz. Al, osynyń bári bola tura, kıno qondyrǵysyn saqtap, búgingi kúnge deıin eldi mekenderge arhıvte jatqan qazaq fılmderin nasıhattap júrgen adam bar dese senesiz be? Álde, senbeısiz be? Endeshe, sizderge aıtaıyn... Ol kisiniń kıno ónerine degen mahabbaty ýaqytsha ǵana qyzyǵýshylyq bolyp qalmaı, ómir boıyna súıikti isine aınalǵan. Ol Soltústik Qazaqstan oblysy, Sh.Ýálıhanov aýdany, Aqbulaq aýylynyń týmasy – Jánibek Qapezov.
Qaıyrly kún, Jánibek aǵa. Kınomehanık mamandyǵymen qaı kezden bastap aınalysyp kelesiz?
Men arnaıy kınomehanıkter daıyndaıtyn ýchılıeni Qaraǵandy qalasynda 1973 jyly aıaqtadym.Sol ýaqyttan beri qondyrǵymmen, Soltústik óńirdegi aýyl-aımaqty, aýdan ortalyqtarynyń bala-baqshalary men mektepterine, qarttar úıi men jetimder úıine jıi-jıi baryp turamyn.
Eski qondyrǵy arqyly kórsetiletin fılmdi kishkentaı búldirshinder men qarııalar qalaı qabyldaıdy?
- Árıne, ósip kele jatqan býynǵa bul óte qyzyq dúnıe bolyp kórinedi. Tańǵajaıyp álemge tap bolǵandaı mýltfılmge ǵana emes, ekrannan kórsetilip jatqan árbir is-qımylǵa, dybysyna zeıin qoıyp baqylaıdy. Al, qarttar úıindegi kórermender bul qurylǵyny biledi. Óıtkeni, balalyq shaqtarynda talaı fılmdi osy qondyrǵymen kórgen. Meni kórgende kishkentaı baladaı qýanyp, zalǵa jaıǵasyp alady. Olardyń ishinde bul kınoqondyrǵy «eski úıge kirip balalyq shaǵyńdy eske alaǵandaı, keremet áserge toltyrady» dep jatatyndary bar. Keterimde kelesi joly, «osy fılmdi kóreıik» dep usynys jasap jatatyndary joq emes.
Ol fılmderdi qaı jerden alasyz?
- Qarttar tapsyrǵan fılmdi tabý izdenisti talap etedi. Petropavl, Arqalyq jáne Qostanaı qalalarynda ornalasqan KGÝ «entr po sohranenııý ı ıspolzovanııý kıno-vıdeofonda» degen muraǵattardy aralap, belgili bir ýaqytqa deıin kelisip alyp, jumysymdy jalǵastyramyn. Kóbinese, qazaq aýyldarynda ornalasqan mekemeler fılmniń qazaq tildi bolǵanyn qalaıdy. Biraq, ókinishke qaraı, qazaq tildi nusqasy bola bermeıdi. Qorjynyma «Qazaqfılm» kınostýdııasynda túsirilgen fılmdermen qatar, keńes úkimeti kezeńinde túsirilgen reseı, ózbek, tájik fılmderin jınaımyn. Naǵyz klassıkterdiń: Sh.Aımanovtyń «Aldar Kóse», «Taqııaly perishte», M.Kalatozovtyń «Letıat jýravlı», basty rólde S.Bondarchýktiń ózi oınaıtyn «Sýdba cheloveka», Sh.Abbasovtyń «Ty ne sırota», B.Kımıagarovtyń «Hasan Arbakesh» fılmderin kóredi. Meni shalǵaıdaǵy jetimder úıiniń meńgerýshileri, dırektorlary ábden tanyp alǵan. Balalarǵa az da bolsa qýanysh syılaýǵa tyrysyp, Sh.Beısembaevtyń «Arman – ataman», A.Qarsaqbaevtyń «Alty jasar Alpamys», «Meniń atym Qoja» sekildi fılmderin usynamyn. Mine, osylaı adamǵa qýanysh syılaý mamandyǵymnyń arqasynda iske asyp jatady.
Mamandyǵyńyz negizgi tabys kózi me?
– Jas kezimdegi maqsatym, tabys kórý bolatyn. Kórermeniń kóp bolǵany jaqsy. Qazirgi ýaqytta zeınetke shyqtym. Endi kásibimdi hobbı retinde kóremin. Taýyp jatsam, tabysymdy jetimder úıine nemese qarttar úıine beremin. Jaqynda ǵana psıholog mamandary jáne medbıkelermen birigip, jastarǵa nashaqorlyqqa qarsy úgit júrgizip, túzý joldan taımaıtyndaı baǵyt-baǵdar berý maqsatynda R.Nuǵmanovtyń «Ine» fılmin kórsettik.
Siz jaıly T.Júrgenov atyndaǵy akademııasynyń M.V.Soloveva sheberhanasynda tálim alǵan A.Sátbekova, F.Áserhanov sekildi daryndy stýdentter qysqametrli derekti fılm túsirgen eken. Sol jóninde tolyǵyraq aıtyp berseńiz.
– Iá, ol fılm 2013 jyly túsirildi. Kórshi aýylda Almaty qalasynda rejısserlikte oqyp júrgen bir qyz bar eken. Men jaıly estigeni bar shyǵar, aýylǵa kelip «Siz jaıly derekti fılm túsirgim keledi. Bul degen tańqalarlyq jańalyq qoı. Fılmdi túsiretin toppen kelemiz» dep ketti. Sóıtip, «Sońǵy kınomehanık» (Poslednıı kınomehanık) atty derekti fılm túsirildi. Keıin ol fılm, III Halyqaralyq «Bastaý-2013» kınofestıvalinde konkýrstyq baǵdarlamada kórsetilgen. Kınofestıvaldiń stýdenttik fılmder konkýrsynyń qazylar alqasy A.Sátbekovany «Erekshe talǵam» nomınaııasy boıynsha marapattaǵan. Osy fılmdi dıplomdyq jumysy retinde usynyp, joǵary baǵa alǵan. Maǵan fılm qatty unady, jetistikke jetip, eńbegi elenip jatqanyn estip qýanyp qaldym. Aýylǵa kelgende osyndaı qýanyshty jańalyqtaryn aıtqan bolatyn.
Ýaqytty keıinge shegerse, osy mamandyqty qaıta tańdar ma edińiz?
- «Armansyz adam qanatsyz quspen teń» degen maqal bar. Kıno túsirip, qazaq kınosynyń qorjynyn toltyryp, dál búgingi kúndeı nasıhattaýdan rahat tabar edim. Eski qoıyn dápterimniń ár betinen kórermenniń jyly pikirleri men usynystaryn oqyp, bir jylýlyq sezinip qalamyn. Sh.Aımanov, Sh.Beısembaev, S.Qojyqovtaı azamattar shyqsa deımin. Men búgingi jas urpaqtan kóp úmit kútemin.
Jánibek aǵa, ortalyqqa arnaıy kelip, suhbattasqanyńyz úshin myń alǵys! Ómir jasyńyz uzaq bolsyn.
Búkil ómirin kıno óneriniń nebir klassıkalyq týyndylarymen tanystyryp, kórermenin qýantyp júrgen, halyqtyń alǵysyn arqalap kele jatqan, árbir kúnin kınomehanıktiń tynymsyz eńbegine arnaǵan Jánibek aǵanyń armandary erteli-kesh oryndalatynyna senimimiz mol.