Ǵasyrǵa jýyq tarıhy bar óner ordamyzdyń sahnasynda 2000-shy jyldan beri kishkentaı búldirshinderge qýanysh syılap kele jatqan Baqytjan Qaıýov osy ýaqytqa deıin 100-ge jýyq ról somdap, qazaq qýyrshaq óneriniń jandanýy men álemge tanylýyna úlken úlesin qosyp kele jatqan sahna sańlaǵy. Teatr áleminde óziniń eńbekqorlyǵy men talanty arqyly kórermen kózaıymyna aınalǵan akterlerdiń biri. Óner jolynda halyqaralyq jáne respýblıkalyq festıvalderde teatrymyzdyń abyroıyn asqaqtaptyp, jeke shyǵarmashylyǵyn shyńdaǵan akter. Búginde Dara jáne Mádenıet salasynyń úzdigi tósbelgileriniń ıegeri. Óner ordamyzda súıkimdi búldirshinder men ata-analaryna ár túrli taqyrypta, baǵytta san túrli qoıylymdarda óziniń harızmasymen berilgen rólin joǵarǵy deńgeıde oınap keledi. Sonyń ishinde kórermenderdiń súıikti qoıylymdarynyń birine aınalǵan «Qýyrshaq dýman», «Aladdınniń sıqyrly shamy», «Kashtanka», «Qazdar men aqqýlar» atty spektaklderi.
Kóne arab elderinen aýyz eki taraǵan «Aladdınniń sıqyrly shamy» (rejıseri S.Shúkirov) ertegisi qazirgi tańda teatr jáne kıno áleminde kórermen qyzyǵýshylyǵyn oıatqan, árdaıym suranysqa ıe sıqyrly qoıylym. 90 jyldyq tarıhqa ıe óner ordamyzda bul spektakl da kishkentaı búldirshinder men ata-analarynyń júregin jaýlaǵan qoıylym. Qoıylymnyń basty rólderiniń biri sıqyrly sham ıesi Djın Kashty Baqytjan Qaıýov somdaıdy. Ertegi jelisi boıynsha erjúrek, júregi meıirimge toly, Baǵdat shaharynyń qarapaıym jigiti Aladdın Sultannyń qyzy Býdýr hanshaıymǵa ǵashyq bolyp, qosylý jolyndaǵy qıynshylyqtar men kedergilerdi jeńýge kómektesken sıqyrly sham ıesi Djın Kash týraly qııalǵa toly sahna.
Qoıylymnyń kishkentaı búldirshinderge berer tárbıelik máninen bólek, sıqyrly sahnasymen nazarlaryn aýdarady, qyzyǵýshylyqtaryn oıatady. Sahnadaǵy dekoraııanyń kórermen kózinde alar orny bólek. Mysaly, Býdýr hanshaıymnyń záýlim altynmen qaptalǵan saraıy onyń qandaı ál-aýqatty otbasynan shyqqanyn ásemdese, al Aladdınniń saraıshyǵy kishigirim qarapaıym ekendigin jáne saraıshyqtyń janyndaǵy eski etiktiń turǵandyǵy, ákesiniń qarapaıym etikshi ekendigin túsinemiz. Sahna atmosferasyn syılaǵan kóńildi Shyǵys ánderi men bıleri, ár keıipkerge laıyqty etip jasalǵan qýyrshaqtar úlgisi kózdiń jaýyn alady. Al sol qýyrshaqtarǵa jan bitirip bıletý, ár qýyrshaqtyń qımylyn shynaıy qylý akterlerdiń sheberligi. Mysaly, Djınnyń záýlim trosty qýyrshaǵyn júrgizý, onyń kımyldaryn shynaıy qylý, bir sátte sahna aldynan shyǵyp, bir sátte joǵalyp ketýi, qorqynysh pen úreı týǵyzý búldirshinderdiń qyzyǵýshylyǵyn týdyrady jáne Djınniń Aladdınge kómek qolyn sozýy balalardy adamgershilik qasıetke dostyqqa adal bolýdy, sózge berik bolýdy úıretedi.
Óner ordamyzda 40 jyldyq tarıhy bar dýmandy qoıylym «Juldyzdy qýyrshaq» konerttik baǵdarlamasy kórermenge kóterińki kóńilin syılaıtyn spektakl. Dýmandy qoıylym ár ulttyń mádenı murasyn jáne ónerin tanystyra kele, álemge áıgili án-bı shashýlarymen toly, ár kórermenniń kóńil tórinen tabylǵan 1984 jyldan beri óner sahnamyzda qoıylyp kele jatqan teatrymyzdyń tumaryna aınalǵan qoıylymdardyń biri bolyp sanalady.
Óleńderi estigende júrekke baldaı jaǵatyn, qazaq eliniń jez tańdaı ánshisi Roza Baǵlanovanyń qýyrshaq beınesinde ataqty ánin shyrqaıdy, ózge ult ókilderiniń Maıkl Djekson men Farýh Zakırovtyń ánderi jáne Ýkraına, Armenııa, Prıbaltıka ulttyq bıleri men myń buralǵan Shyǵys bıleri otyrǵan kórermendi bıletip jiberedi. Qoıylym barysynda marıonetka, trosty, boıly, kóleńkeli jáne t.b. qýyrshaqtar túrin qoldanady.
Qýyrshaq beınesin jandy qylyp, jan bitirip bıletý ońaı jumys emes. Bul jerde akterlerdiń sheberligin, ıkemdigin baıqaýǵa bolady. Qýyrshaqtardy myń buraltý, shyr aınaldyryp kórermenniń kóńilin tabý ár akterdiń týma talanty. Sonyń ishinde erekshe talant ıesi Baqytjan Qaıýov qoıylym barysynda bir emes birneshe qýyrshaqty júrgizedi. Aıta ketsek, 89-shi maýsymnyń ashylýyn «Qýyrshaq dýman» qoıylymyn jańa zamanaýı formatta «Juldyzdy qýyrshaq» ataýymen usynylyp, konertti qoıylym elimizdiń jaryq juldyzdary Roza Rymbaeva, Dımash Qudaıbergenniń ónerlerimen tolyqtyryldy.
Áıgili orys halyq ertegi jelisi boıynsha «Qazdar men aqqýlar» qoıylymy tárbıelik mánge ıe. Qoıylym kishkentaı búldirshin men ata-anasyna keremet áserin qaldyrady, balalardy meıirimdilik pen jaqsylyq jasaýǵa shaqyrady. Kishkentaı kezden balalardy jaýapkershilikke tárbıeleıdi. Bul qoıylymda Baqytjan Qaıýov júregi qara, zulymdyq pen qatygezge toly Jalmaýyz kempirdiń rólin somdaıdy. Sheber akter – bul óz keıipkerleriniń ishki dúnıesine tereń úńilip, emoııalardy nanymdy túrde jetkizý. Jalmaýyz kempirdiń rólin sátti somdaǵan sheber akter dep aıtsaq artyq etpeıdi. Qoıylym barysy boıynsha baqytty tolyqqandy otbasynda qyzy men kishkentaı uly bolady. Ata-anasy sharýlarymen úıden shyǵyp bara jatyp, kyzdaryna kishkentaı baýyryn qaraýdy tapsyrady. Bala tynymsyz ári tentekteý. Qyzdyń óziniń balalyq shaǵy qyzyp turǵan kez, qurbylary oıynǵa shaqyrady, qyzyǵýshylyqqa qunyqqan qyz, jerde oınap otyrǵan balany kózden tys jiberip alady. Osy tusta zulym jabaıy qazdar baýyryn urlap ketedi. Batyl ápkesi jaýapkershilikti óz moıynnyna alyp, baýyryn izdeýge shyǵady. Jol aldynan kezdesken qıynshylyqqa tótep berip, kómek suraǵan adamǵa kómegin usynyp baýyryn zulymnyń qolynan qutqarady. Izgi is isteseń aldyńnan jaqsylyǵy shyǵar demekshi, ekeýiniń zulymdardan qashýyna kómek qolyn sozdy. Sóıtip, bir týǵandar úılerine aman-esen qaıtady. Búldirshinderdiń otbasyndaǵy aýyzbirshiligi, aq pen qarany ajyrata bilý, syılastyq pen bir-birine qurmet kórsetý týraly nasıhattaıdy.
Anton Chehovtyń orys halyq ertegi jelisi boıynsha «Kashtanka» qoıylymy da kórermen nazarynan tys qalmady. Qoıylymda orys halqynyń turmys-tirshiligi sıpattalady. Aǵash ustasy Lýka Aleksandrovıchtyń jáne onyń uly Fedıanyń qyzyl tústi tentek «Kashtanka» esimdi ıesine adal, oǵan sheksiz berilgen ıti bolady. Kashtankanyń kúndelikti kúni bir qalypty edi, tańnyń atysymen ıesimen birge tapsyrys alý úshin, alys jolǵa shyǵatyn. Jol boıy usta ár jerge kirip, eski dostarymen júzdesip, tamaqtanady, al Kashtankanyń aýzyna tamaq tıse tıdi, tımese taǵy da ash qalatyn edi. Kúnderdiń bir kúninde Kashtanka sapar barysyndy ıesinen adasyp qalady. Kúnniń sýyǵy dalada ash, qoryqqan Kashtanka bir úıdiń qaqpasynyń aldyna kelip jantaıady. Úı ıesi ırk akteri Mıster Jorj rólin B. Qaıýov oryndady. Mıster Jorj ıttiń daýysyn estip aýlaǵa shyǵady. Itke jany ashyp, ony óziniń úıine kirgizip, tamaqtandyryp, panasyna alady. Úıde tek Kashtanka ǵana emes, basqa da Fedor Tımofeevıch atty mysyq, Ivan Ivanovıch atty qaz jáne Havronıa Ivanovna atty shoshqasy baryn kóredi.
Basynda olarmen til tabysý Kashtankaga qıyna túsedi. Ýaqyt óte bári bir-birine baýyr basady. Kúndelikti Mıster Jorj úıdegi Fedor Tımofeevıch, Ivan Ivanovıch jáne Havronıa Ivanovna jattyǵýlaryn jasatyp, keshki ýaqytta qoıylym qoıý úshin ırkke ketedi. Ýaqyt óte keshki qoıylymnan keıin, Ivan Ivanovıch qaz aýyryp qalady. Qazdyń ornyna keshki qoılymǵa Kashtanka shyǵý kerek bolady. Mıster Jorj Kashtankany ártúrli jattyǵýlarmen daıyndap oǵan senim bildiredi. M.Jorj komandasymen birge ırkke keledi. Boıyn úreı boılaǵan Kashtanka men M.Jorj qatty ýaıymdaıdy. Ýaqyt ta kelip jetedi. Barlyǵy alańnyń qaq ortasyna shyǵady. Kashtankanyń úreıi odan asa arta túsedi. M.Jorj ony sabyrǵa shaqyryp, kóńilin kóterip, oınatyp jiberedi.
Sahnada óner kórsetý barysynda Kashtankanyń burynǵy ıeleri kórermender qatarynda otyrady. Olar Kashtankany tanyp, atyn atap shaqyra bastaıdy, burynǵy ıelerin kórgen Kashtanka sahnadan óz ıelerine qaraı júgiredi. ırk qoıylymynyń astań kesteńi shyǵady. Sóıtip, Kashtankaǵa úırenip qalǵan M.Jorj kóńili túsip, barlyq jaǵdaıdy túsinedi. Al ıesin tapqan Kashtanka quıryǵyn bulǵańdatyp, ıelerimen úıine jol tartady.
Bul qoıylym adaldyq pen beriktik taqyryptaryn qamtıdy, tek adamdar arasyndaǵy qatynastarda ǵana emes, sonymen qatar janýarlarǵa qatysty qarym-qatynastarǵa negizdelgen. Basqa adamdardyń jyly pana, dámdi tamaq sııaqty aldaýy arqyly ol ıesinen aıyrylsa da, qoıylymnyń sońyna deıin óziniń ıesine degen adaldyǵyn saqtap qalady. Kashtanka shyn máninde óz ıesine adal jáne berik bolyp qala beredi.
Baqytjan Qaıýov ırk jattyqtyrýshysy retinde rólge tolyǵymyn enip, janýarlarǵa degen meıirimin sahna aldyndaǵy kórermenderine sezindirgen týma talant ıesi. Qoıylym kórý barysynda kórermenge shynaıy sezim jetkize bilý, emoııa syılaı bilý – erekshe óner.
Sahna sańlaǵy tek teatr áleminde ǵana emes, kógildir ekrandaǵy kıno álemindede óz ónerimen tanymal. Ol túsken «Naýryz.kz» kınosy men «Inkár júrek» telehıkaıasy qazaq eliniń ulttyq telearnalarynda kórermen nazaryna usynyldy.
«Er jigitke jeti óner de az etedi» demekshi, Baqytjan Qaıýov sazger, aqyn jáne de qazaq ulttyq aspaptarynyń qulaǵynda oınaıtyn talant ıesi. «Baldáýren» áni men sóziniń avtory, Qýanysh Ótebaıdyń «Mahabbat valsi» atty mýzykalyq shyǵarmanyń ániniń avtory jáne «Tek qana pozıtıv», «Aýyldy ańsaý», «Dostarym», «Raqmet, týǵan el», «Ómir» degen ánderdiń qońyr daýysty oryndaýshysy.
Ómirin ónerge arnap, tyń ıdeıalardy júzege asyrýdy maqsat etken Baqytjan Qaıýov boıyna mádenı jáne shyǵarmashylyq jetistikter men tájirıbeni jınaqtaǵan tulǵa. Aǵymdaǵy jyldyń 18 qańtar kúni saǵat 14.00-de Memlekettik qýyrshaq teatrynda tarlanboz akterdiń 50 jastyq mereıtoıy men sahnadaǵy 25 jyldyq eńbegine arnalǵan shyǵarmashylyq benefısi ótedi. Barsha qýyrshaq ónerin súıer jandardy óner mekenine shaqyramyz.
