2017-jyldyń 7-aqpan kúni T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq Ulttyq Óner akademııasynyń «Kıno teorııasy men tarıhy» kafedrasynyń uıymdastyrýymen «Qysqametrli kıno: kórkemdik erekshelikteri men damý baǵyty» taqyrybynda dóńgelek ústel ótkizildi. Qazaq kınosynyń jańa kezeńdegi qysqametrli fılmderi atalmysh oqý ornynyń «Kınotaný» mamandyǵynyń stýdentteri arasynda qyzý talqylandy.

Dóńgelek ústeldiń moderatory, "Ónertaný" mamandyǵynyń 2 kýrs doktoranty Erjan Jumabekov atalmysh sharanyń mańyzdylyǵyn aıta otyryp, sońǵy bir jylda jaryq kórgen qysqametrli fılmderdiń ishinen úzdik dep tanylǵan on eki fılmge qysqasha toqtalyp ótti. Talqylanǵan máseleler men órbigen áńgimeler aıasynda búgingi qazaq kınosynda, ásirese, qysqametrli fılmder baǵytynda taqyryptyq izdenis pen rejısserlik sheshimder jaǵynan erekshe saryn, qýantarlyq qubylys baıqalyp otyrǵandyǵy aıtyldy. Erekshe atap aıtýǵa bolatyn taǵy bir jaǵdaı – qysqametrli fılmderdiń óndirisiniń artýy. Aýqymdy qarajatty, kóp ýaqytty talap etpeıtin mundaı týyndylar túsirý – jas kınematografıster úshin kıno ónerine alǵashqy utymdy qadam desek te bolady.  Bir ǵana 2016 jyldyń ózinde 200 den astam qysqametrli fılmder túsirilipti. Sandyq jaǵynan aıtarlyqtaı jaqsy kórsetkish árıne, alaıda sapa turǵysynan da osal emes. Bul jas kınematografısterdiń úlken izdenis ústinde ekendigin, kıno ónerine degen qyzyǵýshylyqtarynyń basym ekendigin ańǵartady.

Álem kınosynda qysqametrli  fılmder óndirisine de, olardyń kórkemdik sapasyn  saralaý baǵytynda arnaıy uıymdastyrylatyn kınofestıvalder men forýmdarǵa da úlken mán beriledi. Dúnıejúziniń 250 den astam qalalarynan kelip túsken 900 den astam fılmder arasynan iriktelgen bir ǵana "Manhetten" qysqametrli fılmder festıvaline jyl saıyn 100 000 nan astam kórermen jınalady eken. 2016 jyldyń qyrkúıek aıynda Reseıdiń 11 iri qalalarynda kórsetilgen halyqaralyq "Kinematic Shorts" qysqametrli fılmder festıvaliniń baǵdarlamasynyń da kórermenderi kóp boldy.

TMD elderi arasynda da kópshilik kórermendi asa qyzyqtyratyn mundaı baıqaýlar barshylyq. Sonyń biri kórshiles Qyrǵyz elindegi 2011-jyldan beri úzbeı sátti ótkizilip kele jatqan «Kyrgyzstan – strana korotkometrajnyh fılmov» festıvali. Bul baıqaýdyń ár jyldarynda  Qazylar alqasynyń quramyna qazaqstandyq kınorejısserler men kınotanýshylar arnaıy shaqyrylady. Jyldan jylǵa bedeli artyp kele jatqan osy festıvaldiń 2016 jylǵy Qazylar alqasynyń tóraǵalyǵyna tanymal kınorejısser, kınotanýshy, T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasynyń sheberhana jetekshisi Dárejan Ómirbaevtyń bekitilgendigi  bizder úshin úlken mártebe.

Jas kınotanýshylardyń qatysýymen uıymdastyrylǵan atalmysh dóńgelek ústel barysynda bıylǵy jyly úsh birdeı respýblıkalyq kınofestıvaldiń qysqametrli fılmderge arnalǵandyǵy da tilge tıek boldy. Olardyń qatarynda  Almaty («Baıqońyr»), Astana  («Saryarqa»), Oral («Jaıyq») qalalarynda ótkizilgen respýblıkalyq qysqametrli fılmder  festıvalderin aıtýǵa bolady.  Jáne de Halyqaralyq deńgeıdegi «Bastaý» stýdenttik fılmder men kınomektepterdiń festıvali, «Evrazııa» kınofestıvali aıasyndaǵy «Qysqametrli fılmder» baıqaýlaryn da atap ketken jón. Minekeı, taqyryptyń mańyzdylyǵy da osynda. Mundaı baıqaýlar - kıno ónerine tamshydaı bolsyn úles qosqysy keletin, taýdaı talaby bar jastarǵa zor múmkindikterdiń baryn kórsetedi.

Dóńgelek ústel aıasynda osy taqyryp tóńireginde 1-3 kýrs stýdentteri men kafedra muǵalimderi: «Qysqametrli fılm túsirýdegi maqsat qandaı? Olar tek festıvalder úshin qajet pe? Festıvalden keıingi jaıy qalaı bolmaq? Baıqaýlardyń qajettiligi? Olardyń ǵumyry qansha jylǵa sozylmaq? Týyndylardyń qozǵap jatqan taqyryptary qandaı? Olardyń rejısserlik ereshelikteri? » degen syndy máselelerdi ortaǵa saldy.

Sondaı-aq, dóńgelek ústel barysynda birneshe qysqametrli fılmder taldanyp, ishinen 12 fılm úzdik dep tanyldy. Olardyń barlyǵy derlik Halyqaralyq, respýblıkalyq deńgeıdegi baıqaýlarǵa qatysyp, júldeli oryndarǵa ıe bolǵan týyndylar. Olardyń qatarynda: «Óliara» (rej. Elzat Eskendir), «Kartop jegishter» (rej. Sharıpa Orazbaeva), «Tań sáýlesiniń shapaǵaty» (rej. Darhan Tólegenov), «Marshrýt» (Darhan Tólegenov), «Erkek» (Berik Shahanov), «Aıaldama» (Dıas Kýlmakov), «Shakal» (rej. Aısultan Seıitov), «Shatyrdaǵy kepter» (rej. Olga Korotko), «Jer - Ana» (rej. Baný Ramazanova), «Aqshataý» (Qaısha Rahımova), «Qattyraq qaǵyńyz» (rej. Malık Zeńger), «Maılybaıdaǵy oqıǵa» (rej. Samgar Rahym) syndy qysqametrli fılmder bar. Barlyǵyna arqaý bolyp turǵan taqyryp – tárbıe, otbasy, qoǵam. Máselen, tolyq emes otbasynyń, ondaǵy áke men bala, ana men bala arasyndaǵy qatynas, ǵalamtorǵa táýeldi mektep jasyndaǵy balalar, aýyl men qala, jasóspirimderdiń bir-birimen qarym-qatynasy, jumyssyzdyq, eńbek etý, basqa da áleýmettik jáne turmystyq máseleler tóńireginde ózekti taqyryptar kóterilgen.

Atalmysh qysqametrli fılmder – rejısserlardyń bolashaq shyǵarmashylyq jolyna úlken joldama. Árbiriniń alǵashqy tájibıbeleri – rejısser men shyǵarmashylyq toptyń tolǵanysynyń shynaıy kórinisi. Ózindik stıli men oıyn emin-erkin jetkizýdegi tolassyz múmkindigi. Mundaı talanttardyń týyndylary tek festıvalder tóńireginde shektelip qalmaı, qalyń kórermen arasynda keńinen nasıhattalyp, teorııalyq turǵyda da baǵalanýy kerek.

Jas kınotanýshylardyń ózderiniń mamandyǵy salasynda mundaı dóńgelek ústel uıymdastyrýdyń óz qajettiligi bar. Mundaǵy maqsat jas rejısserlardy qoldaý, olardyń fılmderin nazardan tys qaldyrmaı, kópshilikke nasıhattaý. Bul turǵyda kınotanýshy stýdentterdiń atqaryp jatqan jumystary barshylyq. Olardyń belsendilikteriniń arqasynda  2013-jyly úzdik dep tanylǵan qysqametrli fılmderdiń alǵashqy toptamasy jaryq kórgen bolatyn. Bul jınaqqa engizilgen fılm avtorlary T.Júrgenov akademııasynyń ár jyldardaǵy túlekteri, búgingi tańda esimderi kıno áleminde tanymal bolyp júrgen rejısserler.  Olardyń qatarynda Narıman Tórebaev, Serik Ótepbergenov, Danııar Salamat, Serik Ábishev, Ádilhan Erjanov syndy kásibı qoltańbalarymen ózderin áıgilep kele jatqan, qazirgi býynnyń  tanymal rejısserleriniń týyndylary bar. Ekinshi jınaq qazaq jáne aǵylshyn tilderinde shyǵarylǵan bolatyn. Al úshinshi jınaqqa enetin qysqametrli fılmderdiń kóbi iriktelip, kelesi joba qurastyrylý ústine.

Bul dóńgelek ústel – bolashaq kınotanýshylardyń óz salasyn jetik meńgerýine, stýdentterdiń bir-birimen emin-erkin pikir almasyp, fılmderdi ustazdarmen birge taldap, oılaryn búkpesiz jetkizýlerine úlken múmkindik berdi.

Qysqametrli fılmder – jas kınomatografısterdiń shyǵarmashylyǵyna jol ashyp, kıno ónerin damytýdaǵy álippesine aınalsa degen tilek. Endeshe, sáttilik!