Franýz kınosyndaǵy poetıkalyq realızm

XX ǵasyrdyń otyzynshy jyldarynda keń óris alǵan dúnıejúzilik  ekonomıkalyq daǵdarys tolqyny Franııa kıno óndirisiniń kúrt quldyraýyna sebep boldy. Qoǵamdyq ózgeristerdiń saldarynan rejısserlardyń shyǵarmashylyǵy da ár deńgeıde kórinis aldy. Iri kınokompanııalar jabylyp, shaǵyn kınofırmalar etek jaıa bastaıdy. Monopolıstik kıno óndirisiniń álsireýi kıno óniminiń sapasyna da áserin tıgizdi. Shaǵyn kınofırmalardyń budan bylaıǵy ýaqytta shyn máninde kórkemdik shyǵarmalar týdyrýǵa múmkindikteri paıda boldy deýge de bolady. Monopolıstik iri kıno óndirisi tusynda kıno óniminiń sanyn kóbeıtý basty maqsat bolsa, endigi jerde shyǵarmashylyq toptardyń basty nazary sapa deńgeıine aýysa bastaıdy.  Rejısserlardyń  shyǵarmashylyq jańa izdenisterine erkindik berildi. Nátıjesinde, osy atalyp otyrǵan kezeńde kıno óneriniń kórkemdik shyǵarma deńgeıi jańa satyǵa kóterile aldy. Ártúrli mánerde jan-jaqty shyǵarmashylyq izdeniste júrgen kóptegen rejısserlar Halyq Maıdany uranynyń nátıjesinde kelgen  úlken qozǵalys yqpalymen bir aǵymǵa túse bastaıdy.  Saıası partııalardyń tapsyrystarymen túsirilgen fılmderdiń basym kópshiligi patrıottyq sezim úlgilerin nasıhattaıtyn mánerde boldy. Mysaly, Jan Renýardyń "Parıj prınadlejıt nam" fılmi franýz kommýnıstik partııasynyń arnaıy tapsyrysymen túsirildi. Franýz kınosynyń dástúrli kórkemdik sıpaty sheńberinen alshaqtap ketken jańa baǵyttaǵy mazmundyq sheshim tásilderi qoǵamdyq  qatynastardyń  shynaıy qaqtyǵystaryn realıstik mánerde túsire otyryp, pavılondyq  kórinistermen poetıkalyq sıpat arqyly tolyqtyrylady. Bul aǵymnyń  qalyptasýyna  sonshalyqty úlken áser etkenderdiń qatarynda   ekrandyq jańa keıipkerlerdiń tutas galereıasyn  somdaǵan  akterlardyń da úlesi zor boldy:  akter J. Gabenniń — tragedııalyq jalǵyzdyq sezim áserinen eńsesi ezilse de, qasarysqan qaısarlyqpen tutas qoǵamǵa ózin qarsy qoıa bilgen keıipkerleri (rej. M.Karneniń «Naberejnaıa týmanov», «Den nachınaetsıa» fılmderinde;  rejısser J.Dıývıveniń «Pepe Le Moko», «Bandera» fılmderinde), aktrısa  M. Morgannyń ekrandyq keıipkerleri áıel men er adam arasyndaǵy sezim tabıǵatyna qoǵamdyq kózqaras qaıshylyqtaryna qaramastan  shynaıy berile alǵan názik jan ("Naberejnaıa týmanov", rej.M.Karne). Poetıkalyq realızm termınin alǵash engizgen kıno tarıhshysy Jorj Sadýl boldy. Alaıda, ómir shyndyǵyn poetıkalyq  mánerde sıpattaý  qalypty uǵymdaǵy E.Zolıanyń engizgen natýralızm túsinigine sáıkes kelmeıdi dep qarsylyq bildirgender de boldy. Jazýshy P.Mak Orlan "soıalıstik fantastıka" anyqtamasy bul aǵymǵa dálirek keledi degen de usynys jasaıdy. Qazirgi ýaqytta eki termın de  teń dárejede qoldanylady.

Qoǵamdaǵy  ózgerister men realıstik  keıipker harakterin somdaýda metaforalyq astarly ádisterdi paıdalanǵan kórkemdik aǵym – poetıkalyq realızm, ásirese, franýz kınosynyń tarıhynyń otyzynshy jyldar tusynda keń óris aldy.

Jıyrmasynshy ǵasyrdyń elýinshi jyldaryndaǵy franýz kınosynda taqyryptyq túrlený qubylysy baıqaldy. Jańa qoǵamdyq qarym-qatynastardyń jeke adam ómirindegi áseri tóńireginde tolǵandyrǵan taqyryptardy franýz kınosynyń aldyńǵy qatarly qaıratkerleri  óz fılmderi arqyly jetkizgisi keldi: «Krasota dıavola» (1950, rej.R.Kler), «Orfeı» (1949, rej.J.Kokto), «Jıýletta, ılı klıých k snam» (1951, M.Karne). Franýz kınosynyń aldyńǵy býyn rejısserlarynyń bul jyldardaǵy  túsirgen fılmderi  túrli janrlardy qamtydy. Býrjýazııalyq qoǵam sıpatyna qarsylyq bildirgen saıası saryndaǵy «Krasnaıa gostınıa» (1951, rej. K.Otan-Lara), «Cherez Parıj» (1956, rej. K.Otan-Lara) fılmderimen qatar komedııalyq fılmder de («Nochnye krasavıy»-1952, rej.R.Kler; «Vse zoloto mıra»-1961, rej.R.Kler) kóptep túsirildi.

Franýz kınosynyń asa kórnekti qaıratkeri Jan Renýar ótken ómirge degen saǵynysh, adamı qasıetter qundylyǵyn  birinshi orynǵa shyǵarǵan ómirge qushtarlyq saryndaǵy poetıkalyq fılmder («Franýzskıı kankan»-1954, «Elena ı mýjchıny»-1956; «Zavtrak na trave»-1959) túsirildi.

«Avangard» jyldarynda shyǵarmashylyǵy eksperımenttik kıno aǵymyna sáıkes kelgen rejısser Rene Klerdiń (1898-1981) alǵashqy fılmderinde fars-komızm, eksentrıka, trıýk elementteri  jıi baıqaldy. Dybyssyz kıno tusynda ekranǵa shyqqan úzdik fılmder qatarynda esepteletin «Antrakt»(1924), «Solomennaıa shlıapka»(1927) fılmderinde rejısser eksentrıkalyq-trıýktik elementterden bas tartyp, shyndyq ómir kórinisin sıpattaýǵa bet burady. Otyzynshy jyldar tusyndaǵy Rene Kler shyǵarmashylyǵynda  eki baǵyttaǵy aǵym kórinis alady. Birinshi aǵym – lırıkalyq saryn. Osy saryndaǵy fılmderinde  rejısser ómir shyndyǵyn sıpattaý tásilderine  poetıkalyq boıaý engizýge tyrysady. Rene Klerdiń lırıkalyq sarynda túsirilgen fılmderindegi bas keıipkerler - áleýmettik tómengi satydaǵy adamdar. Ekinshi aǵym – satıralyq saryn. Bul saryndaǵy fılmderinde rejısser  býrjýazııalyq qoǵamdaǵy teńsizdikterdi synap-mysqyldaıdy. Kıno óneriniń dybysty kezeńindegi rejısser shyǵarmashylyǵynda («Pod kryshamı Parıja»-1930, «Mıllıon»-1931) satıra men parodııalyq tásilder kóp oryn alady. Rejısserdyń «Pod kryshamı Parıja» fılmi kórermenderdiń nazaryna iline qoımasa, «Mıllıon» fılmi, kerisinshe, kıno ónerine rejıssýra jaǵynan biraz jańalyq ákelgen tyń týyndy boldy. Bul fılmde rejısserdyń óz shyǵarmashylyǵynyń bastapqy satysyndaǵy «Solomennaıa shlıapka» fılmindegi sýretteý elementterimen qosa, Marıvo, Labısh vodevıl dástúrleriniń  tásilderi keń paıdalanylady. Eger, Labıshtiń vodevılinde  negizgi sıýjettik tarmaq jelisi dıalogtyq qarym-qatynastar arqyly  bas kıim (telpek) oqıǵasy tóńireginde órbitilse, Rene Klerdiń «Mıllıon» fılmindegi keıipkerlik tartys jelisi mýzykamen ónrekteledi. Fılmniń tutas boıyndaǵy rıtm men montajdyq toǵysýlar mýzykany qoldaný arqyly júzege asyryldy. «Mıllıon» fılminiń jetistiginen keıin Rene Klerdiń  shyǵarmashylyǵyna tánti bolǵan izbasarlary paıda bola bastaıdy. Endigi jerde Rene Klerdiń rejısserlyq qoltańbasynda jeke stıl  týraly aıtýǵa ábden múmkin boldy. Budan bylaıǵy jyldarda ekranǵa shyqqan  fılmderinde  («Svobodý nam»-1932) saıası saryn oryn aldy. Operetta janrynda túsirilgen «Svobodý nam» fılminde sýretteletin oqıǵa jelisi Lýı jáne Emıl atty eki dostyń basynan ótken oqıǵalar tóńireginde órbitiledi. Ekeýi de buryn túrmede bolǵan, keıin bireýi aýqatty adamǵa aınalady, ekinshisi – qarapaıym jumysshy bolyp qalady. Fılm sońynda  olar ózderin qoǵammen qosaqtap qoıǵan – aqshadan, mahabbat seziminen, qyzmet buǵaýy sııaqty  baılanystaryn úzgen tusta ǵana bostandyqtyń shyn mánisin uǵyna bastaıdy. Fılmdegi rejısserdyń ustanǵan negizgi  ıdeıasy adamnyń tabıǵatpen tutastyǵy, qoǵamdyq tizginnen bostandyǵy bolyp otyr.

Anarhıstik saryndaǵy fılmder legine bastaý bolǵan «Svobodý nam» fılminiń prokaty sátsiz aıaqtaldy. Osy fılminen keıin Rene Kler saıası-áleýmettik jáne ıdeologııalyq taqyryptardan bas tarta bastaıdy.

AQSh-ta  turǵan 1940-1946 jyldar aralyǵynda rejısser komedııalyq janrda birneshe fılm túsiredi. Onyń 1942 jyly ekranǵa shyqqan «Ia jenılsıa na vedme» fılmindegi rejısserlyq izdenisteri amerıkandyq qoǵamnyń  joǵarǵy saty ókilderi ómirinen alynǵan kórinisterin fantastıka jáne sarkazm elementteriniń úılesimdi almasýy arqyly berýimen utymdy sheshimin tabady. 40-jyldardyń sońyna qaraı Rene Kler Franııaǵa qaıtyp oralady. Munda ol komedııalyq fılmder túsirýdi odan ármen jalǵastyrady. Onyń «Molchanıe – zoloto» (1947) fılmi kınematograftyń  alǵashqy jyldaryn sýretteýge arnaldy. Rene Klerdiń 1949 jyly ekranǵa shyqqan «Krasota dıavola» fılmi Faýst ańyzdarynyń jańa kezeń jaǵdaıyna yńǵaılastyrylǵan ekrandyq varıanty bolyp shyqty. Al, 1952 jyly ekranǵa shyqqan «Nochnye krasavıy» fılmi D.Grıffıttiń «Neterpımost» fılmine parodııa formasynda túsirildi. Rene Klerdiń «Bolshıe manevry» (1955) fılmi arqyly  ekran juldyzy  Jerar Fılıptiń akterlyq talanty jan-jaqty tereń ashyldy. Rene Kler shyǵarmashylyǵynda tarıhı-kostıýmdik janrda túsirilgen «Galantnye prazdnestva» (1965) sońǵy fılmi sovettik prokatta «Prazdnıkı lıýbvı» degen atpen ótti.

Poetıkalyq realızm aǵymynyń taǵy bir aıqyn ókili – Jan Vıgo (22.04.1905-5.10.1934). Sorbonna ádebıet ınstıtýtyn  bitirgen. Kıno túsirýdi áleýmettik teńsizdikpen kúresýdiń  tıimdi joly dep túsingen ol óziniń alǵashqy  fılmin («Po povodý Nıy»-1929) poetıkalyq reportaj mánerinde túsiredi. Býrjýazııalyq qoǵamnyń  keleńsiz jaqtaryn ashyp kórsetýge tyrysqan Jan Vıgo fılminiń alǵashqy keń prokaty biraz sátsizdikterge ushyraıdy. Kópshilik kórermen qabyldaı almaǵan derekti fılmniń kórkemdik  astarly  maǵynasy ıntellıgenııa ókilderi arasynda  joǵary baǵasyn alady. Rejısserdyń 1933 jyly  ekranǵa shyqqan «Nol  za povedenıe» fılmi avtobıografııalyq derekterge negizdelgen. Fılmniń basty keıipkerleri  ınternattyń qatal ómirimen tárbıelenip jatqan balalar. Internat tárbıeshileri topas, qatygez keıipkerler túrinde sıpattalady. Olardan sonshalyqty qyspaq  kórgen balalar aqyr sońynda ashý-yzalaryn ashyq bildirýge májbúr bolady. Kóteriliske shyqqan balalardy joldaryndaǵy tosqaýyldyń eshbiri toqtata almaıdy: olar mektep ǵımaratynyń jelbiregen jalaýyn julyp, ornyna pırattardyń anarhııalyq belgisin qondyrady, mektep aldyna shoǵyrlanǵan  oqytýshylar men ókimet adamdaryna shabýyl jasaıdy.  Eski kitaptar,  jyrtyq  etikter syńarlary, tastar ashýlary tasqyndaǵan jas kóterilisshilerdiń qarýyna aınalady. Fılmge negiz bolǵan jabyq ınternattyń qatań tártibine qarsylyq mysalynda túsirilgen fılmi arqyly rejısser  ádiletsiz qoǵam qatynastarynda adamnyń jeke tulǵa retinde qabyldanbaı, aıaýsyz «tunshyqtyrylýyna»  qarsylyq bildire aldy.

Qorshaǵan ortany poetıkalyq sarynda tolyqqandy qabyldaı alýdyń aıqyn mysaly rejısserdyń «Atalanta» (1934) fılminde kórinis aldy.

Jan Vıgonyń  qysqa ǵana shyǵarmashylyq jolyndaǵy estetıkalyq  sýretteý erekshelikteri  franýz kınosynyń soǵystan keıingi  kezeńindegi  jańa sapalyq deńgeıiniń  órkendeýine negiz boldy.  Áleýmettik máseleler  tóńireginde  rejısserdyń ustanǵan  avtorlyq pozıııasy  onyń shyǵarmashylyq  ózindik ereksheligi bolyp tabylady.

Jan Renýar (15.09.1894-12.02.1979). Rejısser. Senarıst. 1924 jyly «Bezradostnaıa jızn» (rej. A.Dedonne) fılmine senarıı jazdy.  Osy jyly rejısser retinde «Doch vody» fılmin túsiredi. Bas keıipkerdiń tús kórýi arqyly sıýjetti órbitken rejısser qorshaǵan ortany  tabıǵı kórinistermen óńdeıdi, rapıdtik túsirý tásilderin erkin paıdalanady. Kınosynshylar Renýardyń bul fılmindegi jańa tásilderin taldaı kele, týyndyny «avangard» aǵymyna jatqyzýǵa bolatyndyǵyn aıtty. Birneshe jyl Germanııada qyzmet jasaıdy. 1926 jyly E.Zolıa shyǵarmasy boıynsha «Nana» fılmin túsirdi. Rejısserdyń 1928 jyly ekranǵa shyqqan «Malenkaıa prodavıa spıchek» fılmi eksperımenttik fılm retinde «avangard»  rejısserlardyń  nazaryn eleń etkizdi. Rejısserdyń birqatar fıllmderi mıýzıkl negizinde («Lodyr»-1928, «Týrnır»-1929, «Rebenký daıýt slabıtelnoe»-1931) jeńil mánerde túsirilgen fılmder boldy jáne  kıno tiline esh jańalyq qosa qoımady. Shyndyq ómir kórinisterine poetıkalyq saryn úılesken rejısserdyń «Noch na perekrestke» (1932), «Býdıý, spesennyı ız  vody» (1932), «Shotar ı K»(1933), «Madam Bovarı»(1934) fılmderi rejısserdyń shyǵarmashylyǵyn jańa deńgeıge kóterdi. Fılmderinde paıdalanylǵan tabıǵı orta sıpaty, tabıǵı jaryq , sıýjettik tarmaqtardyń qarapaıym órbitilýi rejısser shyǵarmashylyǵyn bolashaq Italııa kınosyndaǵy neorealızmge negiz boldy dep baǵalaýǵa múmkindik berdi. 1936 jyly M.Gorkııdiń shyǵarmasy boıynsha «Na dne» fılmin túsiredi. Ádebı nusqadaǵy oqıǵa júıesi ekrandaý barysynda Franııa qoǵamdyq sıpatyna laıyqtandyrylyp óńdeledi. Bul jyldary J.Renýar Halyq qozǵalysy frontynyń  múshelerimen jaqyn aralasa bastaıdy. Franııa kommýnıstik partııasynyń tapsyrysymen «Jızn prınadlejıt nam» (1936) fılmin túsiredi. Halyq qozǵalysynyń bar maǵynasynyń  asa tereń dárejede ashylǵany «Velıkaıa ıllıýzııa» (1937) fılmi boldy. Fılmniń bas keıipkerleri 1- dúnıejúzilik soǵys jyldarynda  nemis tutqynyna túsken franýz ofıerleri. Ásirese, leıtenant Mareshaldiń (Jan Gaben) beınesi arqyly halyqtyń bolashaqqa degen úmit-armandary nanymdy berilgen.

Jan Renýar shyǵarmalaryndaǵy keıipkerlerdiń  harakterleri arqyly  áleýmettik, qoǵamdyq  realıstik sıpattar kórinis alady, oı-maqsat júıesi arqyly  áleýmettik-tarıhı  zańdylyqtardyń  jalpy erekshelikteri  ashylady.

Marsel Karne (1909 jyly týylǵan).  Fotograf. Rejısser. 1928 jyldan kıno salasynda. Alǵashqy jyldary operatordyń kómekshisi retinde qyzmet jasady.  1929 jyldan bastap derekti hronıka túsirýmen aınalysa bastaıdy. Onyń «Nojan, voskresnoe Eldorado» (1929) fılmi Parıj halqynyń qala syrtyndaǵy demalysy jaıynda baıandaǵan poetıkalyq reportaj stılinde túsirildi. Fılmniń qurylymdyq ereksheligi arqyly rejısser kınematografıster ortasynda tanymal boldy. Otyzynshy jyldar tusynda Rene Klerdiń  kómekshi bolyp qyzmet jasaıdy. 1936 jyldan bastap kórkemsýretti fılmder túsire bastaıdy. Alǵashqy fılmi «Jennı» A.P.Roshe ádebı shyǵarmasynyń jelisimen túsirildi. Rejısserdyń kórkem kınodaǵy jetistigi, ásirese, «Zabavnaıa drama» (1937) fılminde aıqyn baıqaldy. Lırıkalyq shyǵarma tásilderi parodııa elementterimen ulasyp, harakterlik sıpattaý tásilderinde eksentrıka, sarkazm tásilderi erkin qoldanyldy.  M.Karne fılmderindegi basty taqyryptardyń biri - ómirdiń qatal zańdylyqtary, turaqsyzdyq , adamdar arasyndaǵy qarym-qatynastyń óte qubylmaly tabıǵaty boldy.  Rejısser shyǵarmashylyǵyndaǵy órleý  tusy soǵys aldyndaǵy qaýipti kezeń sıpatyn aıqyn bere alǵan «Naberejnaıa týmanov» (1938) fılminiń jetistigimen sáıkes keldi.  Marsel Karne fılmderinde  ulttyq teńsizdik sıpattalady, qanaýshylyq saıasatyn ashý maqsattary, bolashaqqa degen senimniń azdyǵynan  jáne soǵys qaýpiniń áserinen týyndaǵan úreı sezimderi oryn alady.

Alen Rene (1922 jyly týylǵan). Akter jáne rejısser. Alǵashqy fılmin («Fantomas») áýesqoı rejısser retinde 1936 jyly túsirdi. Kásibı rejıssýramen 1946 jyldan aınalysa bastaıdy. Alǵashqyda derekti fılmder («Shema ıdentıfıkaıı», «Otkryto na ýchet») túsirýmen shuǵyldanady. Sýretshiler shyǵarmashylyq ómirinen birneshe qysqametrajdy fılmder túsiredi.  Onyń «Van Gog» (1948) fılmi  Veneııa qalasynda ótken Halyqaralyq  festıvaldiń arnaıy júldesin jeńip alady.  1949 jyly túsirilgen «Genrıka» fılmi Pıkasso shyǵarmashylyǵyna arnaldy.

Alen Rene qoltańbasynda ásirese, derekti janrdaǵy dáldikti  shyndyqtyń  poetıkalyq kórinisimen utymdy úılestirý oryn alady. Onyń 1956 jyly ekranǵa shyqqan «Noch ı týman» fılminde  nemis basqynshylyǵy, onyń ishinde, ásirese,  konlager sumdyqtary jaıyndaǵy derekti  hronıka stılindegi  kórinister oryn alǵan.

Rejısserdyń kórkem janrdaǵy alǵashqy fılmi  «Hırosıma, lıýbov moıa» 1959 jyly  túsirildi. Búgingi men ótkenniń, shyndyq ómir men qııaldyń  almasýy arasynda shek joq deýge bolady. Osyndaı sýretteý tásilimen «Hırosıma, lıýbov moıa» fılmi asa erekshelenip tur deýge bolady. Bul fılm osy jyly Kann festıvalinde FIPRESSI júldesin ıelendi.

Rejısserdyń 1961 jyly ekranǵa shyqqan «V proshlom godý v Marıenbadene» fılminde poetıkalyq saryn kómeskilenip,  shartty túrdegi sýretteý formasyna aınalady. Al, 1963 jyly ekranǵa shyqqan «Mıýrıel» fılminde ol shyndyq ómir kórinisin realıstik sıpattaý tásiline qaıta oralady. Alen Reneniń budan bylaıǵy birqatar fılmderi («Voına okonchena»-1966, «Daleko ot Vetnama»-1967, derekti fılm) qoǵamdaǵy ózgerister men jańa baǵyttaǵy saıası aǵymdar taqyrybyn qamtıdy.

Franýz kınosyndaǵy «jańa tolqyn»

Kásibı mamandardyń  qalyptasqan mektebi jáne  óndiristik deńgeıdiń jetkilikti dárejede bolǵanyna qaramastan elýinshi jyldardyń ekinshi jartysynda franýz kınosynda taqyryptyq, kórkemdik daǵdarys baıqaldy.

Kınokásipkerlerdiń basym kópshiligi shynaıy ómirden alshaq taqyryptaǵy  fılmderdi qarjylandyrýǵa tyrysty. Shyǵarmashylyq izdenistegi  rejısserlardyń  avtorlyq kózqarastaǵy shyndyq ómirdi sıpattaıtyn fılmderi úkimetten de, kásipkerler tarapynan da qoldaý tappady. Bul jyldardaǵy kıno syny rejısserlardyń  kórkemdik-ıdeıalyq izdenisterine meılinshe kómek kórsetip otyrdy.  Synshylar tarapynan shyndyq ómir taqyryptaryna fılmder túsirýde  rejısserlarǵa degen talap kúsheıdi. Dál osy kezeńde franýz kınosyna jas mamandar kele bastaıdy. Olardyń ishinde F.Trıýffo, K.Shabrol, L.Mal, J.Godar, E.Romer sııaqty talantty kınematografıster boldy. Bul atalyp otyrǵan rejısserlardyń shyǵarmashylyǵymen franýz kınosyna «jańa tolqyn» aǵymy keldi. 1958-1959 jyldardaǵy ekranǵa shyqqan «jańa tolqynnyń» alǵashqy fılmderi kommerııalyq týyndylardan múldem alshaq tabıǵı ortada, shyndyq ómir kórinisterinen sıpattaýlar arqyly oqıǵaǵa degen avtorlyq ózindik kózqarastarymen erekshelendi. «Jańa tolqyn» keıipkerleri kúndelikti ómirde kezdesetin keıipkerler, sýretteletin oqıǵa rejısserdyń óz zamandastary ómirinen alynǵan shynaıy oqıǵalarmen úılesim taýyp jatty. Jas kınematografıster kınomaterıaldy buǵan deıingi qalyptasqan klassıkalyq kıno mektebi ókilderi tásilderinen erekshe túrde uıymdastyratyn boldy. «Jańa tolqynnyń» alǵashqy fılmderi («Kýzeny», «Krasavchık Serj» - rej.K.Shabrol; «400 ýdarov» - rej.F.Trıýffo, «Na poslednem dyhanıı»- J.L.Godar) kommerııalyq kınoóndirisinen tys júzege asyryldy. Jas kınematografısterdiń alǵashqy fılmderiniń keń prokattaǵy jeńisi olardyń kelesi fılmderine kásipkerler tarapynan qarjy bólýge májbúr etedi.

Kórkemdik-ıdeıalyq jaǵynan «jańa tolqyn» aǵymyn qalyptastyrǵan «Grýppa trıdatı» qysqametrajdy fılmder jınaǵy men Andre Bazenniń, A.Astrıýktyń teorııalyq jumystary, syn maqalalar boldy.  «Jańa tolqyn» aǵymyna sonymen qatar, aǵa býyn kınorejısserlary ishinen A.Rene, A.Varda, A.Aksıýk fılmderi («Jızn»-1958, rej.A.Aksıýk, «Golovoı ob stený»-191959, rej.Franjıý, «Hırosıma, moıa lıýbov»-1959, rej.A.Rene, «Kleo ot 5 do 7»-1962, rej.Varda). «Jańa tolqyn» aǵymyna «Sınema-verıte» uǵymyn uranǵa aınaldyrǵan jas kınodokýmentalıster tobyn da jatqyzýǵa bolady (K.Marker, J.Rýsh, F.Reıshenbah).  Jańa aǵymnyń fılmderindegi beınelik sheshim ereksheligin qamtamasyz etken operatorlar A.Deke, R.Kýtar, kompozıtorlar M.Legran, J.Delerıý, M.Jar shyǵarmashylyqtary  da «jańa tolqynnyń» ózindik ereksheligin tereń asha tústi. Alpysynshy jyldar tusynda «jańa tolqynnyń» aıasy keńıdi, taǵy bir top  rejısserlardyń kelesi fılmderi ekranǵa shyǵady («Lola»-1961,rej.J.Demı, «Sherbýrgskıe zontıkı»-1964, rej.A.Gattı, «Zagon»-1961, rej.A.Gattı, «Stol dolgoe otsýtstvıe»-1961, rej.A.Kolpı, «Vzves ves rısk»-1961, rej.K.Sote, «Parıj prınadlejıt nam»-1961,rej.J.Rıvet, «Prekrasnaıa jızn»-1964, rej.R.Enrıke, «Dýrnye znakomstvo»-1963, J.Estash).  «Jańa tolqyn» rejısserlarynyń fılmderi franýz kınosyndaǵy taqyryptyq túrlenýdi odan ármen tereńdetti,  kıno tiliniń jańa sýretteý tásilderi tabyldy. Jańa tolqynnyń jańalyǵy basqa elderdegi jas kınematografısterdi de qulshyndyra túsedi. Alpysynshy jyldardyń ekinshi jartysynda ekranǵa shyqqan  fılmderindegi atústi sıpattalatyn áleýmettik konflıkt tarmaǵy «jańa tolqynnyń» «dúbirin» biraz  báseńdetedi. Buǵan deıingi «jańa tolqyn» fılmderinde kórinis alǵan qoǵamdyq sıpattyń ay shyndyǵy  jańa tabylǵan tásildermen (kameranyń erkin qozǵalysy, epızodtardyń aıaqtalmaı kúrt úzilýi, beınelik qatar men dybystyń sáıkessizdigi t.b.) almasady. Jas rejısserlardyń bir toby kommerııalyq fılmder óndirisine aýysady.

«Jańa tolqyn» rejısserlarynyń  kıno tiliniń sýretteý tásilderine qosqan jańalyǵy franýz kınosy aıasynan shyǵyp, álem kınosynyń sýretteý tásilderine endi. Alpysynshy jyldar tusyndaǵy franýz kınosynyń órleý tusynda jas kınematografısterdiń avtorlyq fılmderimen qatar, saıası taqyryptar da kóterildi. Kınoǵa kelgenge deıin Indokıtaıda saıası korrespondent bolǵan K.Bernar-Ober  «Ýdarnyı patrýl»-1957, «Kıshkı na solne»-1959 atty fılmderinde kolonııalyq  basqynshylyq taqyrybyn qozǵaıdy. Dramatýrg jáne rejısser A.Gattı óz senarııi boıynsha «Zagon»(1961) fılmin túsiredi. Bul fılmniń bas keıipkeri Aljırde úsh jyl boıy áskerı qyzmette bolǵan jas jigittiń taǵdyryn sıpattaıdy. «Jańa tolqynnyń» sýretteý tásilderi franýz kınosyna kórkemsýretti mánerge derekti reportaj stıli úılesim tabady.