Qaıyrly kún aǵa! T.Júrgenov atyndaǵy QazUÓA, «Kıno jáne TV» fakýlteti bitirýshi stýdentteriniń jáne magıstranttarynyń dıplomdyq, dıssertaııalyq jumystaryn qorǵaýy boıynsha osymen ekinshi jyl memlekettik komıssııa tóraǵasy bolyp jumys atqaryp kelesiz. Birneshe kúnge jalǵasqan qorǵaý da keshe ǵana aıaqtalyp otyr. Bıylǵy bitirýshiler qandaı mamandyqtar boıynsha kimderdiń sheberhanasynan bitirp jatyr?
Jeti kúnge syıǵan 6 bakalavrıat támámdaýshy stýdentterdiń dıplomdyq jumystary myna mamandyqtar boıynsha qorǵaldy: "kórkem fılmder rejıssýrasy" (A.Aıtýarovtyń sheberhanasy), "ǵylymı- kópshilik fılmder rejıssýrasy" (M.Bekqojınnyń sheberhanasy), "televızııa rejıssýrasy" (E.Gılmannyń sheberhanasy), "anımaııalyq fılmder rejıssýrasy" (E.Qulbaevtyń sheberhanasy), "kıno jáne televızııa rejıssýrasy men prodıýserligi" (B.Shárip, A.Baıbekov, N.Lavrıkterdiń sheberhanasy), "kıno jáne televızııa operatory" (G.Roıtmannyń sheberhanasy). Osy atalǵan mamandandyrýlar boıynsha dıplomdyq fılmderi men prezentaııalaryn, kınotanýshy ǵalymdar Baýbek Nógerbek pen Gúlnar Amankeldiqyzynyń ǵylymı jetekshiligimen magıstrlik dıssertaııalardy jáne bir rejıssýra boıynsha mamandandyrylǵan magıstranttyń fılmin kórip, taldap, baǵalap meılinshe obektıvti baǵa bergendeı boldyq. Men osy joly eshbir dıplom qorǵaýshy bakalavr men dıssertaııa qorǵaǵan magıstrdiń atyn atamaı-aq qoıaıyn. Bul jas mamandar legi qazaq kınoóneri men televızııa salasyna qosylatyn bilikti jáne daryndy sýretkerler legi dep bilemin. T.Júrgenov atyndaǵy Ulttyq Óner Akademııasynyń professorlyq – oqytýshylar quramynyń jáne ujymynyń qajyrly jáne nátıjeli eńbeginiń qorytyndysy!
Osy rette magıstranttardyń tańdap alǵan taqyryby, jazǵan dıssertaııalyq eńbekteri búgingi kıno salasy, kınotaný ǵylymy úshin qanshalyqty ózekti dep bilesiz?
Magıstranttar daıyndaý ár oqý oryny úshin óz bolashaǵyn oılaǵanmen teń sııaqty kórinedi maǵan, sebebi, olar ónertaný magıstri degen ǵylymı dárejege ıe bolady. Bul baǵytta taqyryptyq jańalyqtar da joq emes, mysaly operatolyq sala boıynsha dıssertaııa qyzyqty oryndalǵan eken, magıstrdiń óziniń de stýdent jastarmen jumys istegisi keletini kórinip- aq tur. Akterlik óner boıynsha jalpylama taqyrypqa qorǵalynǵan dıssertaııalar keleshekte naqty óner ıelerine arnalsa jaqsy bolar edi. Mysaly, "Nurmuhan Jantýrınniń kınorolderi" delingen dıssertaııa bolsa qandaı qyzyǵýshylyq bolar edi! T.s.s.
Magıstranttardyń óz jumystaryn qoǵaý barysyna kóńilińiz toldy ma? Olardyń óz taqyryptary boıynsha izdenisine, jasaǵan jumystaryna, ashqan ǵylymı jańalyqtaryna, jasaǵan qorytyndylaryna jáne qorǵaý deńgeıine qandaı baǵa berer edińiz?
Ǵylymı jańalyq ashý úshin izdenis aýqymdy bolý kerek! Zertteý kemsindeý. Dıssertaııa sanatyna laıyq, biraq tańdaı qaǵarlyq kúı
keshetin sebep joq. Álde biz úshin magıstrlik dıssertaııa degenniń salmaǵy durys sezilmeı jatyr ma?! Biraq talaptar nátıjelerdiń joǵaryraq bolǵanyn qalaıtyn sııaqty.
Ótken jylǵymen salystyrǵanda bılǵy bitirýshi stýdentterdiń jumysynda erekshelikter baıqala ma? Taqyryptyq jáne janrlyq turǵyda.
Jyldy jylmen salystyrý abyroı ákelmeıtin sııaqty. Múmkin de emes. Salystyrý degen óte sýbektıvti pikir bolǵandyqtan bıylǵy dıplomdyq fılmderde kıno óneriniń tabıǵatynyń, jaratylysynyń quramyna tereńirek úńilý jáne kınoóneriniń ózindik tiliniń damý barysyna jańalyq qosý izdenisteri molaıǵan der edim. Osyǵan baılanysty birqatar oqý bitirýshiler kınoóneriniń
mazmundyq, dramalyq (nemese kerisinshe komedııalyq) sıpattaryna mensinbeýshilikpen qarap kınoóneriniń eń negizgi tutynýshysy (qyzyǵýshylyq tanytýshysy) kórermen ekenine nemquraıdylyqpen qaraıtyny aıqyn baıqalady. Negizinde joǵary oqý bitirýshi kınoóndirisin ıgergenin, kınoóneriniń sýretteý quraldaryn qoldana biletinin dáleldep berýi kerek sııaqty. Al kıno tilin damytý (vklad v razvıtıe kınoıazyka) bolashaq ónerpazdyq- shyǵarmashylyq jumysymen baılanysty bolǵany durysyraq pa deımin. Festıvalemanııa degen dert stýdentter arasyna zalal baǵyt eńgizip bara ma degen qaýip bar. Biraq shyǵarmashylyq durys! Taqyryp ta sol - jaman taqyryp bolmaıdy, taqyrypty ıgere almaýshylyq jıi kezdesedi.
Búgingi tańda kıno salasynda sapaly jumys atqara alatyn prodıýsser mamandary kúnnen-kúnge erekshe suranysqa ıe bolyp keledi. Osy mamandyqtar boıynsha bitirýshilerdiń dıplomdyq jumysy qalaı qorǵaldy? Sapasy qalaı?
Prodıýser degen maman ıesin daıyndaý biz úshin áli kóp oılanatyn másele. Ony art-menedjerler quramyna engizemiz degen qaterli sózder qulaqqa shalyndy. Izdenis boıynsha ma, álde kezdeısoq jaǵdaıda ma T.Júrgenov atyndaǵy Óner akademııasy osy másele boıynsha óte durys baǵarlama-baǵdar jasaǵan: kıno jáne televızııa rejıssýrasy men prodıýserligi degen! Biraq bilim berý barysynda birjaqtylyq jeńip ketken – qalyptasqan pikirdi údete túsýge jol berilgen: prodıýser shyǵarmashylyqtyń adamy emes dep osy baǵytpen qabyldanǵan stýdentterdi kýrstyq jáne dıplomdyq fılm jasaýdan shektetken. Qate!!! Álem tájirıbesi kerisinsheni aıtyp keledi emes pe? Kıno ǵana emes búkil óner prodıýserden bastalady. Al qalyptasqan pikir ol soıalıstik kózqarasyń qaldyǵy ǵana. Soıalızm kezinde ulttyq respýblıkalar kınomamandaryn daıarlaı almaıdy, ol olardyń qolynan kelmeıdi degen pikir tártipke aınalǵan bolatyn. Táýelsizdik pen egemendik árkimniń qolynan árnárse keletinin dáleldedi. Sol sebepten kınoteleprodserlerdi rejıssýra arqyly daıyndaý ol T.Júrgenov Ulttyq óner akademııasynyń jańalyǵy! Qazirgi bitirgenderge taǵar min joq emes. Biraq oǵan olar kináli emes.
"Kórkem fılm rejıssýrasy", "kıno jáne TV operatory", "dybys rejıssýrasy" jáne «Kıno jáne TV drodıýsserlik rejıssýrasy» sekildi mamandyqtyń stýdentteri dıplomdyq jumysty oryndaýda óz ara qanshalyqty tyǵyz jumys isteı alyp jatqany baıqalady?
Kafedraaralyq qatynas birlikke baǵyttalmaǵan. Bul meniń quzyrymnan tys jaı.
Kıno salasynyń birneshe mamandyqtary boıynsha bitirýshi jastardyń jumystaryn kórdińizder, baǵalap qorytyndy jasadyńyzdar, jalpy búgingi jas mamandarǵa qarap erteńgi qazaq kınosynyń deńgeıin qalaı baǵamdar edińiz? Búgingi jastar arqyly ulttyq kınonyń jarqyn bolashaǵyn elestete alasyzba?
Áıgili Nıýton fızıka páninen qanaǵattanarlyq degen baǵa ǵana alǵan adam eken. Jarqyn bolashaq – arman. Bitirgen bakalavrlar men magıstranttar Sizder men bizder sııaqty sol armannyń ıeleri. Baqytty bolý ózderine baılanysty, biz tilekshimiz!
Ózińiz tájirıbeli kınorejısser, kınodokýmentalıst retinde osy sala boıynsha mamandanyp, bitirip jatqan jastarǵa qandaı aqyl-keńes, usynys aıtar edińiz. Jas kınogerler endigi shyǵarmashylyq jolynda nege kóńil bólýi kerek?
50 jylǵa jýyq ómir kınónerine arnalǵannan keıin Siz qoıyp otyrǵan suraq tynymsyz mazalaıdy. Eń aldymen jas maman halqyma ne kerek degen suraqtan bastaýy kerek eńbek jolyn. Árkim óz ómir jolynyń qurylysshysy, osyǵan baılanysty álem jańalyqtarynan alshaq bolmaı úırenýden sharshamaý kerek. Úıren de jıren. Sen de bir kirpish bop qalan. Osyny aıtqan Uly qandasymyzdyń muńyn túsiný birinshi talap, qalǵanyn aılyǵyńa baılanysty uıymdastyrasyń der edim.
Kıno jáne televızııa salasy boıynsha ózińiz kýá bolǵan túrli mamandandyqtardyń oqytý sapasyn, bolashaq jas mamandardyń qarym qabiletin, bilim deńgeıi men shyǵarmashylyq qýatyn budan da joǵary deńgeıge kóterý úshin ne isteýimiz kerek, jastarǵa ne jetispeıdi, oqytý barysy boıynsha qandaı da bir usynystaryńyz bar ma?
Jylaý biziń ádetimizge aınalǵan. Biraq kıno men teledıdar salalaryna mamandar daıyndaý jańa bastalyp jatqan óte jaýapty is - erteńgi qazaq azamatynyń rýhanı dúnıesin qalyptastyratyn solar. Materıaldyq bazasyz, qural-jabdyq bolmaı bilger maman daıyndaý múmkin emes. Áskerı adamdy qarýsyz, sýret arqyly ójet otan qorǵaýshy maman etý nátıjesiz jumys. Ókinishtisi kıno men teletehnıka da qarý-jaraq sııaqty óte qymbat turady. Al qazaq jastary tehnologııany ıgerýge kelgende eshkimnen kem emes ekenin mensiz de álem biledi. Ne isteý kerek degende kózden eriksiz jas shyǵady... Taǵy bir aıta keterligi sabaq beretin adamdardyń da bilimi men tájirıbesin jetildirip otyrý, formaldy kúıden baǵdarly baǵytqa kóshý kerek.
Suqbatyńyzǵa rahmet!