Teatr ujymy óner merekesinde búldirshinder men eresekterge arnalǵan eki qoıylymnyń tusaýyn kesip, kórermen nazaryna usynýdy josparlaýda. Atalmysh kúni tańǵy saǵat 12:30-da búldirshinder rejısser Anton Zaıev sahnalaǵan «VREMIa HRABRYH» mýzykalyq qoıylymyn tamashalasa, keshki saǵat 18:30-da eresekter men zııaly qaýym nazaryna alǵash ret qýyrshaqtar beınesinde Evrıpıdtiń «MEDEIa» tragedııasy jol tartpaq. Qoıýshy-rejısseri – Shyǵys Qazaqstan oblystyq Jastar teatrynyń kórkemdik jetekshisi Aıdyn Salbanov, sýretshisi – Altynaı Júsipáli.
Medeıa – mahabbat úshin basyn qaterge tikken jan. Iasonnyń quly bolýǵa, qurbany bolýǵa ázir edi. Essiz súıgen ǵashyǵynan da dál osyndaı sezim kútti. Sýymaıtyn, jalynǵa toly mahabbat tiledi. Alaıda... Medeıa qasireti – búginniń emes, barlyq zamandar men dáýirlerdiń qasireti. Maxabbatqa qul bolǵan Medeıanyń muńy men qaıǵysyn ár kórermen tap janynda turyp sezinýi tıis. Jer sharynyń túkpir-túkpirinde sahnalanǵan álemge aty máshhúr bul qoıylym Memlekettik qýyrshaq teatrynyń sahnasynda jańa zaman mahabbatyn, qoǵam tynysynan syr shertip, ózgeshe áser syılary anyq.
83-ShI MAÝSYM JETISTIKTERI:
Memlekettik qýyrshaq teatry – respýblıka tarıhyndaǵy tuńǵysh qýyrshaq teatry. 1935 jyly ashylǵan teatr ordasy taıaq qýyrshaqtan bastap búgingi zaman aǵymyna saı kúrdeli marıonetkalarmen qatar sońǵy úlgidegi texnıkalyq-lazerli kórkemdeýlermen jabdyqtalǵan. Búginde ulttyń rýxanı qajettiligin ótep otyrǵan 83 jyldyq tarıxy bar óner ordasynyń alǵa qoıǵan baǵyty men baǵdary aıqyn. Ol – qazaqtyń qýyrshaq teatry ónerin órkendetý, keshegi men búgingi ómir arasyn ónerdiń bıik shyńy arqyly shynaıy kórsete bilý. Elimizde jáne shet elderde ótken respýblıkalyq, halyqaralyq teatr festıvalderinde top jaryp júrgen óner oshaǵynyń repertýarlyq saıasatynyń aýqymy keń.
Jańashyldyqqa jany qumar sahnanyń bul salasy, jalpy teatr ónerine júkteler qoǵamdyq salmaqty teń turǵyda kóterip kele jatqandyqtan, qýyrshaq teatrynyń qoǵamdaǵy mańyzynyń zor ekendigi áldeqashan dáleldengen. Óner oshaǵy álemdik shyǵarmalardy ana tilimizde sahnalaýymen qatar, talantty artıster men qýyrshaq sheberleriniń, rejısserlerdiń, sýretshilerdiń birneshe tolqynyn tárbıelep shyǵardy. 83-shi maýsym teatr úshin erekshe shyǵarmashylyqqa toly jyldyń biri boldy. Óner ordasy kezekti eńbek demalysynda 83-shi maýsymyn jappastan úzdiksiz jumys atqaryp, óz kórermenderin kúndelikti qoıylymdarymen qaýyshtyrdy. Maýsym barysynda 4 memleketke joldama alyp, tómende kórsetilgen halyqaralyq teatr festıvalderine qatysty:
- Óner ordasy 83-shi maýsymyn «Ana júregi» (avt. A.Inov, rej. A.Zaıev) dramasynyń premerasymen ashty;
- 2017 jyldyń qazan aıynyń 19-27 aralyǵynda Túrkııa memleketiniń Ankara qalasynda ótken III Halyqaralyq teatrlar festıvaline respýblıkamyzdyń atynan qatysty. Festıval barysynda teatr ujymy kórermen nazaryna «Qýyrshaq dýman» (avt. ári rej. S.Shúkirov, Q.Eshmuratova) jáne «Arystannyń úreıin qalaı emdeımiz?» (avt. M.Dlgechev, rej. E.Toteva-Andotova) qoıylymdaryn usyndy;
- 2017 jyldyń 18 jeltoqsanynda teatrymyzdyń ardager aktrısasy, Qazaqstannyń eńbek sińirgen artısi S.Abýevanyń mereıli 70 jasy, sahnadaǵy eńbek jolyna 50 jyl tolýyna oraı arnaıy merekelik benefıs ótti;
- 2017 jyldyń 20 jeltoqsanynda kórermen nazaryna jańa jyldyq «Akva ertegi» (avt. A.Sergeev, rej. O.Aqjarqyn-Sársenbek) ertegisiniń premerasy usynyldy;
- A.j. aqpan aıynyń 1-15 kúnderi aralyǵynda teatr Almaty qalasynda ótken V Halyqaralyq «Otkrovenıe» oryndaýshylyq óner festıvaline tuńǵysh ret qatysty. Ulybrıtanııa, Germanııa, Franııa, Reseı, Ózbekstan, Qazaqstannyń úzdik dramalyq qoıylymdarynyń arasynda ótken dodada 2 aqpan kúni festıval qonaqtary men kórermenderi, halyqaralyq sarapshylar nazaryna teatr repertýaryndaǵy «Ana júregi» (avt.E.Ionov, rej.A.Zaıev) dramasyn usyndy;
- Teatr ujymy aqıyq aqyn, qazaqtyń qara óleńin kıe tutqan, qalyń jurtshylyqtyń mahabbatyna bólengen Muqaǵalı Maqataevtyń týǵan kúninen oraı aqpan aıynyń 6-9 kúnderi aralyǵynda teatr repertýaryndaǵy aqynnyń poezııasyna quralǵan «Men dep oıla...» (avt.M.Maqataev, rej.M.Táýekelova) poetıkalyq qoıylymyn kórermen nazaryna usynyp, mektep, kolledj, JOO stýdentteri arasynda dástúrli túrde ótkizetin «Muqaǵalı – máńgilik ǵumyr» atty aqyn óleńderin mánerlep oqýdan jáne aqynǵa shyǵarǵan arnaý óleńderinen saıys ótkizdi;
- Aqpan aıynyń 27-28, naýryz aıynyń 1-2 kúnderi aralyǵynda Memlekettik qýyrshaq teatrynyń sahnasynda adamzattyń Aıtmatovyna aınalǵan Shyńǵys Tórequluly Aıtmatovtyń «Qus joly» povesiniń jelisi boıynsha saxnalanǵan «Ana-Jer ana» (rej. D.Jumabaeva) tragedııasynyń premerasy ótti. Jańasha formatta jańashyl rejısserlik, akterlik sheshimin tapqan qoıylym jazýshynyń sýretkerlik qyryn óner súıer janǵa ózgeshe sıpattady.;
A.j. naýryz aıynyń 15 men 18 kúnderi aralyǵynda 21 naýryz – Halyqaralyq qýyrshaq teatry kúnine oraı teatr qabyrǵasynda alǵash ret «Qýyrshaqtar shaqyrady – 2018» teatrishilik festıvali ótkizildi. Festıvaldiń basty maqsaty – teatr repertýaryndaǵy 2017-2018 jyldar aralyǵynda saxnaǵa jol tartqan qoıylymdardy saralaı otyryp, qýyrshaq óneriniń qoǵamǵa áser-yqpalyn arttyryp, dástúrli ulttyq qýyrshaqtarymyzdy jańǵyrta túsý arqyly jas urpaqty izgilik ıdeıalaryna tárbıeleý. Qýyrshaq teatry óneriniń damýy jolynda kórkemdik-estetıkalyq izdenis kókjıegin keńeıtý. Festıval aıasynda kásibı sarapshylar men kórermender nazaryna teatr repertýarynan 7 qoıylym jáne teatr artısteriniń ózindik jumystary usynylyp, spektakl sońynda taldaý jasalyndy. Festıvaldiń negizgi baǵdarlamasymen qatar teatrtanýshy, ónertaný kandıdaty E.Jýasbektiń «Qazaq qýyrshaq teatry» atty kitabynyń tusaýkeseri ótti. Atalmysh eńbekte qazaqtyń memlekettik qýyrshaq teatrynyń 1935-1992 jyldar aralyǵyndaǵy alpys jyldyq shyǵarmashylyq tarıhy jylnamalyq tártippen jazylǵan. Jınaqta tabıǵaty bólek qýyrshaq óneriniń qazaq folklorynda qoldanylýyn, sahnalyq maqsatyn, jasalý joldaryn sıpattaıdy jáne arhıvtik materıaldar arqyly teatrdyń ósý-órkendeý joly keńinen zerttelip, kezeńdik spektaklder, akterlik, rejısserlik tabystary sóz bolady. Úsh bólimnen turatyn kitap – óner qaýymyna, teatr súıgish qalyń oqyrmanǵa arnalǵan;
- A.j. naýryz aıynyń 15 kúni dramatýrg E.Jýasbektiń «Toba» ertegisiniń (rej. J.Jumanbaı) premerasy kórermen nazaryna usynyldy;
- Naýryz aıynyń 27 kúni Halyqaralyq teatr kúnine oraı, Qazaqstan teatrlar Assoıaııasynyń uıymdastyrýymen jyldyń úzdik teatr maıtalmandaryn «Sahnager – 2018» Ulttyq teatr syılyǵymen marapattaý rásimi ótti. Bıylǵy sharaǵa elemizdegi dramalyq teatrlar arasynda alǵash ret qatysqan Memlekettik qýyrshaq teatrynyń artısteri úsh birdeı nomınaııany enshilep, syıaqylarǵa ıe boldy:
- qýyrshaq teatrlary arasyndaǵy «Eń úzdik akter» nomınaııasyn akter Bolat Momynjanov;
- «Sahnalyq ǵumyr» nomınaııasyn – Qazaqstannyń eńbek sińirgen artısi, teatrymyzdyń joǵary dárejeli ardager aktrısasy Abýeva Sábıla Meńdiǵalıqyzy;
- «Úmit» nomınaııasyn – teatrymyzdyń jas ári talantty aktrısasy Saqtaǵanova Araı Qudaıbergenqyzy ıelendi;
- Dástúrli qýyrshaq ónerin jańǵyrtyp, jas urpaqty izgilik ıdeıalaryna tárbıeleý jolynda eńbek etip júrgen qýyrshaq teatrynyń ujymy bıyl jyl basy, jańarý men jasarýdyń, bereke-birliktiń meıramy – Áz-Naýryzdy erekshe turpatta atap ótti. Bir aı kóleminde toılatý maqsatynda uıymdastyrylyp otyrǵan ulttyq merekemizdiń aıasynda óner ordasy 14 sáýir kúni, saǵat 20:00-de «Myń bir tún» ertegisiniń jelisi boıynsha A.Zaıevtiń rejısserligimen «Naýryzdyń sıqyrly túni» atty merekelik jańa qoıylymdy kórermen nazaryna usyndy. Sharanyń basty ereksheligi – kún batyp, ińir basyp, kesh qonǵanda teatr aýlasyna eki birdeı qazaq aýyldarynyń qonys quryp, ırkten, «Alataý» dástúrli óner teatrynan sıqyrly ónerpazdardyń kelýi boldy. Keshte «Qazaq aýyly» merekelik qoıylym usynyp, ulttyq qundylyqtarymyzdy dáriptese, «Sheberler» aýylynyń keıipkerleri san túrli aspaptarda oınap, zergerlik buıymdardyń jasalý joldaryn kórsetip, sheberlik saǵattaryn ótkizýmen qatar, jármeńke de uıymdastyrdy. Teatr ishinen bastaý alǵan shara, aýladaǵy qazaq aýylynda jalǵasyn tapqany merekege kelgen qonaqtarymyzdy beı-jaı qaldyrmaǵany anyq;
- Memlekettik qýyrshaq teatry elimizdiń batys óńirinde sáýir aıynyń 19-23 kúnderi aralyǵynda Aqtóbe qalasy, 24 sáýir men 06 mamyr kúnderi aralyǵynda Oral qalasy jáne aýdandarynda kezekti gastroldik saparyn ótkizdi. Aqtóbe, Oral qalasynyń turǵyndary men qonaqtaryna teatr ujymy teatr repertýaryndaǵy «Arystannyń úreıin qalaı emdeımiz?» (avt.M.Dlgacheva, rej.K.Andreeva), «Qýyrshaq dýman» (avt. ári rej. S.Maqulbekov, Q.Eshmuratova) qoıylymdaryn usyndy;
- Sáýir aıynyń 20-22 kúnderi aralyǵynda T.Ahtanov atyndaǵy Aqtóbe oblystyq qazaq drama teatrynyń uıymdastyrýymen Qazaqstannyń Halyq jazýshysy Tahaýı Ahtanovtyń 95 jyldyǵyna arnalǵan III Halyqaralyq «BALAÝSA» eksperımentaldy qoılymdar festıvaline Memlekettik qýyrshaq teatry zańǵar jazýshy Sh.Aıtmatovtyń «Ana – Jer ana» (rej. D.Jumabaeva) qoıylymymen qatysty. Tutas halyqtyń qııan-keski soǵys ýaqytynda shekken zardabyn, jetimdik pen jesirliktiń aýyrtpalyǵyn sezindiretin qoıylym Reseı men Qazaqstannyń tańdaýly qoıylymdarynyń arasynda dodaǵa túsip, festıvaldiń sarapshylary men qonaqtary, kórermenderdiń joǵary yqylasyna ıe boldy. Festıval qorytyndysy boıynsha teatrdyń jas aktrısasy D.Isa spektakldegi «Álıman» roli úshin «Eń úzdik debıýt» nomınaııasymen marapattaldy;
- Óner ordasy búginde josparǵa saı spektaklderdiń kórsetiliminen tys, teatrdyń shyǵarmashylyq tynysyn shyńdaýda ár túrli teatrishilik is-sharalardy ótkizýdi dástúrge aınaldyrýda. Sonyń bir kórinisi retinde 27 mamyr kúni teatr ujymy 21 mamyr – Mədenıet jəne óner qyzmerkerler kúnine oraı alǵash ret óner ordamyzdaǵy kıeli óner tabystyrǵan ónerli otbasylarynyń basyn bir arnaǵa biriktirip, «Baqytty otbasy» atty teatrishilik otbasylyq saıysyn ótkizdi. Sharanyń basty maqsaty – otbasy qundylyqtaryn keńinen nasıhattaý. Januıa tərbıesindegi qaǵıdalardy negizge ala otyryp uıymdastyrylǵan bul shara keleshek urpaqqa berer tərbıesi, alar taǵylymy mol dep tanımyz;
- 1 maýsym kúni óner ordasy balǵyn búldirshinderimiz úshin eń qýanyshty mereke 1 maýsym – Halyqaralyq balalardy qorǵaý kúni qarsańynda «Men baqytty balamyn!» atty merekelik baǵdarlama men áleýmettik jaǵdaıy tómen, múmkindigi shekteýli balalarǵa qaıyrymdylyq akııasyn uıymdastyrdy. Is-sharanyń maqsaty – jas urpaqtyń sanasyna meıirimdilik, súıispenshilik uǵymdaryn qalyptastyrý. Sondaı-aq, áleýmettik jaǵdaıy tómen balalarǵa kómek kórsetý, jasóspirimderdi kishipeıildilikke, baýyrmaldyqqa baýlý;
- Sondaı-aq, 1 maýsym kúni búldirshinder nazaryna «Baýyrsaq» ertegisiniń jelisi boıynsha sahnalanǵan «Arman álemi» (rej. N.Kósherbaev) qoıylymynyń premerasy usynyldy;
- Almaty Memlekettik qýyrshaq teatry maýsym aıynyń 16-17 kúnderinde óskeleń urpaqqa quraq kórpeniń mańyzdylyǵyn jetkize otyryp, kópshilik kórermen qaýymmen birge ulttyq kodymyzdyń jańǵyrýyna úles qosý týrasynda «QURAQ QÓRPE» akııasyn jalǵastyrdy;
- A.j. 23-24 maýsym kúnderi arý qala Almatynyń Astana qalasyndaǵy mádenı kúnderi aıasynda Memlekettik qýyrshaq teatry kezekti gastroldik sapary ótti. Negizgi baǵdarlama boıynsha óner ujymy 23, 24 maýsym kúnderi saǵat 10:00-de Q.Qýanyshbaev atyndaǵy Memlekettik akademııalyq qazaq mýzykalyq-drama teatrynyń sahnasynda kishkentaı búldirshinder nazaryna ásem saz ben áýezdi ánge quralǵan «Arystannyń úreıin qalaı emdeımiz?» (avt. M.Dıacheva, rej. K.Andreeva), al eresekterge saǵat 14:00, 15:00-de Etnoaýyl ulttyq-mádenı kesheniniń sahnasynda poezııanyń shyńyna jetken M.Maqataev jyrlary arqyly teatr artısteri qýyrshaqtarmen birge ómirdi súıýdiń ǵajaıyp úlgisin kórsetetin «Men dep oıla...» (rej. M.Táýekelova) qoıylymyn usynady. Sondaı-aq, 23 maýsym kúni saǵat 19:00-de Q.Qýanyshbaev atyndaǵy Memlekettik akademııalyq qazaq mýzykalyq-drama teatrynyń sahnasynda zańǵar jazýshy Sh.Aıtmatovtyń «Qus joly» povesiniń jelisimen sahnalanyp, qatparly paraqtardan kıeli sahnaǵa qýyrshaqtar beınesinde jol tartqan «Ana – Jer ana» (avt. Sh.Aıtmatov, rej. D.Jumabaeva) tragedııasy, 24 maýsym kúni saǵat 19:00-de qanshama ǵasyr aǵyny ótse de, ómirdiń kiltin ustap, qundylyǵyn joǵaltpaǵan búgingi tańdaǵy ana men bala baılanysyn sýretteıtin «Ana júregi» (avt. E.Ionov, rej. A.Zaıev) qoıylymy kórermen nazaryna usynyldy;
- A.j. 1 shilde kúni Astana qalasynda Qazaqstannyń eńbek sińirgen artısi Quralaı Eshmuratova atyndaǵy «QURALAI» II Halyqaralyq qýyrshaq teatrlarynyń festıvali bastaldy. Atalmysh óner merekesine Reseı, Túrkııa, Estonııa, Týnıs, Serbııa, Italııa, Polsha, Belgııa, Bosnııa jáne Geregovına elderiniń qýyrshaq teatrlary, sondaı-aq Qazaqstannyń atynan Memlekettik qýyrshaq teatry qatysyp, teatr dırektory, mádenıet qaıratkeri Talǵat Esenalıev bastaǵan ujym óner merekesiniń saltanatty sherýinen ótip, festıval shymyldyǵyn teatrymyzdyń repertýaryndaǵy Q. Eshmuratovanyń rejısserligimen saxnalanǵan «Qańbaq shal» ertegisi ashty. Festıval sońynda teatr ujymy uıymdastyrýshylar tarapynan dıplomǵa jáne estelik syılyqqa ıe boldy;
- Shildeniń 7 kúni teatr ujymy elordamyz Astana qalasynyń 20 jyldyq mereıtoıyna oraı «Astana – balalar kózimen» atty bas qalanyń zamanaýı sáýlet óneriniń jaýharlaryn qaǵaz betine túsirýden, Astanaǵa arnap óleń aıtyp jáne ásem án salýdan kórermender arasynda saıys uıymdastyrdy. Búldirshinder bul saıysta óziniń tanymdyq qasıetterin ashyp qana qoımaı, mereıtoıǵa óz úlesterin qosty. Sharanyń basty maqsaty – balalardyń boıyndaǵy patrıottyq sezimin oıatyp, ony shyǵarmashylyqpen ushtaý;
- Shilde aıynyń 24 kúni saǵat 12:00-de Almaty qalasynyń óńirlik kommýnıkaııalar qyzmetinde «Memlekettik qýyrshaq teatry» KMQK dırektory, mádenıet qaıratkeri T.Esenalıev respýblıkalyq BAQ qyzmetkerleri aldynda «Qýyrshaq óneriniń qoǵamǵa áseri, dástúrli, ulttyq qýyrshaqtardy jańǵyrtý maqsatynda 2018 jyldyń I jartyjyldyǵynda atqarylǵan jumystar» taqyrybynda brıfıng ótkizdi;
- 22 tamyz kúni Almaty Memlekettik qýyrshaq teatrynyń ardager artısteri, QR mádenıet qaıratkeri G.Ilııasova men E.Júnisova jáne teatr dırektory, QR mádenıet qaıratkeri T.Esenalıev «Altyn qyran» Respýblıkalyq bilim damytý jáne mádenı shyǵarmashylyq ortalyǵy atynan QR bilim jáne mádenıet salasyndaǵy úzdik qyzmetkerlerdiń «Altyn kitap» atty respýblıkalyq enıklopedııalyq jınaǵyna enip jáne mádenıet salasynda jetken nátıjeli jetistikteri men úzdik qyzmetteri úshin «Mádenıet salasynyń úzdigi» tósbelgisimen marapattaldy;
- Memlekettik qýyrshaq teatrynyń ujymy a.j. qyrkúıek aıynyń 23-26 kúnderi aralyǵynda Aqtóbe oblystyq mádenıet, arhıvter jáne qujattama basqarmasy, Aqtóbe oblystyq «Alaqaı» qýyrshaq teatrynyń uıymdastyrýymen ótken «Assalaýmaǵaleıkým – V» Halyqaralyq qýyrshaq teatrlary festıvaline teatr repertýaryndaǵy «Ana júregi» (avt. A.Ionov, rej. A.Zaıev) dramalyq qoıylymymen qatysyp, «Eń úzdik spektakl» nomınaııasyn ıelene otyryp, «Gran – prıdi» jeńip aldy. Sondaı-aq, atalmysh qoıylym 2019 jyldyń maýsym aıynda Reseı Federaııasy Sankt-Peterbýrg qalasynda ótetin «KÝKART» Halyqaralyq qýyrshaq teatrlary festıvaline joldama aldy.
Gúlim KÓPBAIQYZY,
Ákimshilik jáne aqparat bóliminiń meńgerýshisi