Kartınanyń
Bas prodıýseri Álııa Nazarbaeva fılmniń
túsirý toby túsirilim jumystaryna daıyn ekenin jetkizdi:
- Bul elimizdiń kıno tarıhyndaǵy eń iri tarıhı kınojobalardyń biri.
Barlyǵymyz da osy jobaǵa úlken jaýapkershilikpen bar kúshimizdi salyp otyrmyz. Fılm
arqyly tarıhymyz tereńnen tartatynyn jáne ata-babalarymyz qalyptastyrǵan salt-dástúrimizdi,
mádenıetimiz bez Uly dala rýhyn kórsetip, dúıim kórermenniń kóńilinen shyǵatyn
týyndy túsiremiz dep úmittenem.
Kartınanyń
rejısseri Aqan Sataev Tomırıstiń
patshaıym bolýy fılmge arqaý bolǵanyn, kınotýyndy onyń dúnıege kelýimen
bastalyp, parsynyń áıgili patshasy Kırdiń áskerimen bolǵan, ańyzǵa aınalǵan shaıqaspen
aıaqtalady dep jetkizdi:
- Bizdiń basty maqsatymyz –b.z.d. V-VI ǵasyrlarda Orta Azııany mekendegen, kúndelikti
turmys-tirshiligimen, soǵys saıasaty jáne ónerimen álem tarıhynda óz ornyn alǵan,
saq, massageter syndy taıpalar qazaq
halqynyń arǵy ata-babasy ekenin dáleldeý. Bul fılm qazaq halqynyń mádenıeti men dúnıetanymynyń
tamyry tym tereńde jatqanyn dáleldeı túsedi.
Sonymen qatar tanymal kınorejısser jınalǵandarǵa túsirilgen keıbir
sahnalardy kórsetti. Ol túsirilimderdiń ereksheligi jáne fılmdegi shaıqas
kórinisteriniń túsirilimderi qıyn bolatynyn aıtty.
– Fılmniń ótpeli kezeń túsirilimderi byltyr jeltoqsan aıynda Almaty oblysynyń Zarechnyı aýylynyń mańynda
júrgizildi. Naýryz aıynyń basynda «Qazaqfılmniń» pavılondarynda túsirý
jumystaryn jalǵastyryp, Tomırıstiń dúnıege kelgenin túsiremiz, - dedi rejısser.
Fılmniń túsirý jumystary Qazaqstannyń basqa da
kórkem jerlerinde, atap aıtsaq, Jarkent, Shonja, Býrabaı men Baıanaýylda
túsiriledi. Jalpy túsirý jumystary tórt aıǵa sozylmaq.
Kartınanyń
prodıýseri Anna Chakırtova respýblıkalyq
kólemde ótken kastıng týraly sóz aıtty:
– Daıyndyq kezeń segiz aıǵa sozyldy. Osy ýaqyt aralyǵynda biz túsirilim
oryndaryn anyqtap, ótpeli kezeń túsirilimderin júrgizdik. Sonymen qatar,
Qazaqstannyń iri 15 qalalarynda respýblıkalyq deńgeıde kastıng ótkizdik. Jalpy
kastıngke 15000-nan astam adam qatysty. Basty rólge fotosýretter boıynsha 1500
úmitkerler boldy. Keıin bul san 200-ge deıin qysqartyldy. Irikteý nátıjesinde
massagetterdiń patshaıymy róline Almıra Tursyn esimdi boıjetken bekitildi. Aıta
ketsek, bul onyń kınodaǵy alǵashqy róli.
Sondaı-aq prodıýser búgingi kúni barlyq basty rólderdi somdaıtyn akterlar
trıýktardy qoıýshy Jaıdarbek Kúnǵojınovtyń «Nomad» jattyqtyrý lagerinde daıyndalyp jatqanyn,
ıaǵnı atqa jaıdaq minip, qarý-jaraqty asynyp, sadaq tartyp, soǵys ónerinen
saýattaryn ashyp jatqandaryn aıtty.
Al fılmniń keńesshisi,
elimizdiń belgili tarıhshysy Almas
Ordabaev atalǵan jobanyń tarıhı anyqtyǵy týraly áńgimelep berdi:
– Ókinishke qaraı,
Gerodot sýrettegen Kır men Tomırıs arasynda bolǵan shaıqastan basqa patshaıym
týraly aqparat joq. Alaıda, bul kórkem fılm úshin jetkilikti dep oılaımyn. Bul
oqıǵa aty ańyzǵa aınalǵan iri shaıqaspen aıaqtalady.
Degenmen, sol dáýirge
qatysty derek kózder barshylyq. Arheologııalyq qazba jumystary nátıjesinde tabylǵan
«Altyn adam» jáne bizdiń arheologtar men tarıhshylarymyz ashqan basqa da
jádigerler olardyń kúndelikti turmys-tirshiligi týraly, sol órkenıettiń damý deńgeıi
týraly mol aqparat berip, memlekettilik birlestikterdiń bar bolǵanyn aıqyndaı
túsedi. Osy fılmde sol dáýirdiń
qoǵamyna tán kóptegen qubylystardy,
áleýmettik ıerarhııa, memlekettik sımvolıka,
saltanatty jıyndar jáne taǵy da basqa erekshelikterdi kórsetýge tyrysamyz.
Sondaı-aq, qazaqtardyń búgingi dástúrleriniń kóbi saq dáýirinen bastalatynyn
aıta ketkim keledi.
Tarıhı týyndynyń taǵy da bir
keńesshisi, ejelgi kóshpendilerden qalǵan jádigerlerdi qaıta qalpyna keltirgen,
belgili sýretshi-restavrator Krym
Altynbekov bul fılmde massagetterdiń kúndelikti turmys-tirshiligindegi metalldyń róli týraly aıtty:
– Sol dáýirde taıpalar
arasynda metall óndirý keń damyǵan,tipti metalldy óńdeý joldaryn jaqsy bilgen.
Osyny fılmde kórsetýimiz qajet. Massagetterdiń áshekeı buıymdary óte joǵary
deńgeıde oryndalǵan. Qazaqstan aýmaǵyndaǵy barlyq altyn ken oryndar sol dáýirde
belgili bolǵan. Ken oryndary bar jerlerde olar qonys teýip, sol dáýirge saı
jaqsy qarýlardy jáne áshekeı buıymdaryn jasaǵan.
Kostıýmder boıynsha sýretshi Ásel Shalabaeva «Tomırıs» fılmi úshin 1000-ǵa jýyq kıim jıyntyqtaryn jáne rekvızıtter (qarý, áshekeı buıymdary jáne
t.b) daıyndaǵanyn aıtty. Fılmniń basty keıipkeri – Tomırıs úshin ǵana jıyrma
kostıým tigilgen eken.
Odan bólek, prodıýser Anna Chakırtova atalǵan fılm
úshin arnaıy eki dekoraııanyń turǵyzylatynyn habarlady, biri Qapshyǵaı qalasynyń
mańynda turǵyzylatyn «Spargapıstyń ordasy» dekoraııasy bolsa, ekinshisi –
«Qazaqfılm» terrıtorııasyndaǵy «Vavılon» qalasy.
O
fılme: Bul uly dalanyń aty ańyzǵa
aınalǵan Tomırıs týraly fılm. Fılmde kishkentaı qyzdan aıbyndy jaýyngerge
aınalǵan, jaqyndarynan aırylyp,
satqyndardan óshin alǵan jáne saq taıpalaryn óz bıligi astynda biriktirgen
arýdyń taǵdyry baıandalady. Ol mahabbat
pen óz halqynyń táýelsizdigi úshin sol zamandaǵy eń qııametti soǵysta Parsy
ımperııasynyń patshasy Kırmen shaıqasady.
Bas prodıýsser: Álııa
Nazarbaeva
Qoıýshy rejısser: Aqan Sataev
Senarıı avtorlary: Álııa
Nazarbaeva, Tımýr Jaqsylyqov
Qoıýshy operator: Hasan Qydyralıev
Qoıýshy sýretshi: Qýat
Tleýbaev
Prodıýseri: Anna Chakırtova
Kostıým jónindegi sýretshi: Ásel
Shalabaeva
Grım jónindegi sýretshi: Lıdııa Ordynskaıa
Kastıng-dırektor: Jaına Ábdıeva
Trıýktardy qoıýshy: Jaıdarbek Kúnǵojınov
Rejısser týraly aqparat:
Aqan
Sataev – kınorejısser, prodıýser, Qazaqstannyń eńbek sińirgen
qaıratkeri, «Kulager-2009» ulttyń júldesiniń laýreaty, «Qurmet» ordeniniń
kavaleri. 1971 jyly 23 jeltoqsanda
Qaraǵandy qalasynda dúnıege kelgen. 1988 jyly mektep bitirgen A.Sataev oblystyq
telearnalardyń birinde rejısser kómekshisi bolyp jumys isteıdi. 1989 jyly
T.Júrgenov atyndaǵy teatr jáne kıno ınstıtýtynyń «Telearna rejısseri»
fakýltetine oqýǵa túsedi. Instıtýtty támamdaǵannan keıin jarnamalyq rolıkter
túsirip kózge kórinedi. «Jas akkordıonshynyń ómirbaıany» jáne «Allajar» fılmderine
túsken. 2003 jyly «Sataifilm» atty jeke kompanııasyn ashyp, alǵashqy tolyqmetrajdy
«Reketır» atty fılmdi túsiredi. Bul týyndy prokattyń alǵashqy kúnderi-aq mıllıon dollar qarjy tapqan.
Fılmografııasy: Rejısser:
«Reketır» («Sataifilm», 2007), «Aǵaıyndy»
(«Sataifilm», 2008, serıal), «Adasqandar» («Sataifilm», 2009), «Lıkvıdator»
(KZF, 2011), «Jajúrek myń bala» (Qazaqfılm, 2012), Baýyrjan Momyshuly (2013, serıal), «Haker»
(«Sataifilm», 2014), «Reketır 2» («Sataifilm», 2015), «Anaǵa aparar jol» (Qazaqfılm,
2016), «Raıony» («Sataifilm», 2016), «Ona» (2017).
