Jańarǵan nusqadaǵy «Qaragóz» tragedııasynda kórinis tapqan rejısserlik sheshimder
Qazaq rejıssýra ónerinde ózgeshe stılimen tanylyp júrgen jas talant Farhad Moldaǵalıdiń shyǵarmashylyǵyn atap ótýge bolady. Ol T.Q. Júrgenov atyndaǵy qazaq ulttyq óner akademııasynyń túlegi. Óner ıesi alǵashqy eńbek jolyn Petropavl qalasyndaǵy S. Muqanov atyndaǵy qazaq sazdy drama teatrynan bastady. Onyń qoıylymdary halyqaralyq teatr festıvalderiniń laýreaty ataǵyna ıe bolǵan. Qazirgi tańda Ǵ. Músirepov atyndaǵy Qazaq Memlekettik Akademııalyq balalar men jasóspirimder teatrynda qyzmet etedi. Sahnagerdiń «Qaragóz»,«Qulager»,«Mahabbat qyzyq mol jyldar» qoıylymdary áli kúnge deıin anshlagpen júrip, kópshilik jastardyń júreginen oryn alyp otyrǵan sátti týyndylar. Atalmysh tulǵanyń taǵy bir ereksheligi qazaq teatr ónerine alǵash bolyp saýnd-drama janryn alyp kelýi dep bilemiz.
F.Moldaǵalıdiń M.Áýezovtiń «Qaragóz» pesasyn sahnalaý barysynda da osy saýndramanyń negizin kóremiz. Atalmysh spektakl birneshe jyldar buryn S.Muqanov atyndaǵy Soltústik Qazaqstan oblystyq qazaq sazdy-drama teatrynda sahnalanǵan. Basty róldegi akterlermen men rejısserdiń Almaty qalasyna kóshýi sebebimen qoıylym toqtatyldy. Biraq óner ıesi júreginen shyqqan sátti týyndy qaıta kórermenmen qaýyshýy kerek degen oıǵa keledi. Onyń bul oıyna sol jyldary teatrdyń jetekshisi qyzmetinde bolǵan Azamat Satybaldyulynyń qalaýy da sebep bolǵan. F. Moldaǵalı bul sheshimge kelýdiń aldynda uzaq oılanǵanyn aıtady. Degenmen kórermen kózaıymyna aınalǵan qoıylym ózgerissiz, sol qalpynda Ǵ. Músirepov atyndaǵy Qazaq Memlekettik Akademııalyq balalar men jasóspirimder teatrynda qaıta qoıyldy. Kórermenge zamanaýı baǵytta usynylǵan spektaklde dekoraııasy joq, rejısser bos keńistikti ǵana paıdalanǵan. Sahnanyń eki jaǵyndaǵy eki mıkrofonda jańǵyrǵan dybyspen aıtylatyn halyq sózi (Syrym men Qaragóz týraly aýyl áıelderiniń ósek-sózi) tym jańǵyryp shyǵady. Rejısser Syrym men Qaragózdiń mahabbatyna qarsy shyqqan Mórjan, Jarylǵap, Jabaı, Aqbalalardyń Syrymǵa aıtatyn qarǵys sózderin dıalogpen emes, toptasqan kúıde aıaq dybystarynyń birkeldi rıtminde jetkizedi. Iaǵnı, ol óziniń sahnalyq-kórkemdik tásilin sózden góri áreketke jáne qatty dybystarǵa negizdegen. Qaragózdiń biryńǵaı,qarapaıym úlgidegi qara tústi kóılegi onyń ishindegi bos kóńili men alaı-dúleı sezimi, boıyndaǵy úreıinen syr shertedi. Sondaı-aq rejısser Narshany aldynǵy planǵa shyǵaryp, basty keıipker Syrymdy ekinshi orynǵa qoıady. Iaǵnı sahna shymyldyǵy ashylǵan tusta Narsha men Qaragózdiń bıine kýá bolamyz. Dál osylaı qoıylym sońyna deıin qyzdyń qasynan tabylyp, qıyndyqtyń astynda qalǵan kinásiz jannyń qaıǵysyn birge keshedi. Shyn ǵashyq dep tanıtyn Syrymdy az kórinisterden baıqaımyz. Demek rejısser Narshanyń tazalyǵyn, Qaragózge degen adaldyǵyn, shyn mahabbatyn kórsetip, aqtaǵysy keldi degen oıǵa kelemiz. Bul sahnagerdiń shyǵarmaǵa qarsy shyǵyp, Syrymdy jaman kórsetkisi kelgendigi emes. Tek qoıylymǵa jańa lep bere otyryp, keıipkerlerdiń ózgeshe qyrlaryn ashyp kórsetýdi maqsat etkenin alǵa tartamyz. Sózimizge tıek retinde narshany oınaǵan Nurjan Asylhannyń sózin keltiremiz:«Narsha sııaqty jaqsy kórip, adal bolatyn adamdy bizdiń qoǵamda kezdestirmedim. Jastar qazir kenje qalǵan salt-dástúrimizdi, azamattyq deńgeıdi, boryshty jáne mahabbatty osy qoıylymnan kórse deımin. Burynyraq sahnalanǵanda Qaragóz ben Syrymnyń mahabbaty alǵa shyǵatyn. Al munda rejısser týyndynyń astaryn túsine otyryp, Narshanyń bolmysyn ashty. Osy jaǵynan rejısserlyq sheshim utymdy boldy dep oılaımyn». Al akterlik quramnyń osy oıynǵa úılesimdi tańdalýy jemisti oryndalyp, spektakldiń ıdeıasyn ashýǵa yqpal etti. Mysaly biz biletin ǵashyq Syrymdy Maqsat Rahmet rejısserdiń traktovkasyna saı sýyq minezdi, súıgenine barar jolda álde neden aıaq tartatyn nemese alańdaýly kúıdegi rólin sátti alyp shyqqanyn ańǵaramyz. F. Moldaǵalı jańa qyryn tanytqysy kelgen keıipkerdiń rólinde oınaǵan Nurjan Asylhan bul joly akterlik qabiletimen kózge tústi. Ónerpaz jany taza, sezimi shynaıy, ǵashyǵyna degen yntyq jannyń kúıin kórermenge áserli jetkize otyryp, Qaragózdiń jaǵdaıy ózegin órtegen jigittiń keıpin shyn sezingenin kóremiz. Spektaklge arqaý bolǵan Maıa Ismaılovanyń oryndaýyndaǵy noǵaıdyń «Ne qaldy?» degen áni shyǵarmanyń mazmunymen jarasymdylyq tapty. Qoıylymdy jetigen men dombyranyń, dańǵaranyń dybysy súıemeldeýi tragedııalyq atmosferany sezinýge áser berdi. Óner ıesi óziniń kezekti suhbatynda qoıylymdy jańashalamaı, tek klassık Muhtar Áýezovtyń shyǵarma astaryna jasyryp qoıǵan mánin túsinip, sony alǵa tartqanyn aıtqan. Osy negizde jazýshy-dramatýrg Álibek Baıbol rejısser jaıly:«Máselen, saýnd drama rýhynda qoıylym qoıyp júrgen Farhat Moldaǵalıdyń aıaq alysy súısindiredi. Buǵan – «Qaragóz», «Qulager», «Soldat kúndeliginen» qoıylymdary aıǵaq.» degen pikirde. Nur-Sultan qalasynda ótken VI «Samǵaý» halyqaralyq teatr festıvalinde «Qaragóz» spektakli úshin «Úzdik rejısser» júldesin alýymen qatar, budan da bólek kóp jetistikke jetken F. Moldaǵalıdiń rejıssýrasynyń qazaq teatr ónerinde ózindik qoltańbasy men orny bar ekenin eshkim joqqa shyǵarmaıdy. Óner ıesine tek shyǵarmashylyq tabys pen shabyt tileı otyryp, aldaǵy ýaqytta tyń ózgerister men jańalyqtardy ákeletinine senim bildiremiz.
T. Júrgenov at. QazUÓA,
«Teatrtaný» mamandyǵynyń
2 kýrs stýdenti
Maqpal Abdýjabbarova
«Bolmaǵan balalyq shaq» spektakli jaıly
Rejısser Farhat Moldaǵalıdiń kezekti týyndylarynyń biri «Bolmaǵan balalyq shaq». Qoıylym avtor Aqberen Elgezektiń balalyq shaǵynan syr shertip qana qoımaı kórermen júregin de eljiretip, júrekterine jylýlyq uıalatady. Balalyq kezeńge bir sát sapar shektirtedi. Árbirimizdiń kúlip eske alatyn balalyq shaǵymyzdyń sátterin toltyratyn ol—jaqyndarymyz. Sol julýlyq syılaıtyn adamdaryńnan aıyrylý bala júregine aýyr tıetini málim. Oǵan dálel Aqoshtyń (Narıman Elýbaı) ákesinen, aǵasynan aıyrylýy, anasynyń ekinshi ret kúıeýge shyǵý qatty soqqy bolyp tıedi. Jalǵyz ápkesiniń de oqýǵa ketýi ony jalǵysyratady. Osy tusta N.Elýbaıdyń bala rolin aıryqsha aıta ketý kerek. Ol jas balanyń jan tebirenisin, ishki kúızelisin shynaıylyqpen kórsete bildi. Bastan aıaq spektakldi alyp shyǵatyn bolǵandyqtan onyń kóńil-kúıi men ár bir qımyly ózimen birge kórermendi eliktirip jylatyp, kúldirip otyrdy. Shyǵarmadaǵy kishkentaı balany eresek akterdiń oınaýy jetim balanyń erte eseıgendigin kórsetedi.
Qıyn-qystaý kezde janynan tabylǵan Oleshka (Uljan Orazaeva) dosy ony jabyrqatpaı oıynshyqtarymen de birge bólisedi. U.Orazaeva oıyny bul joly erekshe kózge tústi. Názik keıiptegi qyzdy oıyn balasy retinde kórý kórermendi tamsandyryp, tańǵaldyrmaı qoımaıdy.
Apasy (T.Sultanberdıevk) Aqoshtyń jabyrqaǵanyn kórip anasyna (Nurgúl Myńǵatova) óz qolyna alýyn aıtady. Anasynyń janyna barǵanymen ógeı ákesiniń kesirinen ol jerde de jan tynyshtyǵyn tappaıdy. Alaıda, shyǵarmadaǵydaı qatal ógeı ákeni sahnadan kórmeımiz. Onyń ózi Qalań rolin R.Ahmetov aqtap shyqqandaı. Sebebi, ómirimizde kezdesetin ár bir adam bizge synaq retinde keledi. Qalańnyń balaǵa kún bermeýiniń ózi Aqoshtyń Orynǵalı atasynyń qolyna barýyna, bótenniń jaýyzdyǵynan saqtaýǵa septigin tıgizedi. Qanshama qıyndyq kórsede moıymaı, túbi jaqsylyq bolatyndyǵyna sengen bala Aqbergenniń qaısarlyǵy men tózimdiligi kimge bolmasa da kúsh- qýat beredi. Sońynda ákege arnap aıtylatyn monologynyń ózi ákeniń bala ómirinde alatyn ornyn, ákeniń meıirimdiligi báribir ózgeshe ekendigin kórsetedi. Sol sebepti qolymyzda bardy qadirlep qadir qasıetine jete bilýimiz kerek. Keıde ata-ana baýyr etterin qıyp tastap jetim etip kete barady, al ol balanyń kúnási qandaı oılanbaıdy. Balasyn saǵynbaıtyn ana bolǵanmen, anasyn saǵynbaıtyn bala bolmaıdy emes pe.
Qoıylym shyǵarmanyń eń áserli tustarynan quralyp barynsha yqshamdalǵan. Uzartylǵan sátterdi rejısser barynsha qysqartyp, sahna barysynda olardy baıandama arqyly jetkizgen. Kóbine jetim balanyń bastan keshken aýyr taǵdyryn beıneleýde kóp dekoraııany qoldanbaı, akterlyq oıyn arqyly ashqan.
Sahnaǵa shyqqanyna kóp bolmasada kórermenniń kózaıymyna aınalyp úlgergen spektakl qazirgi tańda anshlagpen ótýde. Sátti qoıylymǵa kelýshiler balalyq shaqtaryn saǵynyp eske alyp, oı alýǵa keledi. Júrekterine jylýlyq uıalattyryp, qatygezdik ataýlysyn joıdyrady.
Temirbek Júrgenov atyndaǵy QazUÓA,
«Teatrtaný» BBB 2 kýrs stýdenti
Nısangalıeva Alıma Serıkqyzy