Ústimizdegi jyldyń 3 maýsym kúni Ǵ. Músirepov atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq balalar men jasóspirimder teatrynda franýz jazýshysy Antýan de Sent-Ekzıýperıdiń balalarǵa arnalǵan «Kishkentaı hanzada» ertegi-povesi Perm Memlekettik óner jáne mádenıet ınstıtýtynyń túlegi Dmıtrıı Kýrochkın rejıssýrasymen qoıyldy. Rejısser shyǵarmanyń ataýyn «Kishkentaı hanzadanyń oralýy» dep ózgertipti. Olaı ózgergen sebebi balalarǵa arnalyp qoıylǵandyqtan dep oılaımyz.

Saqtandyrý ınspektory Jan Mark pen Marı Marktyń bes balasynyń biri Antýan de Sent-Ekzıýperı 1900 jyly 29 maýsymda Franııanyń Lıon qalasynda dúnıege kelgen. Kishkentaı kezinde ákesi dúnıe salǵanymen ol úshin balalyq shaǵy tátti estelikterge toly bolǵan. Ol arman jeteginde júrip, balǵyn shaǵyn máńgi júreginde saqtady, tátti estelikterin óziniń shyǵarmalarynda qoldandy. Mysaly, kishkentaı hanzadanyń beınesin kitap betinde sýrettegende sol estelikteri kómekke kelgeni anyq. Ekzıýperı óziniń osy shyǵarmasyn Germanııanyń Franııany jaýlap alǵan 1940 jyldary jazypty.

Búgingi ósip kele jatqan urpaq bizden keıingi óskeleń jastar bolmaq. Qoǵamda sol jastarǵa tálim-tárbıe berýdiń júgi ata-ana men mektep tabaldyryǵynan bólek balalar ádebıetine túsetini sózsiz. El aýzyndaǵy ańyz áńgimeler men ertegilerdi ushtastyra otyryp jazyp shyǵý ońaı emes. Jalpy ádebıette balanyń psıhologııasyna, qabyldaýyna aýyrlaý, túsinik-tanymyna múlde jat shyǵarma kóptep kezdesetini belgili. Demek, aınalasyn endi tanyp kele jatqan búldirshinge laıyqty shyǵarma jazý tym qıyn. Degenmen dál qazirgi ýaqytta balalarǵa arnalǵan shyǵarmalar san jaǵynan múldem az. Ár jyldary jarııalanyp otyratyn memlekettik baıqaýlarǵa kelip túsken nemese jeńimpaz bolǵan shyǵarmalar qalyń oqyrmanǵa jetpeıdi. Osy olqylyqtyń ornyn toltyrý kerektigi osyndaı máselelerden týyndap otyr.

Joǵaryda atap ótken qoıylymda ushaqtyń qozǵaltqyshynda aqaý paıda bolyp, ushqysh mehanıksiz jáne jolaýshylarsyz ushyp, óz planetasynan myń shaqyrym qashyqtyqta jatqan Sahara shóline qonýǵa májbúr bolady. Sol tusta kishkentaı hanzada men Ushqyshtyń kezdesýinen bastalady. Hanzada óziniń jerdegi bolǵan shytyrman oqıǵalaryn kórermenge baıandaıdy. Osy tusta spektaklge qatysýshy akterler balalarmen jaqsy baılanys jasaıdy. Iaǵnı, rol oryndaýshylardyń búldirshindermen baılanys ornatýy qoıylymnyń mańyzyn asha tústi. Sonymen qatar Hanzada óziniń jer planetasyndaǵy raýshan gúli jaıly áńgimelep jatqanda sahnaǵa shyqqan globýs tárizdes jerdiń pishininde jasalǵan rekvızıt jaqsy kórinis tabady.

Jalpy sózimizge tuzdyq bolyp otyrǵan «Kishkentaı hanzadanyń oralýy» qoıylymyndaǵy rejısserdiń izdenisin aıtar bolsaq, D. Kýrochkınniń sheshimi búldirshinderdi qyzyqtyra almady. Jalyqqan kórermenderdiń arasynda uıyqtap otyrǵandary da boldy. Sebebi, spektakldegi kórkemdik elementter balalardyń tanym-túsinigine qıyndyq týdyrdy. Qoıylymda kishkentaı hanzada kúnine on ret kúnniń batýyna qaraýdy jaqsy kóretinin aıtady. Osy tustaǵy kúnniń burynǵysynan kesh batyp, tańnyń júzi erte kórinetin jerin balalardyń uqpaǵanyn olardyń bir orynda otyryp, qozǵalyssyz qalǵanynan baıqadyq. Osy eki mınýttyń ózi spektakldiń tempo-rıtimin túsirip alǵandaı.

Al, D. Kýrochkınniń sahnalyq júıemen (ınsenırovka) jasaǵan jumysyn aıtar bolsaq, shyǵarmadaǵy túpki oı saqtalǵanymen sahnada áreketke qaraǵanda bos sóz tym kóp. Demek, avtordyń shyǵarma jazýdaǵy ózindik stıldik ereksheligi men janry saqtalsa da povesttiń astary tolyq zerttelmegen. Mysaly, qoıylym kezindegi «Mańyzdy nárseni kózben kóre almaısyń» degen Ushqyshtyń sóılemi balalarǵa jetti dep oılamaımyz. Bul akterlerdiń óz keıipkerlerimen durys jumys jasamaǵanyn ańaǵrtady. Kórermenniń basym bóligi kishkentaı balalar bolǵandyqtan rol oryndaýshylarda tek qana oınap shyǵý ustanymynyń bolǵany baıqalyp turdy.

Degenmen spektaklde óner kórsetken ekinshi quram akterlerine qaraǵanda birinshi quram ónerpazdar oıynynyń áldeqaıda joǵary bolǵanyn atap ótkenimiz jón. Nurbol Qumarsha qımylynyń eptiligimen, nanymdylyǵymen, bet-álpetine ózgeris berip turǵan mımıkasymen kishkentaı kórermenderdiń ezýine kúlki ákeldi. Al, Narıman Elýbaıdyń jarqyn daýsy men keıipkerdiń minezi ádemi ushtasqanymen tembri dórekileý estildi. Akterdiń oıyny men sahnalyq beıne úılespegendikten N. Elýbaı óziniń oıynyna sendire almady. Osy tusta rejısserge de, akterlik quramǵa da premeraǵa nemquraıdy qaramaý kerektigin basa aıtqymyz keledi. Óıtkeni bul sol shyǵarmanyń sahnadaǵy ómiriniń bastalýy bolyp tabylady. Kópshiliktiń rýhanı-mádenı turǵydan damýy da, baıýy da osy alǵashqy qoıylymnan bastaý alady.

Qoryta aıtqanda, teatrdyń bul spektakli kórermenniń kóńilinen shyǵýǵa tyrysty. Búldirshinder úshin akterlermen, ıaǵnı hanzadamen baılanys ornatyp, qoıylǵan suraqtarǵa jaýap berý qyzyqty boldy. Árbir kórermen eseıe kele ómirdegi, qoǵamdaǵy nemese kúndelikti turmystaǵy kóptegen máselelerdi umytyp, kóptegen jaǵdaılarǵa mán bermeıtindigi jaıly adamgershilikke toly shyǵarmamen tanysyp ketti. Negizinen bul – ertegi bolyp sanalǵanymen tek balalardy emes, úlkenderdi de tereń oıǵa batyryp álemge basqa kózben qaraýdy úıretetin keremet týyndy. Sózimizdiń sońyn Antýan de Sent-Ekıýperıdiń «Úlkender de kezinde aldymen kishkentaı bala bolǵan, biraq kóbisi bul týraly umytqan» deıtin óz sózimen aıaqtaýdy jón kórdik.