Анар Еркебай
Өнертану кандидаты
М.О.Әуезов атындағы әдебиет және өнер институты
Театр және кино бөлімінің аға ғылыми қызметкері
2016 жылдың 7-8 қараша күндері Əзірбайжанда Мәдениет және
спорт министрлігі, Театр қайраткерлері одағы, Ұлттық ғылым академиясы мен Баку халықаралық
мультимәдениет орталығы ұйымдастырған халықаралық театр конференциясы төртінші
рет өз жұмысын жүргізді. Бүкіл дүние жүзінен жиналған 150-ге жуық театр
қайраткерлері екі күннің ішінде бүгінгі театрдағы мультимәдениеттің даму
тенденциялары жөнінде баяндамалар жасап, пікірталастар жүргізді. Конференция «Мультимәдениет
жəне театр» деп аталғаннан осы тақырыптың аумағында ой қозғаған театртанушылар
мен режиссерлер, театр басшылары мен менеджерлері оның əр елдегі өзектілігін,
бүгінгі таңда барған сайын ауқымының кеңейіп бара жатқанын сөз етті. Өйткені
бұл тақырып бүгінгі өмірдің мəдени, саяси, əлеуметтік өзгерістерімен қатар
дамып, заманауи өзгерістерді қалт жібермей отырғанын байқатады. Сондай-ақ,
конференция шеңберінде бүгінгі таңдағы ресейлік танымал театртанушысы Павел
Рудневтің «Театр театртанушыдан не күтеді» жəне испандық Борис Даусс-Пастордың «Кари
Марголистің тəсілі» атты семинарлары өтті. Бұл конференцияға қазақстандық
театртанушылары мен режиссерлері де өз үлесін қосты. Театртанушы, Т.Жүргенов
атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының «Театр өнерінің тарихы мен теориясы» кафедрасының
меңгерушісі, профессор С.Қабдиева «Қазақстан театрлары ұлттық сахна мəдениетінің
қарам-қатынас кеңістігі ретінде», М.Əуезов атындағы Əдебиет жəне өнер
институтының жетекші ғылыми қызметкері, өнертану кандидаты Г.Жұмасейітова «Мультимəдени
əлеміндегі қазақ хореографиясының ұлттық ерекшелігінің ізденісі», М.Əуезов
атындағы Қазақ академиялық драма театрының директоры Е.Білəл «Қазіргі театрдағы
актер бейнесі», М.Əуезов атындағы Əдебиет жəне өнер институтының «Театр және
кино» бөлімінің меңгерушісі, өнертану кандидаты А.Мұқан «Қазақстанның музыкалық
театры», Оңтүстік Қазақстан облыстық Сайрам өзбек театрының директоры
И.Хашимжанов «Әлемнің тоғызыншы бөлігіндегі театр» жəне осы мақала авторы «Қазақстанның
ұлттық театрларының қазақ драматургиясын игеру мəселелері» атты баяндамалар
жасап, театрдағы мультимәдениеттің Қазақстанда да үлкен орын алатынын, жаһандану
үдерісінде дамып жатқанын атап өтті.
Екі күн ішінде оқылған 55 баяндаманың барлығы дерлік
қызықты болды. Олардың ішінде бірнеше баяндаманы атап кетуге болады. Мәселен,
ресейлік театртанушы Павел Рудневтің «Ресей театры мен драматургиясындағы босқын
тақырыбы» атты баяндамасында Ресей сахнасында өзге ұлт авторларының бүгінгі
тақырыпты қозғайтын айта отырып, Мəскеуде тұратын қазақ драматургі Олжас
Жанайдаровтың «Жұт», «Магазин», «Беруши» пьесаларына талдау жасап, олардың
деңгейінің жоғаралығын атап өтті. Испаниялық Пилар Альмансаның «Мультимəдениет
жəне аралас шындық» баяндамасында бүгінгі технологиялардың көмегімен қойылымның
көркемдік əсерінің көтерілуін зерттепті. Өзге тілдің түсінбеушілік кедергілерін
қойылым үстінде google аудармашы бағдарламасы арқылы бірден аударылуы, 3D
көзілдіріктерін енді киномен қатар театр қойылымдарында қолданылуы сөз болды. Литвалық
Виолета Подольскайте «Балалар мен жастар театрының маңыздылығы неде?» деген
өзекті тақырыпты көтерді. Бүгінгі балалар мен жастардың интернет желісінен
шықпай, виртуалды өмірді шынайы өмірден артық көріп, өз əлемінде өмір сүруі ересектерді
толғандыру керек. Олар бос уақыттарын қалай өткізіп жатқанын бақылап,
театрларға қайта оралудың жолын іздестіру керек. Əсіресе, алыстағы ауылдарда
тұратын балалардың театр өнерінің не екенін білмей, мүлдем спектакль көрмей
өсіп жатқан жастар қаншама деп аһ ұрды литвалық
маман. Өкінішке орай, бүгінгі өмірдің қатыгездігі мен қанышерлігі балалар əлеміне
енуі заманның өзгергенін көрсетеді. Сондықтан да, оларды қазірден бастап театр
арқылы рухани тəрбиелеп, жақсылыққа итермелеу біздің басты міндетіміз деп
тұжырымдады.
Конференция аясында Əзірбайжан театрлары əр елден жиналған
театр қайраткерлеріне өз қойылымдарын көрсетіп кəсіби пікір тыңдап қалуға
тырысты. Əзірбайжан мемлекеттік ұлттық академиялық
драма театры өздерінің классикалық шығармасы Джалил Маммедгулузаденің «Өліктер»
комедиясын ұсынды. Қойылым режиссері Азер Паша Немятов өмір болмысын тарихи
шындық тұрғысынан суреттеуге театрлық бейнелеу тәсілдерін молынан қолдануға ұмтылған.
С.Вургун атындағы Əзірбайжан мемлекеттік орыс драма
театры Шекспирдің «Дуалы түнгі думан» қойылымын ұсынды. Режиссері –
Санкт-Петербургтен арнайы шақыртылған Искандер Сəкиев. Жас режиссердің əсірелеу,
комизм, гротеск сынды тəсілдерді орнымен қолданып, нағыз комедиялық шығармаға, ертегіге
лайық спектакль шығарған. Басы артық заты жоқ, актерлердің жеңіл де ойнақы ойыны
қойылымның көркі болды. Тіпті спектакль барысында қолданылған əр елдің
этникалық музыкасы өтіп жатқан конференцияның тақырыбына сай болды.
Ал, Әзірбайжан мемлекеттік «Йуг» театрында В.Клименконың
«Медея театры» пьесасы бойынша жас режиссер Микаил Микаиловтың «Медея.
Секвенция 001» атты эксперименталды қойылымын тамашаладық. Спектакль Медея
ролін орындауды армандаған қарт актриса мен сол рольде ойнап жүрген жас
актрисаның арасындағы диалог ретінде құрылған.
Конференцияның ұйымдастырылу деңгейінің өте жоғары
болғанын айта кету керек. Бакуде өткен театр конференциясы халықтар арасындағы
мәдени байланыстардың орнатылуына, театртанушылар, режиссерлер мен актерлер,
театр басшылары мен менеджерлерінің бір‑бірімен танысып, тәжірибе алмасуына, әр
елдің театрлары арасындағы байланыстың күшейуіне септігін тигізіп, керемет
коммуникация құралына айналды.
Көрнекі фото "Day.az" сайтынан алынды.
