Suhbattasqan: Gúlmıra Asylbekqyzy
«Alataý» dástúrli óner teatrynyń PR-menedjeri
Kesh shymyldyǵyn Jasulan Nurbekulynyń «Alataý» teatryndaǵy áriptesteri sahnalyq kórinispen ashty. Odan ári kesh ıesiniń birinen birin asyryp salǵan ánderi, sol ánderdi aıtqan kezde qazaqy qalpyn, qarapaıym shynaıylyǵyn saqtaı bilýi, jalpy keshke muqııat daıyndalyp, repertýaryn talǵampazdyqpen iriktep qurýy kórermenderdiń oǵan degen qurmetin arttyra tústi. Ánshi repertýaryndaǵy sezim qylyn shertetin lırıkalyq ánder tyńdarmandy birde oıǵa batyrsa, birde kóńil-kúıin kóterip, serpilis berdi. Dástúrli óner ókilderiniń izin basyp kele jatqan, Arqanyń ánshilik dástúrin tý etken Jasulannyń oryndaýshylyq máneri, ádemi de sazdy daýysy jınalǵan qaýymdy birden ózine tartty.
Kesh Jasulannyń ónerdegi ustazdary Qazaqstannyń eńbek sińirgen ártisi Ramazan Stamǵazıev, dombyrashy Murat Ábýǵazy jáne «Steppe sons» modern etno-djaz ansambliniń óner kórsetýimen qorytyndylandy.
Konertten soń áli de bolsa tolqynys áserinde júrgen Jasulandy sózge tarttyq.
Jasulan, qasıetti Ramazan aıyna tuspa-tus kelgen, alǵashqy esep berý konertińiz qutty bolsyn! Maǵan konertke kelgen kópshiliktiń ónerińizge meıiri qanbaı qalǵandaı kórindi...
Iá, sózińizdiń jany bar. Negizinde bul konertke jylǵa jýyq ýaqyt daıyndaldym. Túrli ıdeıalar týyp, árqalaı pikirler aıtyldy. Óner salasyndaǵy mamandarmen aqyldasyp, ustazdarymnyń keńesin tyńdap, ár qadamymdy oı eleginen ótkizip otyrýǵa tyrystym. Kásibı rejısser, senarıst aǵalarymyzdyń kómegine júgindim. Nege deseńiz, halyqty ulttyq kıim kıip, dombyramen án shyrqap qana qyzyqtyra almaısyń. Tyńdarman talǵamy ártaraptanyp, dástúrli ónerge degen qyzyǵýshylyq azaıa bastaǵan zamanda osy saladaǵy ónerpazǵa kóp eńbektenip, izdený kerektigin túsindim. Qala berdi, bireýlerdiń «dástúrli ónerge qazir eshkimdi jınaı almaısyń» degen áńgimesi de boldy. Qudaıǵa shúkir, bári jaqsy ótti. Sahnalyq kıimimnen bastap LED-ekran, jaryq berý, jalpy konerttik baǵdarlamanyń ózara úılesim tabýy – óz isiniń mamany bolyp tabylatyn sheberlerdiń arqasy. Óz basym ol kisilerge bek rızamyn. Sonymen qatar, konertti ázirleý barysynda teatr tańdaýy kóp adam bile bermeıtin, buryn-sońdy aıtylmaı kelgen ánderge tústi. Solardy barynsha iriktep, halyq yqylasyna bólenedi-aý degenderin qamtydym. Ónerdegi úlken aǵalarym da ózderiniń ystyq lebizderi men alǵystaryn bildirip jatty. Árıne, bul men úshin úlken qýanysh, alaıda munymen toqtap qalmaımyn, odan ári eńbektene beremin.
Jalpy konert barysy kóńilińizden shyqty ma?
Osyǵan deıin uıymdastyrý jumystarymen júrip, ánderimdi pysyqtaýǵa ýaqyt jetińkiremeı, áýelgi daıyndyqpen shyqqannan bolar, birjarym saǵatqa sozylǵan konertte az-kem kemshilik boldy. Biraq ony ózim ǵana bilemin (Kúldi). Jalpy Teatr basshylyǵy da, kórermen de rıza bolǵan sııaqty. Aqsaraıly «Alataý» sahnasynda óner súıer qaýym aldynda alǵash ret esep berdim. «Alataý» dástúrli óner teatrynyń ashylýy biz sekildi ónerpazdar úshin úlken baqyt, zor múmkindik. Máselen, bizdiń aldymyzdaǵy ánshilerdiń kezinde mundaı jaǵdaı, óner ordasy bolmady ǵoı. Sondyqtan osyndaı keremet án otaýynyń boı kóterýine úles qosqan el azamattaryna, sonymen birge esep berý konertimdi ótkizýge muryndyq bolǵan teatr ujymyna, onyń dırektory Berik Myrzalyulyna alǵys aıtamyn.
Ónerge qaı jasyńyzdan bastap keldińiz? Jalpy kásibı bilimińiz, jetken jetistigińiz jóninde aıta otyrsańyz.
Ónerge bala kúnimnen jaqyn boldym. Ákemniń úlken aǵasy shańǵy sportynan qazaqtan shyqqan eń alǵashqy sport sheberi bolsa, ekinshi aǵasy qazaqsha kúresten Azııanyń segiz dúrkin chempıony atanǵan. Osyndaı sportshylar áýletinde dástúrli ónerge arnaıy bet burǵan men ǵana. Negizinde, óz atam da, naǵashy atam da qoldarynan dombyrasy túspegen ónerli jandar bolǵan eken. Buǵan qosa men qazir elimizge belgili dástúrli ánshi jáne halyq ánderiniń nasıhatshysy, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Erlan Rysqalı aǵamyzben bir aýylda kórshi turdym. Ol kisi Ahmet Jubanov atyndaǵy daryndy balalarǵa arnalǵan mektepte oqyp júrip, jazǵy demalysqa kelgen kezde aıtqan ánderin tyńdap, qasyna erip júrip ónerin úırendim. Orta mektepti támamdaǵannan keıin ata-anamnyń aqylymen Qazaq qatynas joldary ýnıversıtetin bitirdim. Bitirgen boıda qujattarymdy jınap, úıge aıtpastan Júsipbek Elebekov atyndaǵy Estrada-ırk kolledjine dástúrli án mamandyǵyna oqýǵa tústim. Árıne, keıinirek ata-anamnyń rızashylyǵyn aldym. Kolledjdi bitirgennen keıin Temirbek Júrgenov atyndaǵy Óner akademııasynda dástúrli án mamandyǵy boıynsha bilimimdi tolyqtyrdym. Akademııada oqyp júrip ónerge aralasyp, túrli sharalarǵa, baıqaýlarǵa qatysa bastadym. 2014 jyly Óskemen qalasynda ótken Áset Naımanbaev atyndaǵy baıqaýda birinshi oryn alyp, sol jyly Jezqazǵanda ótken Taıjan Qalmaǵanbetov atyndaǵy Respýblıkalyq baıqaýdyń dıplomanty atandym. 2017 jyly Tursynǵazy Rahımov atyndaǵy «Sábı bolǵym keledi» halyqaralyq dástúrli ánshiler baıqaýynda ekinshi oryn ıelenip, bıyl Muqaǵalı Maqataev atyndaǵy «Jyrlaıdy júrek» ánshiler baıqaýynyń bas júldesin óńgerdim. Óner akademııasyn bitirgen soń «Alataý» dástúrli óner teatryna kelip, eńbek jolymdy bastadym.
Sóz arasynda repertýaryńyz jóninde málimet bere ketseńiz? Qandaı shyǵarmalar janyńyzǵa jaqyn?
Repertýarymda jalpy sany júzge jýyq án bar. Onyń ishinde otyz shaqtysynyń sózin umytpaı aıta alamyn desem bolady. Jaqsy kórip oryndaıtyn ánder kóp qoı. Degenmen, buryn eshkim oryndamaǵan, kóp aıtyla bermeıtin ánderdi aıtqandy unatamyn.
Ónerdegi ustazdaryńyz kimder? Jambyl aqyn aıtqandaı «pirińiz» bar ma?
Ónerdegi tikeleı ustazdarym Jolaman Qujımanov, Ramazan Stamǵazıev. Sondaı-aq aldynan án úırengen belgili dástúrli ánshiler Erkin Shúkimanov, Erlan Rysqalı, Nurjan Janpeıisov, Talǵat Ábýǵazylardy da ózime ustaz tutamyn. Jalpy aldyma qoıǵan maqsatym – tulǵa retinde ózińdi óziń tárbıelep, qalyptastyrý. Eshkimge eliktemeı, daralyǵyńdy saqtaý. Jalpy bireýdiń kóshirmesi bolǵan jaqsy emes qoı.
Dástúrli ánshi, sonyń ishinde Arqa mektebiniń ókili retinde dástúrli ánniń qazirgi jaǵdaıy jóninde ne aıtasyz? Zamanaýı estrada dástúrli ónerdiń aldyn oraǵan qazirgi zamanda ne isteýge bolady?
Estrada bolsyn, dástúrli án bolsyn qaı salada júrsem de ánniń qazaqy naqyshyn saqtap eńbek etsem deımin. Búgingi zaman talaby – ónerdiń ozyǵyn alyp, tozyǵyn tastaý. Qazir keıbir dástúrli ánshiler eldi jalyqtyryp alǵan. Shyǵady da ánin aıtyp bolyp kete beredi. Máselen, meniń esep berý konertime kelgender de áý basta solaı oılaǵan bolý kerek. Álginde ózińiz atap ótkendeı, jınalǵandar birjarym saǵattyq konerttiń qalaı óte shyqqanyn bilmeı de qaldy. Bálkim olar menen ishteı bir jańalyq kútken bolar. Olaı deıtinim, birjarym saǵatty azyrqanyp, qaıtqysy kelmegender de boldy. Aıtsań ózińdi kótermelegen bolyp shyǵady-aý, osy joly kórermen yqylasyn oıata aldym ǵoı dep oılaımyn. Óıtkeni, konert barysynda biz qazirgi sahna ónerine tán urymtal ádisterdi qoldanýǵa tyrystyq. Jaqsy nárse qashanda az sııaqty bolyp turady. Meniń shyǵarmashylyq baǵytyma konerttik baǵdarlamanyń mıks túri tán. Iaǵnı konertti birińǵaı án aıtýmen shektep qoımaı, ony monospektakl, qoıylym-konert, kınokonert qalybyna yńǵaılap qurǵym kelip turady.
Aldaǵy josparlaryńyz qandaı? Jalpy teatrdaǵy qyzmetińizge kóńilińiz tola ma?
Ánderimniń aýdıojınaǵyn shyǵarsam degen oıym bar. Konertke deıin shyǵarýǵa bolýshy edi, biraq ony bólek shyǵaraıyn dep sheshtim. Óıtkeni, bul konerttiń kóleńkesinde qalyp qoıar edi. Teatrdaǵy jumysyma kelsem, ıá, jumysym ózime qatty unaıdy. Mysaly, konservatorııanyń, óner akademııasynyń túlekteri oqý bitirgennen keıin qaıda bararyn bilmeı daǵdaryp qalady. Bireýi mektepke, bireýi balabaqshaǵa, al keıbireýleri asabalyqtyń jolyna túsedi, kópshiligi yńǵaıly jumys tappaı aýyldaryna oralady. Al meniń jolym boldy – teatrǵa keldim. Ara-tura qudalyqqa, toı-tomalaqqa baryp qoıamyz. Ustazdarymyzdyń «tamadalyqtan aýlaq júrińder, daýystaryńa nuqsan keledi, basty maqsat – asaba bolyp paıda tabý emes, abyroıly, jaqsy ánshi ataný» degen sózderin mıǵa toqyp alǵanbyz.
Ánshimen eki arada osyndaı jyly suhbat ótti.
Tutas alǵanda, bul esep berý keshi ánshiniń jańalyqqa qushtar izdenimpazdyǵyn kórsetti. Ony Mádı Bápıulynyń «Qarakesek», Abaıdyń «Ózgege kóńilim toıarsyń», Ásettiń «Maqpal», Iran Tasqaraulynyń «Bórkiń-aı», Taıjan Qalmaǵambetovtyń «Saq-saq», Úkili Ybyraıdyń «Shalqyma», Shákárimniń «Án týraly», Muhıttyń «Qılash», Núrkeıdiń «Núrkeı» jáne osynaý halyq kompozıtorlarynyń shyǵarmalarynan basqa halyq ánderinen túzilgen repertýarynyń san alýandyǵynan ańǵaryldy. Qasıetti Ramazan aıyna tuspa tus kelgen dástúrli án keshinde oryndalǵan Tursynǵazy Rahımovtyń «Iá, jaratýshy Allam» sazy da keshtiń ón boıyna júzikke qas qondyrǵandaı jarasa ketti. Ánshiniń jeke konerti lırıkalyq poezııa nusqalarymen, monologtarmen, ómirbaıandyq-poetıkalyq úzindilermen kómkerildi. Sonyń ishinde Estaıdyń ataqty «Qusnı-Qorlan» áni teatrlandyrylǵan kórinis túrinde oryndaldy. Keshtiń janrlyq aýqymynyń keńdigin jáne bir urymtal ádis – Taıjannyń «Jigitter» áninen keıin qalyń oıda turǵan sátte sahnaǵa kenetten shyǵa kelgen qyz-jigitter tobynyń Jasulanmen óner salystyrýy, atap aıtqanda, onyń bir top ánshi qyzdarmen aıtysýy baıyta tústi. Osylaısha kesh ıesi ózin konerttik dástúrli ánshi retinde ǵana emes, ártis-ánshi retinde de tanytty. Abaıdyń romanstyq «Ózgege kóńilim...», Mádıdiń «Qarakesek», Ásettiń «Maqpal» sııaqty ánderdiń aldynda án tarıhy jóninde monolog túrinde málimet berý, «Jigitterdi» poezııamen aıshyqtaý dramalyq teatrdaǵy monospektakl elementterin eske salsa, qyzdar men kesh ıesiniń ánmen aıtysýy folklorlyq qaıym aıtysty jáne opera janrynyń elementin oıǵa oraltty.
Bir sózben aıtqanda, konert jarq etip ashylyp, jalp etip sóngen joq, mazdap bastalyp, jarqyraı aıaqtaldy. Kórermendi yntyqtyryp, ónerpazdyń boıyna senimdilik uıalatyp, óner aıdynynda odan ári qulashtap júzýine dem berdi.
Óner órisine jańadan shyqqan «Alataý» syndy dástúrli óner teatrynyń ujymy úshin naǵyz shyǵarmashylyq jumys endi bastaldy. Alda irgeli, áralýan mádenı ónim jasap, usynýǵa toly qaýyrt ta qyzyqty jumys kútip tur. Endeshe «Alataýdy» betke alaıyq, aǵaıyn!