Suqbattasqan: Bekjan Baıgenjeev
Qyrkúıektiń 15-16 juldyzdarynda Almatyda II “Baıqońyr” Respýblıkalyq qysqametrli fılmder festıvali ótkeli otyr. “Baıqońyr” óziniń erekshelikterin birinshi jyly tanytyp úlgergen bolatyn. Bıylǵy jyly da erekshelikter oryn almaq. Festıvaldiń mańyzdylyǵy, baǵyty, orny jaıynda osy kınofestıvaldiń irikteý komıssııasynyń múshesi, kınotanýshy Erjan Jumabekovpen suqbattasqan edik.
MÁSELE
Qazirgi tańda qazaq kınosyna jasalǵan zertteýler, syn-pikirler elektrondy nusqada qol jetimdi. Bul tusta materıaldardy qazaq tilinde jarııalaıtyn Oner.kz ónertanymdyq portalyn, qazaq jáne orys tilderinde jarııalaıtyn Brod.kz kınoportalyn jáne orys tilinde jarııalaıtyn Vosmerka.kz saıtyn aıta alamyz. Oqyrman men kórermen úshin, tipti fılm jasaýshy top úshin de zertteýler men syn-pikirlerdi saralap júrý mańyzdy. Desek te, kınoteatrlardan, telearnalardan kórsetilmegen fılmder týraly oqylǵan materıal aýada qalyqtap qalady. Maqalaǵa nemese pikirge qosylý ne qosylmaý úshin, nemese óz kózqarasyn anyqtaý úshin talqylaý objektimen (object) tanys bolýy kerek. Kınofestıvalderdiń de ereksheligi osynda. Olar talqylanyp júrgen barlyq derlik fılmderdi bir ortaǵa jınap, kórermenge usyna alady.
Qysqametrli fılmderdi damytý jáne nasıhattaý baǵytynda kınofestıvalderdiń orny erekshe. Bir jyl ishinde kóptegen qysqametrli fılmder túsirilip jatady. Biraq, bul týyndylardyń kópshiligi esh qozǵalyssyz jatyp qalatyn edi. Ol fılmderdiń bar ekenin de eshkim bilmeı qalatyn kezder bolatyn. Byltyr, “Baıqońyr” Respýblıkalyq qysqametrli fılmder festıvali óz jumysyn bastaǵan kezde rejısserler ózderiniń qysqametrli fılmderin irikteý komıssııasynyń tańdaýyna tapsyrǵan bolatyn. Stýdentterdiń kópshiligi “Bastaý” kınofestıvaline deıin fılmderin “Baıqońyrdyń” alańynda synap kóredi. Birjaqty qaraǵanda, festıvalder arasynda joǵary básekelestik paıda bolyp kele jatqandaı.
Kınofestıvalderdiń maqsaty tek fılm kórsetip, syılyq úlestirýmen aıaqtalmaıtyny belgili. Artfılmderdi nasıhattaý, kórermenniń talǵam deńgeıin qalyptastyrý (qandaı fılmdi ne úshin kórgisi keletinin biletin dáreje), saladaǵy jas mamandarǵa shyǵarmashylyq orta qalyptastyrý, olardyń damýy úshin tájirıbeli mamandarǵa jarnamalaý festıvaldiń negizgi baǵytyna aınalǵanda bizdiń óner men mádenıet damıdy. Sol kezde básekege laıyqty týyndylar paıda bolady.
USYNYS. ShEShIM
Birinshiden, ár festıval óz formatyna saı jumys isteıdi. Aıtalyq, “Bastaý” halyqaralyq kınofestıvali tek stýdenttik fılmderge arnalǵan. “Bastaýdyń” formaty boıynsha, qatysýshynyń stýdent bolýy shart. Elimizdegi stýdentterdiń shet eldik stýdenttermen kúsh talastyratyn alańy retinde bul festıval erekshe. “Eýrazııa” halyqaralyq kınofestıvaliniń negizgi baǵyty uzynmetrli fılmder. Ár jyly qysqametrli fılmder qabyldanyp jatady. Biraq, bul festıvalde qysqametrli fılmderge baılanysty turaqty nemese naqty reglamentti taba almaısyz. Bir jyldary anımaııalyq, derekti fılmder qatysady. Bir jyldary qatyspaıdy. Byltyrǵy jyly qysqametrli konkýrsqa tek qysqametrli kórkem fılmder qatysqan bolsa, bıyl anımaııalyq fılmder de qatysty. “Eýrazııa” kınofestıvaliniń tarıhyn qarap otyrsaq, qysqametrli fılmderdiń damý alańy retinde birshama qolaısyz ekeni baıqalady. Osy ýaqytqa deıin jumys istegen “Sháken Juldyzdary” halyqaralyq kınofestıvali bul tusta qysqametrli fılmder úshin utymdy edi. Sebebi, ol festıvalde qysqametrli fılmder konkýrsy basty baǵdardyń biri boldy. Byltyr jumysyn bastaǵan “Saryarqa” kınofestıvaliniń reglamentinde jas shekteýi bar. Sonymen qatar, ol festıvalge tek qysqametrli kórkem fılmder ǵana qabyldandy. Anımaııalyq fılmder men derekti fılmder taǵy da nazardan tys qaldy. “Baıqońyr” kınofestıvali osy olqylyqtardyń ornyn toltyryp otyr. Sebebi, negizgi konkýrs qysqametrli kórkem, derekti jáne anımaııalyq fılmderge arnalǵan. Qatysýshylardyń jas shekteýi joq. Fılm daıyndaý barysynda eńbek etken toptyń birshamasy elenedi. Mysalǵa, “Úzdik senarıı” nomınaııasymen eldegi eshbir festıval maqtana almaıdy. Oǵan qosa, bıyl “Úzdik qoıýshy-sýretshi” nomınaııasy qosyldy. “Baıqońyr” elimizdegi qysqametrli fılmderdiń damý alańyna aınalyp keledi.
Bıylǵy “Baıqońyr” kınofestıvaline barlyq derlik otandyq kınomektepterden, aımaqtardaǵy stýdııalardan fılmder kelip tústi. Qazaqstannyń ózge qalalaryndaǵy stýdentter de óte belsendi. Árıne, kásibı rejıssýrada oqyp júrgen stýdentter men áýesqoılardy salystyrýǵa kelmeıdi. Degenmen, bul fılmder óz deńgeıindegi erekshelikterine, izdenisterine oraı baǵalanyp, konkýrsqa qabyldandy. Máselen, konkýrstaǵy “Men hırýrgpyn” atty derekti fılmniń rejısseri J.S.Asfendııarov atyndaǵy medıınalyq ýnıversıtettiń stýdenti, “The Dream” anımaııalyq fılminiń rejısseri Ońtústik Qazaqstan oblysyndaǵy aýyl turǵyny. Iaǵnı, bul rejısserler kınonyń túsirý ádisteri men formalarynan habarsyz bolýy, A.Tarkovskıı men F.Fellınıdi kórmeýi múmkin. Alaıda, kórkemdik turǵyda kásibılerden de kem emes. Fılmderinde kıno ónerine degen yntasy, keıipkerlerine degen mahabbaty, rejıssýradaǵy tazalyǵy seziledi. Kınoóndiris – tek qana kásibı kınematografısterdiń qolynda emes. Festıval formaty áýesqoı rejısserlerge de óziniń qabiletin kórsetýge múmkindik beredi.
“Baıqońyr” júldelermen ǵana shektelmeı, fılmdermen ary qaraı jumys isteıdi. Kórermender arasynda nasıhattaý barysynda arnaıy kórsetilimder, fılmderdiń otandyq telearnalardan kórsetilimi, halyqaralyq kınofestıvalderge usynýy jáne t.b. Bas-júldeni ıelengen rejısser, dástúr boıynsha kelesi festıvaldiń qazylar alqasynyń quramyna enedi. Maqsaty – býyndardyń sabaqtasýyna sep tıgizip, festıvaldiń turaqtylyǵyna senim berý. Osy jumys baǵyty boıynsha da festıval ózgelerden erekshe.
