Harvard usynǵan tizimge "Túrkisib" fılmi endi

Rejısser Vıktor Týrınniń 1929 jyly "Vostokkıno" tresiniń negizinde jasaǵan (qazirgi "Qazaqfılm" kınostýdııasy) "Túrksib" derekti kınosy Harvard ýnıversıteti jasaǵan, tarıhtaǵy mańyzdy fılmder tizimine endi.
Harvard usynǵan tizimge "Túrkisib" fılmi endi

Bul tizimge keńestik jáne reseılik 20 fılm kirdi, onyń ishinde Sergeı Eızenshteınniń alǵashqy serııasy Birikken Ortalyq kınostýdııasynda (OKS) jasaǵan «Qaharly Ivan» fılmi bar. Atalǵan fılmder kınematografııa ǵylymynyń kandıdaty dárejesin alýǵa úmitkerlerdiń mindetti túrde kórýine usynylady.

Esterińizge sala keteıik, 1928 jyly Reseı Keńestik Federaııalyq Soıalıstik Respýblıkasy Halyq komıssarlar keńesiniń janynan Búkilreseılik «Vostokkıno» tresi quryldy, onyń maqsaty eldegi halyqtyń ómiri týraly fılmder shyǵarý, sondaı-aq ulttyq kıno kadrlaryn daıarlaý boldy. 1929 jyly Almatyda Qazaqstannyń áleýmettik-turmystyq jáne mádenı ómiri týraly birneshe hronıkalyq fılm shyǵarǵan dál osyndaı óndiristik trest jumys isteı bastady. Olardyń ishinde Túrkistan-Sibir temir jolynyń qurylysy týraly baıandaıtyn «Túrksib» tolyqmetrli derekti kartınasy boldy. Fılmniń birneshe nusqasy bar, olardyń bireýin 1930 jyly brıtandyq derekti kınorejısser Djon Greıson jasaǵan.

- Kıno – tańǵajaıyp álem. Parıjde aǵaıyndy Lıýmerdiń alǵashqy kórsetiliminen azdy kópti 125 jyl ótkenmen, búgingi tańda ónerdiń bul túri tehnıkalyq turǵyda qandaı jetistikterge jetti deseńizshi! Árbir jańa fılm ǵajaıyp retinde qabyldandy jáne álemdik kınonyń qalyptasýy men damýynda úlken mańyzǵa ıe boldy. Máselen, qazirgi Qazaqstan aýmaǵynda túsirilgen alǵashqy «Túrksib» fılmi HH ǵasyrdyń basyndaǵy derekti fılmderdiń klassıgine aınaldy», - deıdi «Qazaqfılm» kınostýdııasynyń prezıdenti, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Arman Ásenov.

Birneshe jyl buryn qazaqstandyq prodıýser Nargız Shúkenova kartınaǵa ekinshi ómir syılaıtyn ıdeıa usynǵan bolatyn. Qazaqstandyq mýzykanttar «Túrksib» úshin arnaıy saýndtrek jasady. Elimizdiń belgili kompozıtory Qýat Shildebaev otandyq «Qazaqstan Kameratasy» orkestriniń oryndaýyndaǵy mýzykany jazdy. Sondaı-aq, kartınany birtindep qalpyna keltirýdi júzege asyrǵan Brıtandyq kıno ınstıtýty úlken úles qosty.

Tarıhtan:

*«Vostokkıno» tresiniń negizinde batraqtyń rólinde Serke Qojamqulov oınaǵan «Dala ánderi» jáne basty rólde Hakim Dáýletbekov túsken «Jut» kórkem fılmderi jasaldy;

*1934 jyly «Alma-Ata» kınostýdııasy quryldy;

*1941 jyly Qazaq KSR Halyq Komıssarlar Keńesiniń 1941 jylǵy 12 qyrkúıektegi №762 qaýlysymen Alma-Ata (kórkem fılmder) kınostýdııasy quryldy;

*Alma-Ata kınostýdııasynyń jáne kórkem fılmderdiń kınostýdııalarynyń negizinde Birikken Ortalyq kınostýdııasy quryldy, onyń quramyna Qazaqstanǵa evakýaııalanǵan «Mosfılm» jáne «Lenfılm» kınostýdııalary kirdi;

*1960 jyly 9 qańtarda Qazaq KSR Mádenıet Mınıstrliginiń buıryǵymen «Alma-Ata» kórkem jáne hronıkalyq fılmder kınostýdııasy «Qazaqfılm» ataýyna ózgertildi.