Teatr synshylarynyń saraptamasy men júldesi anyqtaldy

Teatr synshylarynyń saraptamasy men júldesi anyqtaldy

Teatrtaný salasyna sanaly ǵumyryn arnaǵan Baǵybek Qundaqbaev, Áshirbek Syǵaı dúnıeden ótkeli «syn men synshy joq» deýshiler qatary etek aldy. Alaıda uly synshylardyń sońynda tek kitaptary ǵana emes, olardyń tálimin alǵan, izin jalǵastyrýshy shákirtteriniń qalǵandyǵy kópshilikke jaqsy málim. Atap aıtqanda, teatr synshylary B.Nurpeıistiń, A.Muqannyń, A.Erkebaıdyń, M.Jaqsylyqovanyń, Z.Islambaevanyń, N.Eskendirovtiń, A.Qadyralıevanyń, A.Ahmettiń t.b. qalamynan qanshama ǵylymı eńbekter men monografııalar, synı maqalalar dúnıege keldi. Jýyrda ǵana qazaq topyraǵynda teatrtaný mamandyǵy boıynsha mamandar daıyndap jatqanymyzdyń otyz jyldyǵy atap ótildi. Iaǵnı, uly ustazdardyń jolyn qýǵan shákirtter «bir jaǵadan bas, bir jeńnen qol shyǵaryp» teatr óneriniń jemisti jumys jasaýyna bilek sybanyp kirisip úlken jumys atqaryp keledi. Solardyń biregeıi – «Halyqaralyq teatr synshylary birlestigi» qaýymdastyǵynyń uıymdastyrylyp, qalyptasýy. Ótken jyldyń basynda, teatr synshylar birlestiginiń halyqaralyq deńgeıde ashylýyna ónertaný kandıdaty, doent A.Erkebaı kóp kúsh jumsady. Qazirgi kezde atalǵan qaýymdastyqtyń prezıdenti Anar Saıymjanqyzy bir jyl aıasynda birneshe-is sharalardy uıymdastyryp, teatr ujymdarymen tyǵyz jumys istedi. Ásirese, karantın kezinde onlaın oqylymdaryn jáne Halyqaralyq, respýblıkalyq teatr konferenııalaryn ótkizip, keleli máselelerdi qozǵaýǵa uıytqy bola bildi.  

Kásibı mamandardyń basyn biriktirip elimizdegi barlyq teatr boıynsha sandyq saraptamalar júrgizetin, jyl boıyna úzdik dep tanylǵandarǵa «Synshy júldesin» usynatyn bul uıym bıyl da «Qazaqstan teatrlary – 2020» atty konferenııany karantınge baılanysty Zoom platformasynda 14 qańtar kúni ótkizdi. Osyǵan baılanysty «International Union of Theatre Critics» – «Halyqaralyq teatr synshylary birlestigi» 2020 jyly (kúntizbelik) teatrda jasalǵan jumystardyń nátıjesin anyqtaý maqsatynda arnaıy qurastyrylǵan saýalnama suraqtaryn elimizdiń barlyq 60 memlekettik jáne táýelsiz teatrlaryna jiberdi. Buǵan jaýap bergen 40  teatrdyń negizinde monıtorıng jumysyn júrgizip, shyǵarmashylyq ári sandyq kórsetkishi boıynsha qorytyndysyn shyǵardy.

Ekinshi jyl uıymdastyrylyp otyrǵan saraptamany elimizdiń belgili teatrtanýshylary – S.Qabdıeva, B.Nurpeıis, A.Muqan, A.Erkebaı, M.Jaqsylyqova, Z.Islambaeva, A.Ahmet, sondaıaq jas mamandar N.Qumarǵalıeva, M.Bekaıdarova, U.Qurmanbaı, M.Sarybaı, J.Turmaǵanbet t.b. júrgizdi. Sonymen qatar, oblys teatrlarynda, mádenıet pen óner salasynda qyzmet atqaryp júrgen teatrtanýshylar men ádebıet bóliminiń meńgerýshileri de monıtorıng jasaýǵa bir kisideı atsalysty. 

Zoom platformasynda ótkizilgen bul onlaın konferenııa karantınde aýyr indetten kóz jumǵan sahna sańlaqtary men qazaq mádenıetiniń órkendeýine qyzmet etken  tulǵalardy eske alýǵa 1 mınýttyq únsizdikte olardyń sýretterinen quralǵan vıdeorolıkti kórsetýden bastady. Vıdeorolıktiń áýeni retinde Nur-Sultan qalasyndaǵy «Shabyt» óner ýnıversıtetiniń túlegi, Á.Syǵaı sheberhanasynan bitirgen Q.Ejembektiń «Tulǵalar qaıtyp barady» áni qoıyldy. Ókinishke oraı, (Zým platformasynyń múmkinshiligine baılanysty) estilmeı qaldy. Odan keıin moderator A.Muqan tizgindi birlestiktiń basshysy – A.Erkebaıǵa ustatty. Ol qyryq teatrdyń bir jyl kóleminde 144 jańa tusaýy kesilgen premeralary men eki onlaın festıvalderine tolyqtaı toqtaldy jáne balalarǵa arnalǵan qoıylymdar men qýyrshaq teatrlarynyń ondyqtaryn da tilge tıek etti. Sonymen qatar elimizde bolyp jatqan pandemııaǵa, karantındik issharalarǵa qaramastan teatrlardyń úlken jumys atqarǵandyǵy teatr ujymdarynyń erligi ekendigin basa aıtty. Al kelesi sózdi alǵan A.Muqan qazirgi dramatýrgııa máselesine toqtalyp, 15-ten asa dramatýrgterdiń shyǵarmalary kóptegen teatrlarda qos-qostan qoıylyp jatqandyǵyna nazar aýdartty. Uly Abaıdyń mártebeli mereıtoıy qarsańynda dananyń dara sahnalyq beınesin, áleýmettik ómir bolmysyn sahna tilinde sóıletý sııaqty kúrdeli kórkemdik mindetti teatrlar abyroımen atqarǵandyǵyn aıtyp, Abaı taqyryby – máńgilik rýhanı qundylyq ekendigin erekshe atap ótti. 

Jarty jyl, odan da kóp ýaqytta jabyq bolǵan ujymdardyń onlaın jumystary da, saıt paraqshalary da synshylardyń kózine ilikti. Saraptaýdaǵy kelesi másele onlaın formattaǵy ıýtýbqa salynǵan spektaklder, ınstagram men feısbýk paraqshalary  týraly J.Turmaǵanbet, al teatrlardyń BAQpen jumysyna ári teatr saıttary týrasynda M.Bekaıdarova tolyqtaı toqtalyp, jetistikter men kemshin tustaryn aldaǵy jylda qolǵa alýǵa tilek bildirdi. 

Aıta ketetin jańalyq, elimizdiń úlken teatrlarynyń qataryndaǵy Astana opera teatry men Abaı atyndaǵy qazaq ulttyq opera jáne balet teatry da jiberilgen anketalarǵa jaýap berip, ataýly sharaǵa den qoıdy. Sondyqtan da, kelesi jylǵa mýzykalyq (opera, operetta), horeografııalyq jáne mıýzıkl teatrlaryna arnaıy nomınaııa taǵaıyndaıtyndylyǵy týraly másele josparǵa alyndy.

Bul is-sharaǵa mádenıet mınıstrliginen jáne 80-nen asa teatr mamandary qatysty. Onyń ishinde teatr dırektorlary, kórkemdik jetekshiler men rejısserler, dramatýrgter t.b. boldy. Teatr synshylarynyń eń kóp premeralyq spektaklderdi qoıǵan teatrlardyń, rejısserlerdiń alǵashqy ondyqtary anyqtalyp, quttyqtaýlar aıtyldy. Sonymen qatar, teatrtanýshylar óz taraptarynan «Synshylar júldesimen» birneshe nomınaııalar boıynsha marapattardy da tabys etti.

2020 jyldyń qorytyndysy boıynsha «Synshylar júldesimen» marapattalǵandar:

1. «BAQ-pen úzdik jumys istegen teatr» nomınaııasy boıynsha:

  • Memlekettik qýyrshaq teatry;
  • Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq akademııalyq opera jáne balet teatry;
  • K.S.Stanıslavskıı atyndaǵy Qaraǵandy ​​memlekettik Halyqtar dostyǵy ordendi orys drama teatry;

2. «Úzdik saıt» nomınaııasy boıynsha:

  • Q.Qýanyshbaev atyndaǵy Memlekettik akademııalyq qazaq mýzykalyq drama teatry;
  • Astana opera teatry;
  • M.Gorkıı atyndaǵy Memlekettik akademııalyq orys drama teatry;
  • N.Sa atyndaǵy Memlekettik akademııalyq balalar men jasóspirimder teatry;
  • Memlekettik respýblıkalyq akademııalyq koreı mýzykalyq komedııa teatry;
  • Qaraǵandy akademııalyq mýzykalyq komedııa teatry;

3. «Onlaın formattaǵy eń belsendi teatr» nomınaııasy boıynsha:

  • Abaı atyndaǵy Qazaq  ulttyq akademııalyq opera jáne balet teatry;
  • Almaty qalalyq Memlekettik qýyrshaq teatry;
  • M.Gorkıı atyndaǵy Memlekettik akademııalyq orys drama teatry;
  • Respýblıkalyq nemis drama teatry;
  • Temirtaý balalar men jasóspirimder teatry;

4. «Jyldyń jańa esimi» nomınaııasy boıynsha:

  • Rejısser Gaýhar Adaı;

5. «Úzdik mereıtoılyq qoıylym» (Abaıdyń 175 jyldyǵyna arnalǵan) nomınaııasy boıynsha:

  • M.Áýezov atyndaǵy Qazaq ulttyq akademııalyq drama teatrynyń «Qara» (rejısseri J.Jumanbaı) spektakli;

6. «Úzdik senografııa» nomınaııasy boıynsha:

  • M.Áýezov atyndaǵy Qazaq ulttyq akademııalyq drama teatrynyń «Abaıdyń jumbaǵy» qoıylymynyń sýretshisi Murat Saparov;

7. «Úzdik aktrısa» nomınaııasy boıynsha:

  • Ǵ.Músirepov atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq balalar men jasóspirimder teatrynyń «Shaǵala» qoıylymyndaǵy Arkadına rolin somdaǵan Janar Maqasheva;

8. «Úzdik akter» nomınaııasy boıynsha:

  • Batys Qazaqstan oblystyq H.Bókeeva atyndaǵy drama teatrynyń «Men» qoıylymyndaǵy Men rolin somdaǵan Erbol Esendosov;

9. «Úzdik balalarǵa arnalǵan qoıylym» nomınaııasy boıynsha:

  • Almaty qalasy Memlekettik qýyrshaq teatrynyń  «Úıshik» cpektakli (avtor E.Lokshına, rejısseri A.Zaıev);

10. «Úzdik rejısser» nomınaııasy boıynsha:

  • Ǵ.Músirepov atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq balalar men jasóspirimder teatrynyń «Qulager» qoıylymy úshin Farhad Moldaǵalıev;

11. «Úzdik qoıylym» nomınaııasy boıynsha:

  • Ǵ.Músirepov atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq balalar men jasóspirimder teatrynyń «Shaǵala» spektakli (avtor A.P.Chehov, rejısser E.Nursultan).

Qoryta kele, teatrlarymyzdyń baǵyt-baǵdaryn aıqyndap, repertýar saıasaty men ondaǵy shyǵarmashylyq proessti ýaqytyly saraptamadan ótkizý – teatr synshylarynyń kásibı eńbekterin qajet etetini sózsiz. Sebebi, synı taldaýlar men jyldyq saraptama jasaý teatrsúıer qaýym men túrli memkemeler  tarapynan da suranystar týdyryp otyr.  Árıne, bıyl pandemııaǵa baılanysty jylda uıymdastyrylatyn festıvalder men gastrolderdiń bolmaýy, karantındik tártiptiń ramkasynda teatr synshylary oblystyq teatrlardaǵy premeralardy tamashalaı almaǵandyqtan «Synshylar júldesin» - teatrtanýshylar baryp-kórgen, talqylaǵan spektaklderge, qalalyq teatrlarǵa tabystaǵanyn da jasyrmaımyz. Al onlaın formatta ótken dúnıelerge, ıaǵnı ıýtýb spektaklderi men BAQ jáne saıt jumystary 40 teatr boıynsha eskerilip, nomınaııalar berildi.

Sonymen qatar, bıyl «Halyqaralyq teatr synshylary birlestiginiń» atqarǵan qyrýar jumystary mádenıet mınıstiriniń nazaryna ilinýiniń ózi saraptamanyń aýqymyn keńeıtip, kásibı synshylardyń dárejesin ósire tústi. Bul is-shara teatrlardyń atqarǵan eńbekterine kásibı turǵyda baǵa berip, olardyń shabyttaýyna, alǵa qaraı umtylýyna motıvaııa berip, teatrlar deńgeıiniń joǵarylaýyna áser etetini sózsiz. Bolashaqta bul úrdis óz jalǵasyn taýyp, barlyq teatrlardyń synshylarmen tyǵyz qarym-qatynasta jumys jasaýyna ákeletinine senimimiz mol.


Nazerke Qumarǵalıeva - teatrtanýshy,
ónertaný ǵylymdarynyń magıstri