Nurgúl Sársenbaıqyzy
Kınotanýshy
24-shi shilde kúni XIII Halyqaralyq «Eýrazııa» kınofestıvaliniń aıasynda Qazaqstan, Reseı, Avstrııa jáne Grýzııa memleketteriniń resmı ókilderiniń qatysýymen «Qazaqstanda kınokomıssııanyń qurylýy» atty dóńgelek ústel uıymdastyryldy. Atalmysh dóńgelek ústeldiń basty maqsaty – qaryshtap alǵa qadam basyp kele jatqan qazaq kıno óneriniń bıik deńgeıde damýyna óz septigin tıgize alatyn negizgi tájirıbelermen bólisý.
Kınokomıssııa bul – kınogerlerdiń jumysyn jeńildetý maqsatynda HH ǵasyrdyń 40-jyldary AQSh pen Kanadada qurylǵan uıym bolyp tabylady. Túsirilim barysynda memleket tarapynan órt sóndirý, polıııa, túrli qajettiliktermen qamtamasyz etý sııaqty kómekter kórsetiledi. Ótken ǵasyrdyń 70-jyldary birneshe kınokomıssııalar birigip, jetken jetistikterimen bólise bastaıdy, nátıjesinde, qazirgi tańdaǵy kınokomıssııalardyń bere alatyn kómekteri birshama arta túsken. Osylardyń ishinen úsh iri kınokompanııany atap ótýge bolady. Ol – amerıkandyq, evropalyq, azııalyq kınokompanııalar. (Osy siltemeler arqyly atalǵan uıymdar jóninde tolyq málimet ala alasyz: www.eufcn.net, www.afci.org, www.afcnet.org)
Kınogerlerge (kınematograftar) kórsetiletin memlekettik qoldaýdyń álemdik ádis-tásilderi:
Kınokomıssııanyń memleketke berer paıdasy qandaı?
Mádenı sharalarǵa baılanysty Qazaqstanda tek qana TMD elderimen kelisimshart bar. Al, ózge memlekettermen áli iri kelisimder júrgizilmedi. Egerde joǵaryda tizbektelgen nátıjelerge qol jetkizgimiz kelse, mádenı shekteýlerdi jańartyp, ónerdegi shekarany keńeıtkenimiz jón bolady.
Kınokomıssııanyń mańyzdylyǵy sonshalyqty, eń aldymen, osy túsiniktiń teorııalyq jaǵyn qarastyrmaı, praktıkaǵa kóship ketý – úlken qatelikterge jolyqtyrady. Sol sebepti, eń aldymen, Qazaqstan úshin qonaqqa kelgen sheteldik kınoındýstrııadaǵy mamandardan barynsha teorııalyq bilim alyp qalýdy kózdeýimiz qajet. Osy jóninde Grýzııadan Davıd Vashadze, Reseıden Ksenııa Leonteva, Avstrııadan Iohannes Koek el tájirıbeleri men negizgi jetistikteri jaıynda sóz qozǵaıdy.
Davıd Vashadze: «Barshamyzǵa belgili, Grýzııanyń tabıǵaty óte keremet! Ádemi landshaftar kez-kelgen jerden tabylady. Tek ony ádemi, kórikti keıipke kórese bilý qajet. Máselen, bizde, qazir, Bollıvýdtan kóptegen jobalar kelip tústi. Biz olardy, árıne, qýana qarsy alamyz. Degenmen de, Gollıvýdtan da sondaı ótinishter kelip túser bolsa, biz úshin úlken jetistik bolar edi. 1998 jyldan bastap 150-den astam túsirilim toptardy qyzyqtyra aldyq. Jalpy ekonomıkalyq qurylym120 mıllıon evrony quraıdy», – deıdi.
Ksenııa Leonteva: «Biz de Reseıde kınokomıssııa qurǵan bolatynbyz, alaıda, eshbir teorııalyq bazaǵa júginbesten bastap ketken jumysymyz óz nátıjesin bermedi. Ekinshiden, kınokomıssııa qurylmaı jatyp, memleket tarapynan cash rebate usynyldy. Qandaı da bir naqty erejeler kórsetilmegendikten, kóp qatelikterge ákep soqqanyn jasyra almaımyz. Sol sebepti, sizder eger Qazaqstanda kınokomıssııa qurǵylaryńyz kelse, osy qatelikterdi eskerýlerińizdi suraımyz», – dep, basty qatelikterdiń qaı tustan shyǵýy múmkin ekenin basyp kórsetedi.
Iohannes Koek: «Negizinde men HH ǵasyrdaǵy Avtrııa kınosynyń damý joldaryn qarastyratyn dıssertaııa qorǵaǵan bolatynmyn. Sol kezde, baıqaǵanym, Avtrııa kınosy selqos (passıvno) jaǵdaıda bolypty. Degenmen de, Alfred Hıchkok, Omar Sharıf syndy rejısserler el tabıǵatyna qyzyzýshylyq tanytqan. 1991 jyly german áriptesterimizdiń ótinishinen keıin ǵana kınoındýstrııanyń el múddesine qanshalyqty qajet ekenin túsindik. Sodan keıin, sheteldik kınogerlerdi ózimizge tarta bastady. Bul úshin, árıne, sulý tabıǵattyń bar ekeni azdyq etedi. Ol úshin, ınfraqurylymdy da qarastyrǵan jón bolady. Mysaly, qonaqúı, jol máselesi de qarastyrylýy kerek», - deı otyryp, bolashaqta qurylýy qajet memlekettik kınokomıssııanyń bastamasy jaqsy qarqyn alyp otyrǵanyn erekshe túrtip qoıdy.
Sonymen, uıymdastyrylǵan is-sharanyń sońy qonaqtarymyzdyń jyly lebizi men maqsat etken josparlarǵa esh kedergisiz jetýimizge tilektes ekenin bildirýge aıaqtaldy. Al, osy keńesten keıin tek jaqsy habar kútemiz!