Teatrdyń ár kezeńinde ózine tán ózektiligi men jańasha izdenister bolýy zańdylyq. Sahna sýretkeriniń talǵamy men kótergen taqyryby zamannyń talabyna saı bolýy jańashyldyq pen tyń izdeniske bastaıtyn jol. Kózi qaraqty kórermenge jáne teatr ujymyna aıryqsha áser etetin – rejısserlik qoltańba. Al, qoltańba uzaq jyldar boıǵy tájirbıemen qatar, úzdiksiz bilim alý arqyly qalyptasady. Qazirgi teatr úderisinde qyzmet atqaryp júrgen rejısserler arasynda ózindik sýretkerlik qoltańbasymen erekshelenetin – Dına Jumabaı.

Ǵabıt Músirepov atyndaǵy Qazaq akademııalyq balalar men jasóspirimder teatrynyń repertýary ıspan jazýshy-dramatýrgy Federıko Garsıa Lorkanyń trılogııasynyń sońǵy bólimi – «Ierma» spektaklimen tolyqty.  Spektakldiń qoıýshy rejısseri – Dına Jumabaı. Rejısser osy ýaqytqa deıin Músirepov teatrynyń sahnasynda trılogııaǵa kiretin «Qandy toı» pesasy boıynsha «Oıan, qalyńdyq» dramasyn jáne «Bernarda Albanyń úıi» spektaklin qoıǵany belgili. Mine, endi trılogııa túgeldenip, kórermen nazaryna usynyldy. Qoıylymnyń tusaýy teatrishilik «ALTYN SAQA» festıvalinde kesildi.

Ispan tilinen aýdarǵanda «Ierma» sózi «Bedeý» degendi bildiredi. Qoıylymnyń negizgi ózegi – aýyl arasynda taraǵan qańqý sózdiń sútteı uıyǵan shańyraqtyń shaıqalýyna ákelip soqqanyn ashyp kórsetý dep tanydyq. Qol qýsyryp, eldiń jyrtyq-tesigin keleke etip, óziniń jamaýyn bútindemeıtin ósekshi áıelder qyzyl daýdyń órtin laýlatyp, jabýly jarany tyrnady.

Basty keıipker Iermany aktrısa Aqbota Rahat somdaıdy. Bul rol izdenimpaz aktrısanyń oń jambasyna dóp kelgendeı, sebebi sahnadaǵy ómir súrip jatqan bedeý áıeldiń kúıinishin, óziniń ne qalaıtynyn bilmeıtin ańǵaldyǵyn, beımaz keıipin dóp basyp jetkizdi. Aqbota «Bernarda Albanyń úıi» qoıylymynda Angýstıasty da joǵary deńgeıde somdaǵan. Qoıylymnyń ortalyq keıipkeriniń biri Hýandy akter Eldar Otarbaı keskindeıdi. Sahnagerdiń kórermenge jańa qyrynan ashyla alǵany rejısserdiń aktermen jumys jasaǵanyna dálel. Basty keıipkerdiń qurbysy Marııany somdaýǵa Dınara Shymyrbaeva bekitildi. Rejısserlik sheshimniń taǵy bir utymdy tusy sol Iermanyń alǵashqy mahabbaty – Vıktor men qurbysy Marııanyń otbasy quryp, sábı súıýi.

Jalpy spektaklde úsh jeli qatar damıdy. Birinshisi, Hýan men Iermanyń ortaq balasynyń bolmaýy. Ekinshisi, Vıktor men Iermanyń baqytsyz mahabbat hıkaıasy bolsa, úshinshisi, aýyl ósekshileriniń daý shyǵaryp, keıipkerlerdi birin-birine shaǵystyrý arqyly oqıǵany órshitýi. Vıktor – Iermanyń alǵashqy mahabbaty. Qosylmaǵan ǵashyqtardyń jelisi qoıylymyń shıelenisin arttyra tústi. Iermanyń alǵashqy mahabbaty Vıktordy somdaǵan akter Qazybek Tólen. Qoıylymnyń sońǵy sahnalarynyń birinde naqtyraq aıtsaq, mahabbaty úshin kúrespegen ókinishin rejısser Vıktor men Hýan arasyndaǵy dıalogtarynda ashýǵa tyrysqan. Kekete sóılep jaǵa jyrtysyp qalýy, sahna ortasyndaǵy topyraqqa toly alańda Iermany ortaǵa alyp, eki shetinde aǵashtar arqyly aıqasyp, talas-tartysqa túsýin Hýannyń basynda bolyp jatqan psıhologııalyq kúızelis dep túsindik.

Qoıylym bastalǵan alǵashqy mınýttardan-aq qyzyǵýshylyqty oıatatyn dekoraııany baıqaımyz. Kórermen oryndyǵynan tómen qazylǵan alań, qara topyraqqa toly. Bul rejısserlik sheshimdi sońǵy sahnada oryn alatyn Hýannyń kóri retinde qabyldaı alamyz. Sebebi, qoıylym barysynda Hýan kúrekpen topyraqty qaza bastaıdy, uzaqqa sozylǵan kóriniste kózine jas alǵan, er adamnyń bir ólip, bir tirilip jatqan kúıin kóremiz. D.Jumabaıdyń sahnalyq qoıylym kostıýmderindegi erekshelik – birińǵaı qara nemes aq tústerdi shoǵyrlandyrýy, belgili bir maqsatqa baǵyttalǵanyn ańǵaramyz.

Qoldanylǵan dekoraııaǵa semıotıkalyq taldaý jasasaq: Qyzǵylt qalampyr – kóbinese janazaǵa qoıylatyn gúl retinde tanymal. Bul degenimiz, qoıylymnyń sońǵy sheshimine ańdatpa retinde qarastyrylǵan bolsa, Iermanyń baqsyǵa barǵanda onyń moınyn oraı túsken jipteri – basty keıipkerdiń taǵdyr toryna ilikkenin, aram oılardyń arbaýyna baılanǵanyn kórermenge astarlap jetkizýi dep ańǵardyq.

Ajal keıipkerin Nurjamal Ábilqııas somdady. Bul keıipker trılogııanyń sońy ólimmen aıaqtalatynyn bildirýshi ról retinde qarastyrylǵan rejısserlik sheshim. Bárimizge belgili,  «Oıan, qalyńdyq» spektaklinde Ajaldy Dınara Nurbolat somdaǵan bolatyn.

Áıel taǵdyry qashanda jazýshylardy alańdatqan. Evrıpıdtiń «Medeıasynan» bastap sanamalasaq, talaı-talaı álemdik qalamgerler názik jandylardyń qupııaly dúnıesiniń jumbaǵyn ashýǵa talpynǵan. G. de Mopassan, S. veıg syndy jazýshylardyń týyndylarynda áıel taǵdyry jarııa bolyp, san alýan psıhologııalyq qubylysty bastan keshken pendeniń tirshiligine kýá etken. Bul taqyryp  qazaq jazýshylarynda oılandyrmaı qoımady. J. Aımaýytovtyń «Aqbilek», M. Dýlatovtyń «Baqytsyz Jamal», S. Toraıǵyrovtyń «Qamar sulý», t.b. shyǵarmalarda qazaq arýlarynyń aýyr turmysy kórkemdikpen sýrettelgen. Solardyń biri M. Jumabaevtyń «Sholpannyń kúnásinde» avtor ishki monolog arqyly Sholpannyń jan dúnıesin sheber beıneleıdi. «Balaly bolsam, ádemi ómirim buzylady-aý», dep oılaıtyn edi Sholpan... Bala týsa kúıeýimen ekeýiniń ortasynda bir tikenek ósetindeı bolýshy edi... Qııýlasyp qosylǵan eki jannyń arasyna jat bir úshinshi jan túsken soń, ekeýiniń de jalyndy, ekpindi mahabbaty búliner, dep qorqýshy edi Sholpan». Tek bul jerde Ierma men Sholpannyń aıyrmashylyǵy: Ierma bala bolǵanyn kúni túni tilep, jaratqannan suraıtyn bolsa, Sholpan kerisinshe, sábı súıgisi kelmeıtinin ashyp aıtatyn. Haq taǵalanyń beretin syıynan bas tartyp, ony jamandyqqa jorydy. Sondyqtan da bolar shyǵarmanyń aty «Sholpannyń kúnási».

Rejısserdiń izdenimpazdyǵyna taǵy bir dálel – qoıylymnyń sharyqtaý shegine jete bergende Ierma men Hýannyń aq matamen orala qozǵalystar jasaýy, belgııalyq sýretshi Rene Magrıttiń «Soqyr mahabbat» nemese «Ǵashyqtar» dep atalatyn, kartınasyn eske túsiredi. Kartınanyń tarıhy men shyǵarmanyń sıýjeti óte uqsas ekendigin ańǵarsaq, astarly mándi túsinemiz.      Rejısserdiń taban aýdarmaı eńbek etip kele jatqanyna, elimizdiń túrli teatrlaryndaǵy premeralary dálel. Sýretkerge sarqylmas shabyt, jańa izdenister tileımiz.