suhbattasqan: Beıbit Álkeeva
T.Júrgenov atyndaǵy QazUÓA, "teatrtaný" III kýrs stýdenti
Baqyt aǵa, səlemetsiz be?! Aldymen, "Sahnager 2018" Ulttyq teatr júldesindegi marapatyńyzben quttyqtaımyz! Osy júlde jaıynda keńirek əńgimelep, əserińizben bólisseńiz.
Teatr basshylyǵymen qatar shyǵarmashylyqty alyp júrgen ózime eń bastysy eńbektiń baǵalanǵany. Teatr degen bir erekshe keńistik bolyp tabylady. Kez kelgen teatr mamany teatrǵa bir kelgen soń qaıta ketýi qıyn. Al teatrdaǵy eńbekaqy aılyǵy shaılyǵyna áreń jetetini barshaǵa málim. Osy turǵyda Qazaqstan teatrlar assoııasynyń «Sahnager-2018» Ulttyq teatr syılyǵymen marapataýlary teatr qyzmetkerlerin úlken serpilis beretini anyq. «Úmit» nomınaııasymen 30 ǵa jýyq Qazaqstan teatrlarynan jas sahnagerleri marapattaldy. Bul degenimiz jas ónerpazdarǵa degen úlken shabyt kúsh-qýat beretinine senimdimin.
Aqsaqaldarda umytylǵan joq. Nomınaııalarda óte durys anyqtalǵan sııaqty, Sebebi sahna tórindegi azamattar elge belgili, óneri bıik, shyǵarmashylyǵy ushqyr. Sol azamattardyń biri bolý men úshin úlken qýanysh.
Jalpy, búgingi Qazaq teatr óneriniń damý deńgeıin qalaı baǵalar edińiz?
Teatr óneriniń ótpeli zamandaǵy jaǵdaıy barlyǵymyzǵa belgili. Teatrdyń teatr bolyp qalýyna qıynshylyqtarǵa qaramaı úlken úles qosqan azamattar az bolǵan joq. «Eldiń halyqaralyq mártebesiniń ólshemi - Óner» bolatyn bolsa, qazirgi tańda aıtarlyqtaı damý baıqalady. Ásirese sońǵy kezdegi “Astana Opera”, “Astana mıýzıkl” teatrlarynyń spektaklderi álemdik deńgeıde óner kórsetýde. Astana qalasy «Jastar» teatrynyń jańa bastamalary aldaǵy ýaqytta jalyndap, búkil álemdik deńgeıde tanylatynyna senimim mol.
Sýretshi-senograftyń eń basty (teatrdaǵy ózge mamandyqtardan) ereksheligi dep neni aıtar edińiz?
Osy salada enbektenip júrgenime 35 jyl bolypty. Qazaqstan teatrlarynda 100-ge jýyq qoıylymdardyń qoıýshy-sýretshisi bolyp, sýretkerlik-senogrofııalyq sheshimderin jasadym. Sýretshi-senogroftyń eń basty ereksheligi, ádebıet shyǵarmasyn júrekten ótkizip sahnalyq obrazyn tabý bolyp esepteledi. Sahna bezendirý eskızderimen kıim úlgilerin daıyndaǵan sýretshiniń atqarar mindetteri asa jaýapkershilikti talap etedi.
Sahna kórinisteriniń shynaıy da utymdy shyǵýy qoıylymnyń sapasymen mán-maǵynasyn aıtar oıyna oń áser etýi qajet. Qoıylymnyń kórermen kóńilinen shyǵýy rejısser men sýretshiniń oılary, múddesi bir arnada toǵysqan.
Ónerdi eseppen emes essiz súıetin, izińizdi jalǵaıtyn jas sýretshi-senograftar retinde kimderdi ataı alasyz?
Ózim qyzmet etken T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq Ulttyq óner akademııasynda pozıvti jańalyqtar bolýda. Sebebin aıtsam, sońǵy jyldaǵy senografııa túlekteri teatrlarǵa bara bastady. Qazirgi tańda Qaraǵandy, Oral, Almaty qalalarynda jas senograftar jumys jasaýda. Astana «Jastar» teatrynyń bas sýretshisi Erlan Tuıaaqovty erekshe atap aıtar edim. Akademııa qabyrǵasynda qyzmet etip júrgen fılosofııa doktory Qabyl Halyqov aýqymy úlken sýretshi senograf, bergeninen bereri kóp belgili halyqaralyq teatr festıvalderiniń laýreaty
Elimizdegi "oblystyq teatrlardyń" kəsibı deńgeıi jaıynda ne aıtasyz?
Almaty, Astana teatrlarymen oblys teatrlaryn salystyrý ońaı sharýa emes. Barshaǵa belgili bizdegi artısterdiń kópshiliginiń arnaıy bilimi joq. Osyǵan baılanysty shyǵarmashylyq deńgeıdi kóterý (oqytý) úshin biraz tanymal rejısserler shaqyrylady. Ár rejısserdiń sheberliginen sýsyndaǵan jastar ózine keregin alady. Kásibı joǵary bilimdi mamandar jetispeıdi. Shaqyrý arqyly kelgen jas mamanǵa jaǵdaı jasaý kerek. Qoıylym qarjylary tómen deńgeıde bolǵan soń sýretshi jobalarynyń, oılarynyń barlyǵy sahnaǵa tolyq shyqpaı jatady. Degenmen, shúkir premeralardy kútip, qyzyǵatyn kórermender kóbeıip keledi.
Keler jyl ózińiz qyzmet etetin Q.Jandarbekov atyndaǵy Ońtústik Qazaqstan oblystyq mýzykalyq drama teatrynyń 50 jyldyǵy toılanǵaly jatyr eken. Quttyqtaımyz! Osy jyldar ishindegi teatrdaǵy ózińizdiń tańdaýly jumystaryńyzǵa sholý jasap ótińizshi.
Alǵashynda 1997 jyly Almatyda ótken M.Áýezovtyń 100 jyldyǵyna arnalǵan Halyqaralyq teatr festıvalinde «Qorǵansyzdyń kúni» tragedııasy júldegeri atanyp, shabyttanyp, kóptegen festıvalderdiń, sýret kórmeleriniń dıplomaty, laýreaty atandym. Tańdaýly jumystarǵa keletin bolsam, ózimniń dıplomdyq jumysym B.Vasılevtiń «Tamyljyǵan tań» dramasy, M.Áýezovtyń «Qaragóz» tragedııasy, A.Ostrovskııdiń «Jazyqsyzdan jazyqty», I.Saparbaıdyń «Syǵan serenadasy», R.Otarbaevtyń «Dvoınık» dramalary ártúrli teatr festıvalderine qoıylyp, kórermen nazarlaryna usynyldy.
Janyma jaqyn jumystarym Ǵ.Músirepov atyndaǵy Qazaq Memlekettik Akademııalyq balalar men jastar teatry sahnasynda jyldap júrip jatqan qoıylymdarym Sh.Aıtmatovtyń «Qyzyl oramaldy shynarym», S.Ahmadtyń «Kelinder kóterilisi» spektaklderi.
Sońǵy on jyldyqta teatr óneriniń quldyraýyn "býyn almasý" proessi júrip jatyr dep ózimizdi aldarqattyq. Osyǵan qanshalyqty kelisesiz? Qazaq teatr ónerine jańa tolqyn keldi me?
Qazirgi tańda spektaklderde sózden basqa akter plastıkasy, bı, pontonıma, effektiler kórermen oıyn qozǵaýdy aldyńǵy kezekke shyǵardy. Bul zaman talaby, Ultty óltirmeıtin – onyń tóltýma mádenıeti, teatr tili, mýzyka tili, álemge barshaǵa túsinikti dep bilemin. Búgingi teatr akterlik ónerge úlken talaptar qoıady.
Kostıým sýretshisi, senograf, jaryq berýshi sekildi esimderi jıi atalmaıtyn sahna syrtyndaǵy eńbekkerlerdiń tókken teri qanshalyqty baǵalanyp jatyr dep oılaısyz?
Teatr – bul kúrdeli mehanızm. Joǵaryda atalǵan kásibı mamandarysyz spektakldiń sapaly qoıylym bolyp shyǵýy eki talaı. Ózim teatr sýretshisi bolǵan soń ol kisilerdiń eńbekterin joǵary baǵalaımyn. Sahna qurylymdar men tehnıkasyna úlken mán beremin. Eńbegine qaraı marapat pen ataq alyp jatqandary da belgili.
Qazaq teatr óneriniń kóshin jalǵaıtyn jastarǵa aıtar aqylyńyz ben tilegińiz bolsa?!
Uly rejısser Á.Mambetovtyń spektaklderi óz dáýriniń rýhanı jańǵyrýyna muryndyq bolýy Qazaq teatry eń baqytty dáýrenin bastan ótkizdi. Álemge tanyldy, kórermenderdi tánti etti, erekshelendi teatrdaǵy jastarǵa dál osyndaı jańa lep, jańa tynys, jańa sheshimder, aýqymdy jumystar tileımin.
Əńgimeńizge raqmet!
