Qazaq halqynyń dombyrashylyq óneri san ǵasyrlardan beri urpaqtan-urpaqqa, atadan balaǵa jalǵasyp kele jatqan baǵa jetpes rýhanı baılyǵymyz bolyp tabylady. Elimizdiń baıtaq dalasynda dombyrashylyq óner keń qanat jaıyp, meılinshe órkendegen. Osyǵan oraı kúıshilik ónerde óńirlik, oryndaýshylyq erekshelikterge baılanysty birneshe dombyrashylyq mektepter qalyptasqan. Elimizdiń shyǵys óńirinde kúıshilik dástúrdiń tamyry tereńnen bastaý alyp jáne de aımaqtyq jaǵynan keń aýqymdy bolyp keledi. Respýblıkamyzdyń shyǵys ólkesi, Semeı óńiri, Altaı taýynan Saryarqa dalasyna deıingi aımaq, Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Shyńjań ólkesi, Monǵolııanyń Baıan – Ólgeı aımaqtaryna deıingi aralyqty qamtıdy. Osy oryndaýshylyq dástúrdiń bir tarmaǵy Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Shyńjań aımaǵy, Ile óńirinde qalyptasqan dombyrashylyq mektep. Qońqaı, Áýelbek, Mazaq, Tilemis, Atyhan, Tergeýsiz, Áshim, Kamal sııaqty kúıshi kompozıtorlar osy oryndaýshylyq mekteptiń kórnekti ókilderi bolyp sanalady. Osynaý baıtaq oryndaýshylyq dástúrdiń qalyptasýyna muryndyq bolǵan kúıshi, óz dáýiriniń dáýlesker dombyrashylarynyń biri – Qońqaı Shoqyraquly. Qazaqtyń XIX ǵasyrda ómir súrgen áıgili kúıshisi, Ile óńiriniń kúıshilik mektebiniń qalyptasýyna yqpal etken birtýar daryndy óner ıesi. Qońqaı Shoqyraquly 1838 jyly qazirgi Tarbaǵataıdyń Shaǵantoǵaı aýdanynda dúnıege kelip, 1914 jyly Ile aımaǵynyń Kúnes aýdanyna qarasty Aqqolqa degen jerinde qaıtys bolǵan. Ata jolymen qýǵanda Naımannyń Qyzaı eli bolyp keledi. El arasyndaǵy áńgimege qaraǵanda Qońqaı dáýlesker kúıshi, jambasy jerge tımegen balýan, quralaıdy kózge atqan mergen, bapker, atbegi, qusbegiligimen qatar kózi ashyq dinı saýatty kisi bolǵan eken. Zamanynda kúıshiligimen qatar «Qońqaı molda» atanǵan asa dindar adam bolypty. Qońqaıdyń oń-solyn tanyp bilip, tolysqan shaǵynda Qyzaılar Tarbaǵataıdan Ilege qonys aýdarǵan. Bul kezeń Qońqaı shyǵarmashylyǵynda «Kósh keldi» nemese «Qazaq aýǵanda» degen kúıi arqyly belgili bolyp otyr. Qyzaıdyń Begimbet atasy Ileniń Kúnes degen jerine qonys tebedi. Osynaý uly kóshti, jańa qonysty sıpattaıtyn Qońqaıdyń áıgili kúıleriniń biri «Kósh keldi» – dep atalady. Qońqaı ózimen birge Ile óńirine kúıshilik ónerdiń úlken mektebin de ala kelgen syńaıly. Ol osynaý ǵajaıyp kúıshilik mektepti qalyptastyryp qana qoımaı, artyna kóptegen shákirtter ertip, izbasar-muragerlerin tárbıelep ketkendidigi baıqalady. Ile óńirindegi kúıshilik mekteptiń iri ókilderiniń biri ataqty kúıshi Áshim Dúńshiuly Qońqaıdyń aldyn kórip, tálim-tárbıesin alǵan, beldi shákirtteriniń biri bolyp sanalady. Bul jóninde Áshimniń murager shákirtteriniń biri Kamal Maqaıulynyń aıtýyna qaraǵanda Áshimniń ákesi Dúńshi azdap dombyra sherte biletin, asqan órimshi, aǵashtan túıin túıgen sheber adam bolypty. Jastaıynan zerek, qaǵilez bolyp ósken Áshim 13-14 jasqa kelgende ákesiniń ustalyq ónerin meńgerip dombyra jasaýǵa den qoıa bastaıdy. Kúı tartýdyń alǵashqy álippesin ákesinen úırengen Áshim keıin aýyl ónerpazdarynan biraz kúılerdi meńgerip shertetin bolady. Dúńshi balasynyń dombyraǵa degen erekshe qushtarlyǵyn baıqaǵan soń, sol kezdegi aty shyqqan kúıshilerdiń biri Qońqaıdyń úıine ertip baryp shákirttikke beredi. Talantty jas Qońqaıdy ustaz tutyp, odan taǵylym alady. Osylaısha kúıshilik ónerdiń úlken mektebinen ótken Áshim ustazy Qońqaıdyń «Qońyr», «Arman-aı» degen kúılerin naqyshyna keltire oryndap, sheber kúıshi bolyp qalyptasady. Demek, Qońqaı Áshimniń kúıshi bolyp qalyptasýyna aıryqsha yqpal etken tulǵa ekendigi anyq.

Qońqaı ertedegi halyq ańyzdaryn jetik bilgen shejire adam bolǵanǵa uqsaıdy. Onyń «Qambardyń maıda qońyry», «Saryqustyń zary», «Qarǵanyń qarqyldaǵy», «Oı, janym», «Erǵalı», «Jumahan», (tarmaqty kúıler) «Abylaıdyń jaý joryǵy» (Shańdy joryq), «Shegedektiń bozoınaǵy», «Aqbozat» kúıleriniń birazy ertedegi ańyz, áńgimelerge qurylǵan. Osyndaı kúılerdiń biri «Qambardyń maıda qońyry» dep atalady. Qońqaıdyń «Qambardyń maıda qońyry» kúıiniń ańyzy dombyra aspabynyń shyǵý tarıhynan syr tartady. Jylqynyń piri atanǵan Qambar ata alǵash dombyra aspabyn jasap, onda alǵash kúı shyǵaryp tartqan adam degen ańyz qazaq pen qatar túrki halyqtarynyń birazynda kezedesedi. Osy ańyzdy Qońqaı kúıshiniń bilgeni anyq. Qońqaıdyń «Qambardyń maıda qońyry» kúıiniń ańyzynda osy jaǵdaı egjeı-tegjeıli baıandalǵan. Osy bir kúıdi oryndap, ári ańyz-áńgimesin aıtyp jetkizýshi Kúnes aýdany Taldy aýyly Shegirbulaq qystaǵynyń turǵyny dombyrashy Shyńǵyshan Tutqabekuly: «Jylqy piri Qambardyń jorǵa-júrisi birdeı qońyr aty bolypty. Ol osy atyna minip, qaıyrý bermeı jabaıy bolyp ketken jylqylardy óristen aıdap kelip aýyldyń atpal azamattaryna qulyndardy shyńǵyrtyp baılatyp, asaý bıelerdi ustatyp saýdyryp, tuńǵysh ret qymyz ashytypty. Qambar ata qymyz ishe otyryp, músini men júrisine, jelisi men shabysyna jylqy maly teń kelmeıtin qońyr atyna arnap kúı shyǵarypty. Eń alǵash dombyra jasap kúı shertken de osy Qambar ata eken. Qazaq balasy atam zamannan beri Qambar ataǵa sıynyp kelgen, ár jyly bıe baılaǵan kezde, bıe baılaǵan úı bıebaýǵa el-jurtyn shaqyryp, kók maısaǵa alasha, tekemetterin jaıyp, tátti-dámdi taǵamdaryn dastarhanǵa toltyryp, aýyl aqsaqaldarynan bata suraǵanda, aýyl aqsaqaldary:

Jylqy atasy Qambar, 
Qudaı óziń ońǵar. 
Bata basy baıtal, 
Báleketten qaıtar. 
Úıir-úıir jylqy bolsyn, 
Jeli-jeli qulyn bolsyn, 
Qulyn-taıyń jorǵa-júırik, tulpar bolsyn

– dep bata jasaıtyn» – deıdi.

Dombyranyń paıda bolý, shyǵý tarıhy týraly qazaq halqynda birneshe ańyzdar aıtylady. Sonyń biri, elimizdiń Jetisý óńirine taraǵan Qambarhan atty kúılerdiń ańyzy da osy sarynda keledi. Qambarhan esimin dombyranyń paıda bolýymen baılanystyrady. «Baıaǵyda eldiń muńyn muńdap, joǵyn joqtaǵan Qambarhan degen bir ańshy jigit bolypty. Qambarhan bir kúni atyp alǵan ańyn soıyp bolyp, ishegin aǵash basyna qaraı laqtyryp jiberse, shubatylǵan kúıi bir butaqtan bir butaqqa ilinip qalypty. Kúnderdiń kúninde Qambarhan álgi jerden ótip bara jatsa, qulaǵyna erekshe bir jaǵymdy áýen, quıqyljyǵan ún, úzilmeıtin saryn estiledi. Jan-jaǵyna qarasa, bir butaqtan bir butaqqa kerilip qalǵan qos ishekti kóredi. Jel soqsa ishek yzyńdap qoıa beredi eken. Qambarhan álgi aǵashty kesip alyp, shaýyp, jonyp, dombyra jasapty da kúı shertipti. Qambarhannyń bul jańalyǵy búkil qazaqqa ańyz bolyp tarapty». Kúı atasy – Qambarhan alǵashqy (mıfologııalyq derekterde) dombyra aspabyn jasaýshy, kúı shyǵarýshy. Jalpy, Qambar ata beınesi búkil túrik jurtyna belgili, esimi ańyzǵa aınalǵan tulǵa. Qazaqtyń, qyrǵyzdyń kúıshileri men túrikmenniń bahshysy óz kúıleri men sazdaryn osy Qambar ata rýhyna baǵyshtaǵan. Dombyra ataýyna qatysty tuńǵysh pikir aıtqan ǵalym Q.Jubanov óziniń «Qazaq mýzykasyndaǵy kúı janrynyń paıda bolýy» degen maqalasynda: «Eýrazııa elderiniń bárine de tegis taraǵan, sonyń bárinde de mýzyka ıesi bolyp sanalǵan bir totemniń aty bolýy kerek» – deıdi.

Qońqaı shyǵarmashylyǵynda úlken oryn alatyn kúılerdiń shoǵyry «Qońyr» – dep atalady. Zamanynda «Qońqaıdyń alpys qońyry» nemese «Qońqaıdyń qońyr kúıleri», «Qońqaıdyń qońyry» degen taraýly kúılerdiń bolǵandyǵy týraly derekter kezdesedi. Qazaq halqynyń dybys ıdealy qońyr ún bolyp sanalady «Qońyr» – dep jumsaq, maıda, mol, qulaqqa jaǵymdy, áýezdi úndi aıtady. Mahmut Qashqarıdyń «Túrki halyqtarynyń sózdigi» eńbeginde «Qońyr» – ún, áýez degendi bildiredi delingen. Qazaqtyń kúıshilik, ánshilik ónerinde qońyr degen atpen kóptegen shyǵarmalar kezdesedi. Altaıdan – Atyraýǵa deıingi baıtaq dalanyń barlyq ólkelerine keń taraǵan úrdis dep aıtýǵa bolady.

Ile óńirinde Qońqaıdyń jetkizýi boıynsha saqtalǵan «Qyzylmoıyn Qýandyqtyń kúıi», «Qýandyqtyń joqtaýy», «Abaıdyń aqtolqyny» syndy týyndylar aıryqsha nazar aýdartady. Qyzylmoıyn Qýandyqtyń kúıiniń Ile óńirinde saqtalýyna qaraǵanda Baıjigit kúıshilik dástúriniń osy óńirdiń kúıshilik mektebine yqpaly bolǵandyǵyn ańǵarýǵa bolady. Shyǵys kúıshilik, dombyrashylyq dástúriniń, jalpy qazaq kúı óneriniń shertpe kúı salasynyń damýyna, kórkeıýine muryndyq bolǵan kúıshi – Baıjigit (shamamen 1705 jyly týǵan) ózine deıingi kúıshilik, dombyrashylyq ónerdiń ozyq qasıetterin boıyna sińire otyryp, ony jańa beleske kótergen biregeı tulǵa. Belgili jazýshy Muhar Maǵaýınniń jazýy boıynsha Baıjigittiń Qýandyq degen shákirti bolǵan. El ishinde ony Qyzylmoıyn Qýandyq deıdi eken. Baıjigittiń kúıleriniń barlyǵyn túgel tartyp, óz janynan da kúı shyǵarǵan Qyzylmoıyn Qýandyqtan, zamanynda Kenjebaı degen shákirti bolypty jáne ataqty Táttimbet te kúı úırenipti. Arqa kúıshilik dástúri dep atalatyn ulanǵaıyr oryndaýshylyq dástúrdiń qalyptasýyna muryndyq bolǵan kúıshi – Baıjigit. Osy arada Qyzymoıyn Qýandyqtyń kúıleri Qońqaıǵa qaıdan keldi degen suraq eriksiz týyndaıdy. Bul jóninde jazýshy Qasymhan Ýathanuly «Jaryq juldyzdar» essesinde «Tekebaı bıdiń Qyzylmoıyn Qýandyqtyń aýylyna barýy, HIH ǵasyrdyń basynda Qyzaı eliniń Toqta-Barlyq, Alakól mańaıyn mekendep júrgen kezine týra kelse kerek» – degen boljam aıtady. Áshimniń aıtýyna qaraǵanda, Tekebaı Qyzaı eliniń bıi, ári dombyrashysy bolǵan. Osy joly Qýandyqtyqtyń balasy qaıtys bolyp, «Qýandyqtyń joqtaýy» degen kúı tartylsa, taǵy bir kúı «Tekebaıdyń kóńil aıtýy» dep keledi. Demek, Tekebaı baıyrǵy qazaq salty boıynsha Qýandyqqa balasynyń ólimine qatysty kúımen kóńil aıtqan bolyp shyǵady. Qońqaı Qyzylmoıyn Qýandyqtyń kúılerin Tekebaıdan alyp qalýy múmkin? Kúı zertteýshi Erkebaı Qabyljanuly «Qońqaı Shoqyraquly – áıgili kúıshi» atty maqalasynda «Qońqaı Qyzaıdyń bulbuly atanǵan Berdike qatarly ónerpazdardyń áńgimesin tyńdap, kúılerin úırenedi, taǵy basqa ónrpazdardan Músirbaıdyń, Tekebaıdyń kúılerin de qyzyǵa úırenip, ákesi Shoqyraq órik aǵashynan jasap bergen qalaq dombyrasyna eshkiniń isheginen ıirip ishek taǵyp, eliktep kúı shertip, alǵashqy qadamda kúı shertýdiń qarapaıym qaǵıdalaryn ıgerip, bara-bara halyq kúılerin sheber oryndaýshyǵa aınalyp, azamat bolyp, at jalyn tartqanda óz janynan kúı shyǵaratyn sheber kúıshige aınalady» – deıdi. Iaǵnı, Qońqaı joǵaryda attary atalǵan kúıshilerden Qýandyqtyń kúılerin meńgergen bolýy kerek. Taǵy bir derek, Qońqaıdyń ataqty shákirtteriniń biri – Áshimniń aıtýy boıynsha: «Qońqaı 1880 jyldardyń sońyna qaraı Ile qazaqtarynyń bıleri Baıeke, Sasandarmen birge Qazaqstannyń Kóktuma sezine qatysyp tamyljytyp kúı shertip, at-shapan, syı-sııapatpen qaıtqan. Osy saparynda Qońqaı óziniń «Elara» degen kúıin shyǵarǵan eken» – deıdi. Qalaı bolǵanda Qońqaı Qyzylmoıyn Qýandyqtyń kúılerin bilgendigi anyq. Muny áli de bolsa zerttep, anyqtaý qajet.

Baıjigittiń shyǵarmashylyǵynda ıkldy kúıler keń oryn alady. Osyndaı kúılerdiń qatarynda erekshe oryn alatyn «Aǵash at» (5 kúıden turady: 1. Jumaǵuldyń áıelimen qoshtasýy; 2. Jumaǵuldyń aǵasynyń zary; 3. Jumaǵuldyń sheshesiniń jylaǵany; 4. Qaryndasy men jeńgesiniń qoshtasýy; 5. Marsh). Shaǵyn oqıǵaǵa qurylǵan toptama kúıler ańyz-áńgimesimen birtutas bolyp keledi.

Qońqaıdyń osy ańyz oqıǵaǵa uqsas kóp taraýly kúı oryndaǵandyǵy belgili bolyp otyr. Olar: «Shesheniń zary», «Ákeniń zary», «Qaryndastyń zary», «Áıeldiń zary» degen tarmaqty kúıleri dálel bola alady. Qońqaı kúıshiniń kózin kórip, tálimin alǵan shákirtteriniń biri Imash Asqarulynyń aıtýy boıynsha kúı ańyzy bylaısha: «Ertede bireýdiń Jumahan atty jalǵyz uly bolypty, ol sadaqpen qus atyp júrip, patsha saraıynyń tóbesine qonǵan qarǵany atyp tastaıdy. Muny kórgen patshanyń shabarmandary Jumahandy ustap, patshaǵa jamandap, zyndanǵa tastatady. Jumahannyń áke-sheshesi, qaryndasy men áıeli patshaǵa qansha aıtyp jalbarynsa da, qatygez patsha Jumahandy bosatpaıdy. Osy ańyzǵa Qońqaı Jumahannyń «Sheshesiniń zary», «Ákesiniń zary», «Qaryndasynyń zary», «Áıeliniń zary» degen taraýly kúı shyǵaryp shertken eken deıdi». Bizge Baıjigittiń kúılerin jetkiziýshi belgili kúıshi, jazýshy Talasbek Ásemqulovtyń aıtýy boıynsha bul kúıdiń ańyzy mynandaı: «Baıaǵyda Jumaǵul degen bir sheber bolypty. Qolynan kelmeıtini joq, aǵashtan túıin túıip, temirdi qamyrdaı ıleıdi eken. Sol Jumaǵul kúnderdiń kúninde aǵashtan at jasapty. Ol jasaǵan aty kádimgideı jylqy sııaqty ot ottap, sý ishedi eken. Ol attyń keremeti qus sııaqty ushady eken. Jumaǵul túndeletip ushyp talaı jerdi aralap tań ata qaıtyp keledi eken. El ishinde áńgime jatama, bir kúni dańqy aq patshaǵa jetipti. Aq patsha: «Ol at meniń ǵana taqymyma laıyq, sheberdi atymen qosyp osynda alyp kelińder» – dep ásker shyǵarypty. Sonymen, el ishine kelip, Jumaǵuldyń úı ishin qamaıdy, ákesine: «Balań qaıda?» – deıdi. «Balam aǵash atqa minip, ushyp ketti» – deıdi ákesi. Osylaısha kóp ásker, ár shıdiń túbin kúzetip neshe kún ańdıdy. Aqyry, Jumaǵuldyń azyǵy taýsylyp jerge túsipti. Osy kezde kútip turǵan kóp kápir bas salyp ustap alady. Endi aq patshanyń aldyna aparatyn bolady. Sonda, Jumaǵul áskerbasyǵa aıtypty: «Sen shyn er, shyn saqı bosań maǵan úı ishimmen, aǵaıyn týǵanmen qoshtasýǵa mursat ber» – deıdi. Áskerbasy ruhsat etedi. Sonda, Jumaǵul úı ishimen kúı shertip qoshtasqan eken deıdi. Áýeli, áıeli Jumabıkemen baquldasypty. Jumaǵuldy aq patshanyń aldyna alyp keledi. Aq patsha: «Atyńdy maǵan ber, ózińe pálenbaı rýbl berem, maǵan qyzmetshi bol» – depti. Jumaǵul: «Saǵan qyzmetshi bola almaımyn, óltirseń osy jerde óltir» – depti. Er eken, basyn tikesinen tik turyp kestiripti. Aq patshanyń temirden soqqan saraıy bar eken. Jumaǵuldy sol saraıǵa aparyp tastapty. Aǵash at ıesin izdep, aqyry patshanyń saraıynan taýyp, sodan kúnde terezeden ushyp kirip Jumaǵuldyń keýdesine basyn qoıyp saǵynyp turady eken. Muny kúzettegi adamdar baıqap, patshaǵa aıtyp barady. Patsha: «Edenge jelim tógip qoıyńdar, aǵash atty qaıtkende ustap mineıik» – deıdi. Aǵash at taǵy da ushyp kelip, ıesin ıiskep turǵanda tasada jasyrynǵan patshanyń jasaýyldary lap qoıyp ustap almaq bolady. Sonda, aǵash at tizginine jarmasqan jandaıshaptardy bir-bir shaınap óltiredi. Ary-beri julqynyp edi tabany jelimdelip qalǵan, qozǵaltpady. Sonda, aǵash at qanatyn qaǵyp julqynǵanda temir saraı byt-shyt bolypty. Aspanǵa samǵap ushyp ketedi. Sol aǵash at aspanda, Jumaǵul qashan tiriledi dep, áli ushyp júr desedi». (T.Ásemqulov. «Taltús» romany. Almaty, 2003j. 175-179 better.) Qońqaıdyń shákirti Imash Asqarulynyń aıtýynda kúıshiniń aty Jumahan bolsa, Talasbek Ásemqulovtyń aıtýy boıynsha Jumaǵul bolyp keledi. Kúı ańyzynyń negizgi jelisinde ortaq tustar kóp. Osyndaı kóp taraýly kúıler Baıjigit shyǵarmashylyǵynda kóptep kezdesedi. Baıjigittiń jaýgershilik zamanda shyǵarǵan týyndylaryn jazýshy, tarıhshy Muhtar Maǵaýın «Aqtaban», «Qaıyń saýǵan», «Naryn» (tórt bólimnen turady), «Azat» (1, 2 túri), «Arman») qıly kezeń sımfonııasy, taıǵaq keshýli jaýgershilik zamannyń mýzykalyq shejiresi dese de bolǵandaı» – deıdi. Osy úrdistiń Ile kúıshilik dástúrinde saqtalyp qalǵandyǵyn baıqaýǵa bolady. Ile kúıshilik dástúrinde tarmaqty bolyp keletin toptama kúıler keń oryn alady. Osyndaı kúıler Áshim shyǵarmashylyǵynda da kórinis tapqan. Áshim zamanynda keńesten jeti butaq kúı shyǵaryp shertken. Olar «Almaly keńes», «Qaryz qaıtarǵanda», «Salyqshylar», «Úsh bulaq», «Kedeı zary», «Muńdy qyz», «Ana zary» dep atalady. Qońqaıdyń kúı murasyn negizinen onyń shákirti, maıtalman dombyrashy Áshim Dúńshiuly ustap qalady. Biraq, Áshimniń tartqan nusqalary búgingi kúni tolyq saqtalyp qalmaǵan. Áshimniń tól shákirtteiniń biri maıtalman kúıshi Kamal Maqaıulynyń oryndaýynda jetken birli-jarym kúıler ǵana bolyp otyr. El arasynda nemese muraǵattardan keleshekte Áshimniń oryndaýyndaǵy Qońqaı kúıleriniń úntaspasy tabylyp jatsa nur ústine nur bolar edi. Kúıshi murasynyń saqtalǵan jeri qazirgi Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Ile óńiri bolsa, sol murany jetkizýshiler Áshim, onyń shákirti Kamal Maqaıuly, Shyńǵyshan Tutqabekuly, Imash Asqaruly syndy kúıshi-dombyrashylar. Ile óńirinde Qońqaı kúılerin oryndaıtyn dombyrashylar keıingi jyldarǵa deıin kóp bolǵan. Ókinishke oraı kezinde jazylyp alynbaǵandyqtan kúıshiniń murasy tolyqtaı, ári óz dárejesinde jetti dep aıtý qıyn. Onyń kúılerin el arasyna taratyp kelgen dombyrashylardyń biri – Shyńǵyshan Tutqabekuly. Ol Qońqaıdyń kúılerin óz ákesi Tutqabekten úırengen.

Búginde, Qońqaıdyń Shoqyraqulynyń «Aqqýdyń qanat qaǵýy», «Kóktuıǵyn», «Jondyrǵy», «Saǵyndyq», «Shańyraq», «Boztorǵaı», «Arman-aı», «Kósh keldi», «Sarykóz at», «Elara», «Kúı qaıtarý», «Balǵasyn-aı», «Boqash» taǵy basqa kóptegen kúıleri bolǵandyǵy belgili bolyp otyr. Qońqaı Shoqyraqulynyń ómiri men ónerin zerttep, onyń eldiń ıgiligine aınalýy úshin eleýli eńbek etip, kóp úles qosqan kúıshi Kamal Maqaıuly, jazýshylar Aqberdi Izatbekuly, Qasymhan Ýathanuly, Qurmanáli Júnisaqynov, Erkebaı Qabyljanuly sııaqty óner janashyrlary ekendigin aıta ketý abzal. Qońqaı kúıleri bir kezderi umytylýǵa aınalǵan bolatyn. Bul da bolsa osy salany zertteýge den qoıǵan kózi qaraqty jandardyń eńbekteriniń jemisi, nasıhattaý jumystarynyń oń nátıje bergendiginiń belgisi dep aıtýǵa bolady. Qońqaıdyń kúı murasy áli de tolyq zerttelip jınaqtalyp boldy dep aıtýǵa bolmaıdy. El arasynan, muraǵattardan jınastyrý jumystaryn keshendi túrde júrgizý kerek dep oılaımyn.