Maqala
Sahna sheberi – Bıbigúl
Bólim: Teatr
Datasy: 12.08.2020
Avtory: Әлия Шақуова
Maqala
Sahna sheberi – Bıbigúl
Bólim: Teatr
Datasy: 12.08.2020
Avtory: Әлия Шақуова
Sahna sheberi – Bıbigúl

Teatr – eń aldymen jan qozǵap, júrek tolqytar, kisi sanasyna oı salyp sáýle túsirer estetıkalyq, etıkalyq názik sezim sebeler sıqyrly óner ordasy. Kórermen qaýymǵa berer mádenı, rýhanı kómegi adam balasyna syılar jarqyn ónegesi, shynaıy syry, adasqan janǵa uqtyrar, uǵyndyrar jáne ony tyǵyryqtan tartyp shyǵarar ǵalamat kúshi bar fılosofııalyq kúrdeli uǵym. Ol árdaıym bıik te adal sezimderdi nasıhattaǵan dáýir shejiresi. Osyndaı sıqyrly óner ordasynda, óńirimizdegi óner ordalarynyń biri H.Bókeeva atyndaǵy Batys Qazaqstan oblystyq qazaq drama teatrynyń negizin qalaýshylardyń biri, daryndy sahna sheberi – Isalıeva Bıbigúl Maqsotqyzy.

Bıbigúl Maqsotqyzy – 1967 jyly Batys Qazaqstan oblysy, Aqjaıyq aýdany (qazirgi Terekti aýdany) Ańqaty aýylynda dúnıege kelgen. Bala kúninen ónerge jany qushtar Bıbigúl aýyldyq mekteptiń aýlasyn konert zalyna aınaldyryp otyratyn. Kúnde keshkisin, sıyryn saýyp, qoıyn qamaǵan aýyl turǵyndary esik aldyna jaıǵasyp, án tyńdaıtyn. Mektep aýlasynan jańǵyra shyqqan názik daýysqa eriksiz súısinetin. Ańqaty orta mektebiniń ustazdary Bıbigúldiń ádebıetke, ónerge, tipti tarıhqa yntaly bolýyna zor yqpal etti. Ásirese, qurmetti ustazy Saǵıdolla aǵaıdyń eńbegi zor boldy. Magnıtafon taspasynan, gramafonnan «Aıman-Sholpan», «Qyz-Jibek», «Aısha bıbi» qıssa-dastandaryn tyńdatqan kezde, bala kóńil Aısha bıbi mazaryn kórýdi armandaıdy. Saǵıdolla aǵaıynyń Aqsaq Temir Qarahan týraly áserli áńgimeleri: “Qoja Ahmet Iassaýı mazaryn salǵan sáýletshi Ámir Temir joryqtan kelgesin ózi qoıady dep bir tasyn salmapty. Sol tas áli qoıylmaǵan kúıinde bos orny tur” – deıtin, bul jerdi de kórý qııaly júırik jannyń armanyna aınaldy. Mektep bitirgennen keıin ásem qala Almatyny betke alǵan armanshyl qyz eki birdeı ilgeri oqý orynyn bitirip shyqty. Onyń biri – Abaı atyndaǵy Memlekettik Akademııalyq «Opera jáne balet» teatrynyń janyndaǵy vokaldyq-teatrlyq stýdııasy (1985-1987 j.j.), ekinshisi – Almaty Qyzdar pedagogıkalyq ınstıtýtyn (1987-1992 j.j.) «mýzyka muǵalimi» jáne «vokal klassynyń oqytýshysy» mamandyqtary boıynsha. Stýdent shaǵynda «Aıgúl», «Ular» folklorlyq ansamblderine múshe bola júrip, alys-jaqyn jerlerge sapar shekti. Altaı ólkesindegi 2700 metr bıiktikte ornalasqan aýylǵa barǵandary, 17 qyz Qalmaqııanyń qazaq aýyldaryn aralaǵandary áli esinde. Aktrısanyń basty erekshelikteriniń biri – densaýlyq jaǵdaıyna baılanysty kedergiler bolyp qalmasa, teatr ujymymen gastroldik saparǵa shyǵýdan esh bas tartpaıtyndyǵynda. Osy qasıetiniń arqasynda 1998 jyly teatr ujymymen Tarazǵa barǵan saparynda ózi kórýdi arman etken Aısha bıbi mazaryna taǵyzym etken.

Bıbigúl Maqsotqyzy 1986 jyly bolǵan Jeltoqsan oqıǵasynyń qatysýshysy. Tarıhı oqıǵanyń kýágeri osy bir kúnder týraly aıtqandy unata bermeıdi. Keıingi urpaq bile júrsin degen nıette qolqa salyp saýal joldaǵan jýrnalıstterge bergen jaýaptary gazet betterinde jaryq kórdi. Aýylǵa demalysqa kelgen kezinde ákesi odan «Alańǵa shyqtyń ba?» dep suraǵan. Ol kúmiljińkirep, «shyqtym» dep aıtyp alyp, «endi ursatyn bolar» dep qorqyp otyrǵan. Biraq 17 jasynda suranyp, soǵysqa atanǵan, 1949 jylǵa deıin Keńes úkimetin japondardan qorǵaýǵa atsalysqan ákesiniń «Men bolsam da, osy baldaǵymmen alańǵa barar edim» degen qoldaý sózi áli kúnge deıin oǵan kúsh-qýat beredi.

1993 jyldan Hadısha Bókeeva atyndaǵy oblystyq qazaq drama teatrynda taban aýdarmastan qyzmetin atqaryp kele jatyr jáne teatrdyń negizin qalaýshylardyń biri.

Sahna sheberi teatrda 80-nen astam ról somdaǵan. Rólderiniń 50-den astamy qazaq jáne shetel dramatýrgteriniń klassıkalyq shyǵarmalarynyń bas keıipkerleri. Onyń ishinde M.Áýezovtyń «Aıman-Sholpan» komedııasynda – Aıman, M.Kárimniń «Aı tutylǵan tún» – Tańqa bıke, V.Delmardyń «Baıansyz baq» dramasynda – Ana, A.Kamıýdiń «Kalıgýla» tragedııasynda – ezonııa, A.agarelıdiń «Hanýma» sazdy komedııasynda – Hanýma, S.Balǵabaevtyń «Biz de ǵashyq bolǵanbyz» muńdy dramasynda – Zııada, Sh.Bashbekovtyń «Shoıyn qatyn» komedııasynda – Shoıyn qatyn, S.Ahmadtyń «Sýper kelin» muńdy komedııasynda – Farmon bıbi, Ǵ.Músirepovtiń «Qyz Jibek» etno-sımvolıkalyq dramasynda – Qamqa, Ý.Shekspırdiń «Romeo jáne Djýletta» tragedııasynda – Ledı Kapýlettı, Evrıpıdtiń «Troıa arýlary» tragedııasynda – Gekýba, S.Balǵabaevtyń «Ǵashyqsyz ǵasyr» dramasynda – Farıda, Á.Orazbekov «Bir túp alma aǵashy» dramasynda – Álııa, t.b.

«Akter – sahnanyń aqyny. Segiz qyrly bir syrly adam janynyń ınjeneri, ómirdiń syryn ashyp, adamnyń minez qulqyn sheshýshi, oı-sanasyn oıatýshy, jahan dúnıeniń saıahatshysy. Akterlik mamandyq – ólgenińshe ózimen-ózi tynbaı árket jasap, úırenýden jalyqpaıtyn eńbekqorlyq qasıetti talap etetin beımaza mamandyq» – dep, professor A.Toqpanov beker aıtpasa kerek. Keıipker bolmysyn jasaý úshin akter kóp kezeńnen ótedi. Birinshi – keıipkerin tereń zertteý, ekinshi – qasıetterdi óz boıyna sińirý, úshinshi – sol beıneniń naq ózine aınalý. Osy úsh kezeńdi túgeldeı aktrısa bastan keshirip, árqashan da esten shyǵarmaı, is júzinde, shyǵarmashylyq tájirbıede qoldanýdy maqsat etedi. Osy maqsatta jumys isteıtin sahnager Á.Mámbetov atyndaǵy Qazaqstan drama teatrlarynyń HH respýblıkalyq festıvalinde «Qyz Jibek» qoıylymyndaǵy Qamqanyń róli úshin «Eń úzdik áıel beınesi» júldesin (2013) jeńip alǵan bolatyn.

Bıbigúl óneriniń taǵy bir ereksheligi – keıipker psıhologııasynyń, nebir sıqyrly jaqtaryn dóp basyp, onyń dáýir únine baǵyndyra biledi. Ár spektakl saıyn jańa boıaýlar taýyp óz rólderine ózgerister engizip otyrady. Ol óziniń emoııalyq baılyǵy men psıhologııalyq tereńdigimen kez-kelgen dramalyq, komedııalyq, tragedııalyq keıipkerlerdi, ómirge jalyndata oınaı biletin alymdy aktrısa. Kez-kelgen róldiń, qat-qabat syryna tereń úńiletin Bıbigúl Isalıeva ártúrli keıipkerlerdiń syralǵy minezin bir-birine uqsatpaı, shatastyrmaı, daralaı oınaıtyn talant ıesi.

Aktrısa óziniń tabıǵı darynynyń qadyr-qasıetin, kúsh-qýatyn múmkindik bolashaǵyn tereń uǵyp, qasterlep, baǵalap, shyńdap, óristete bildi. Kıeli óner – akterlik talantynyń jolyna barlyq qajyr-qaıratyn tutas jumsaýynyń nátıjesinde, 2011 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Mádenıet mınıstrliginiń «Mádenıet qaıratkeri» belgisimen marapattalyp. 2013 jyldyń 9 jeltoqsanynda QR Prezıdenti N.Á.Nazarbaevtyń Jarlyǵymen «Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri» qurmetti ataǵyna ıe boldy.

Teatr repertýaryna tek jergilikti jazýshylardyń qoljazbalary ǵana emes, sonymen qatar ózge ult dramatýrgteriniń de pesalary enetini túsinikti daǵdy. Iaǵnı, sol avtorlar mezgegen keıipkerlerdiń minez-qulyqtary, erekshe bitimderi bir-birinen alshaqtyq tanytsa da, keıbir akterlerimiz bir sarynmen jumys jasap jurtshylyqty jalyqtyryp jatatyny bar. Iaǵnı, sheberlik álpetterinde burynǵy jasaǵan beınelerine uqsas bir saryndylyqtyrynyń baıqalyp qalyp otyratyndyǵy jasyryn emes. Evrıpıdtiń «Troıa arýlary» tragedııasynda – Gekýba rólin somdaýda B.Isalıev onyń ishki dúnıesin, jan tegershikterin tereń ashyp, óziniń tabıǵı týma talantynyń arqasynda sahnalyq umytylmas kesek beıne jasady. Ózge ult dramatýrgteriniń shyǵarmalaryndaǵy kúrdeli sahnalyq obrazdardy jasap, olardyń psıhılogııalyq tolǵanystarymen áleýmettik ishki qaıshylyqtaryn kórkemdik ólshemmen, ózindik sýretkerlik qııalymen kelisti sheshimder taýyp otyrady. Osynyń nátıjesinde 2015 jyly Kerch qalasynda ótken «Bosporskıe Agony» atty HVII Halyqaralyq teatrlar festıvalinde Evrıpıdtiń «Troıa arýlary» tragedııasymen qatysyp «Eń úzdik áıel obrazy» júldesin jeńip aldy. Bul jerde reseıdiń tanymal akterleri V.Goloborodko, V.Lıvanov, V.Lanovoı syndy kıno jáne teatr sańlaqtary aktrısanyń ónerine joǵary baǵa berdi. Aktrısa bul jeńisin ózi jete almaǵan ónerdiń bıik shyńynan qyzynyń jetetinen senim bildirip, tilekshi bolyp otyratyn Anasyna arnady. Atalmysh qoıylymmen teatr ujymy 2016 jyly Makedonııa memleketinde ótken «Stobı-16» XV halyqaralyq antıkalyq qoıylymdar festıvaline qatysty bul jolyda «Eń úzdik áıel obrazy» júldesin jeńip aldy.

Óner salasynda júrgen qaı maman ıesi bolsa da únemi izdenis ósý ústinde júretini aqıqat. B.Isalıeva kıno áleminde de ózindik oryny bar aktrısa. Uly Otan soǵysynyń ardageri, qazaqtyń tuńǵysh ushqysh qyzy, Halyq qaharmany Hıýaz Dospanovaǵa arnalǵan «Qaryzdar urpaqtan», «Qaratorǵaı» ánimen kórkemdep, «Mataı ańyzdyń basy» / prodıýsseri Murat Jákibaevtyń, rejısseri Lev Vahıtov/, «Kúlásh», «Eger Bókeı bolmasa?» derekti fılmderine túsip, dýblıaj jasaǵan.

Biz sóz etip otyrǵan sahan sheberi – Bıbigúl Isalıeva eń bastysy óziniń tabıǵı talanty arqyly rólderin joǵary dárejede somdaı alady, rólge daıyndylý kezinde adal ter tógedi. Akter minez ózgesheligi, ustamdylyǵy men tynǵylyqtylyǵy, ádeptiligi men tártibi, ózine tarta bilý qasıetterimen erekshelenedi.