Kúz bolsa uzyn qonyshty etigin sart basyp akademııa qabyrǵasynda júretin suńǵaq boıly sulý qyz kimniń bolsyn nazarynda. Ustazdardan bastap stýdentterge deıin basyn ızep, oń qolyn júrek tusyna qoıyp sálem berip júretin. Ón boıynan asyp turǵan talant pen kóp adamdar qajet etpeıtin qarapaıymdylyq tizesinen tómen túsetin paltoly qyzdan qatty ańǵarylatyn. Kez-kelgen adammen til tabysatyn qasıeti men ón-boıyn tik ustap júrýi tek – Arıdash Ospanbaevaǵa tán edi. Basqan qadamy naq. Ómirlik ustanymynyń naqtylyǵyn aıqyndaıtyndaı. Adamnyń minez-qulqyn bir qarap zertteı alatyn, óz kózqarasyn kidirmeı, túsinikti jetkize biletin, jeke pikiri, ózgelerdiń de oıyn tyńdaı alatyn Arıdash, rejısser bolýǵa týylǵandaı...
Ol 1995 jyldyń Shyǵys Qazaqstan oblysy Zaısan aýdanynda ómirge keldi. Anasynyń túrli ertegilerine qanyp ósken erke qyz, «ónerge es bilgeli ǵashyqpyn, teatrdy bala kezimnen armandadym» deıdi. Oqýshy kezinde B.Soqpaqbaevtyń «Qojasyndaı» bolǵan eken. «Sabaqtan da, buzyqtyqtan da aldyma jan salmadym» desedi, suhbatynda. Konerttik sharalardy uıymdastyrý oqýshy Arıdashsyz ótpeıtini anyq edi.
Arman qýyp Almatyǵa kelgen shyǵys óńiriniń qyzy T.Q.Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasyna «Teatr óneri» fakýltetiniń «Drama rejısseri» mamandyǵy boıynsha Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, professor Áýbákir Rahımovtyń sheberhanasyna 2013 jyldyń kúzinde qabyldandy. Sodan beri sabaqty úzdik oqyp, «Prezıdenttik stıpendııany» eki dúrkin jeńip aldy. Óz fakýltetinde stýdenttik basqarmanyń tóraıymy bolyp keledi. Akademııaǵa qarasty «J'ART» stýdenttik teatr laboratorııasyn qurdy. Onda kóptegen akterlik trenıngter men shyǵarmalardan úzindiler qoıylyp keledi. Bul óz kezeginde izdenýshi akter jastardyń sheberligine qosar úlesi joǵary bastama sanatynda. Jan-jaqty Arıdash «Arlan» kórkemóner teatrynda model bolǵan. Sonymen qatar, «Arlan» modelderimen 2014 jyly «Astana kúnine» arnalǵan gallografııalyq spektakl qoıǵan. 2017 jyly Almaty qalalyq «Balalar kúnine» arnalǵan merekelik sharanyń qoıýshy rejısseri jánede Qapshaǵaı qalasynyń 47 jyldyǵyna arnalǵan konertin uıymdastyryp, qalalyq ákimshilikten alǵys alyp qaıtty. Osy syndy stýdenttik sharalardan memlekettik meıramdarǵa deıin uıymdastyrý ol úshin qalypty jumys.
Stýdenttik jarystarǵa qatysyp, júldeli oryndarǵa ıe bolyp keledi. Atap aıtsaq: respýblıkalyq pándik olımpııadadan japon dramatýrgi S.Hasımotonyń «Pod stýk tramvaınyh koles» shyǵarmasy boıynsha «Do-Des-Ka-Den» spektaklin qoıyp I oryn ıelendi. 2016 jyly Máskeý qalasynda ótken «IH Halyqaralyq ózindik rejısserlik jumys» festıvalinde V.N. Gogoldiń «Zapıskı sýmashedshego» pesasyn sahnalap «Za ne standartnyı reshenıe klassıkı» nomınaııasy boıynsha «Gran-Prı» júldesin jeńip aldy. Teatr ónerine asa kirpııazdyqpen qaraıtyn Máskeý qalasynyń óner janashyrlaryn óz darynymen moıyndatyp, akademııa maqtanyshyna aınalyp otyr. Oqý jylynyń 4 kýrsyn qorytyndylaıtyn jumysy retinde «Samoýbııa» spektaklin «J'ART» stýdenttik teatr laboratorııasynda ótkizdi. Bul spektaklderiniń ereksheligi jastardyń janyna jaqyn kórinistermen sheshim tabýynda. Rejısserdiń zamanaýı oıy men qyzǵylyqty túsinigi qyzyǵa kórýge turarlyq dúnıelerdi ómirge alyp kelip jatyr. Arıdash – absýrd janrynda oı qozǵaǵandy unatady. Bul baǵyttyń ózindik ereksheligi men qalypsyz logıkasy búgingi tańda ózekti ekeni málim. Elimizde absýrd – qyr-syry tolyq ashylmaǵan, áli talaı zertteýler men eksperımentterdi qajet etetin baǵyttyń biri bolsa, ony óz kezeginde paıdalana bilý zamanaýı ónerge erkin samǵaýmen teń.
Stýdent kezindegi jaryq kórgen shyǵarmalar tizimin joǵaryda aıta óttik. Rejısserdiń aıtary: «Teatrdan ómirde qaıtalaýǵa bolmaıtyn, tek sahnaǵa tán kórinisterdi kórsetkim keledi» deıdi. Al taqyryptaryna kóz júgirtsek óz-ózine qol jumsaý, ómirden bas keshý, al sońǵy qoıǵany turmysqa shyqpaǵan qyzdyń muńly taǵdyry t.s.s sekildi ómirde bolyp jatqanyna ókinishpen qaraıtyn jaǵdaılar. Iaǵnı, rejısserdiń túpki ıdeıasy tragedııaǵa toly shyǵarmalardy ózine tán ınterpıtaııasymen teatr sahnasyna ornatyp, sońy qaıǵyǵy dýshar etetin máselelerdiń sál de bolsyn sebebin ashyp, anyqtaý sekildi. «Teatr – rýhanı azyq alatyn meken» degen stereotıppen keletin halyqqa, «Mynadan jerip, qaıtalamańdar!» degen úndeý tastaǵandaı.
Rejısserlik sheberliktiń sońǵy kýrsyna qadam basqan A.Ospanbaeva kásibı turǵyda spektakl qoıdy. Ulttyq teatr óneriniń qara shańyraǵy M.Áýezov atyndaǵy qazaq memlekettik akademııalyq drama teatrynda 2017 jyldyń 29 jeltoqsan kúni «Júregimniń ıesi» psıhofızıkalyq spektakliniń premerasy ótti. Jas dramatýrg Aıdana Alamannyń «Bir kúndik ǵumyr» pesasy boıynsha sahnalanǵan shyǵarma taqyryby qoǵamdaǵy ózekti máseleniń biri. Oqıǵanyń mazmunyna keler bolsaq taqyryptyń ózinde berilgendeı 38 jasar Darıǵa esimdi qyz júreginiń ıesin kútýmen bolady. Negizgi tartys keıipkerdiń óz jan-dúnıesimen kúresýge qurylyp, uzaq kútýdiń qandaı aýyr sezim ekendigi, názik jandy Darıǵanyń ishki hál kúıin baıandap, eshkim kórmeıtin, ózgege aıta almaıtyn júrektiń túbindegi jeke tragedııasynyń kórinisin jetkizedi. Oń bosaǵada ótken ómiri bir kúndeı baıqalmaı ketip jatqanyn kórsetedi. Shyǵarma tizbeginde qyz jasynyń úsh kezeńin beredi. Alǵashynda 38 jasyn, keıin 30 jas jáne sońynda 23 jasty kórsetedi. Pesaǵa tán ereksheliktiń biri ýaqytty keri aınaldyrý arqyly oqıǵany jetkizý.
Bir kem dúnıe... Jumysy men materıaldyq jaǵdaıy jarasyp turǵanymen ómirlik serigin taba alar emes. Onyń jolyqpaýyna kim kináli? Eshkimdi aıamaıtyn, qatigez qoǵam ba? Sheksiz mahabbatyna bólep, ózimshil bolýǵa tárbıelegenin baıqamaǵan ata-ana ma? Álde talǵamy bıik arýdyń ózinen be bar másele? Pesanyń mazmuny, avtordyń tili oqyrmandy birden baýrap alatyny ras. Shyǵarmany oqı tússeń, zamanaýı til men remarkalardan qysqa metrajdy fılm kórgendeı áserde qalasyń. Oǵan sımvolıkalyq astarmen berilgen sátteri sebep. Biraq, ony sahnaǵa shyǵarýdyń mashaqaty bólek áńgime. Osy turǵyda rejısserdiń kóp izdenip, shyǵarmany óziniń ón-boıynan ótkizip, qaıta týdyrǵanyna pesamen tanys kórermen kýá. Mysaly, pesadaǵy myna bir sát: qumyra toly hat 38 jasynda aýzy-murnynan shyǵyp turady, úıdi tazalap júrgen Dárıǵanyń qurbysy Jansaıa abaısyzda ony syndyryp alady. Al qumyra ishindegi hattardyń barlyǵy Dárıǵanyń óz qııalynan, asqaq armanynan týǵan jigitke arnalǵan syry edi. Qumyra synǵan soń-aq úmittiń úzilgendigi, armanynyń kúli kókke ushqandyǵy túsinikti boldy. Keıin, Dárıǵa Jansaıaǵa:
- Ne istediń sen, Jansaıa?!
- Kesh... Keshirińizshi... Men... Men... Men ádeıi emes!.. Baıqamaı...
- Skolko raz povtorıala?! Jansaıa...
- Qaz... qazir bárin jınap...
Osyndaı qysqa qaıyrylǵan sózdiń astynda, shekeni qysqan aýyr sózder, ashý-yza jatyr. Bul kórinis ekranda ońaı jetkiziler edi. Operator obektıvin týralap, montajdyq dáldikpen shyǵarǵanynan-aq negizgi oı áserli jeter edi. Sahnadaǵy mashaqat múldem bólek. Ár qoıylym saıyn bir qumyrany shaǵý, qyp-qyzyl shyǵyn ekeni ras. Osy turǵyda rejısser, hatty sóreniń joǵarǵy tusyna qoıǵyzyp, Jansaıa súrinip ketip hatty túgelimen shashyp jiberedi. A4 formattaǵy paraqtardyń «hat» ekeni de belgisiz. Tek birden, shashyla ketkende quddy bastyq qyzdyń mańyzdy qujattaryn ýmajdaǵandaı áser berdi. Bul sátsiz shyqty degenge kelmes, biraq spektakldi aıaǵyna deıin qaraǵan kórermen túsineri anyq. Tek pesadaǵy áserli sát sahnada óz mańyzyn joıyp, rejısserge qıyndyq týǵyzyp jatty. Pesanyń kólemi – 14 bet. Senarııge óte uqsas. 1 jarym saǵattyq qoıylym shyǵarý úshin jetkenimen, artıstke minezdi ashý, kórermenge jetkizýde jutańdyqqa ushyraǵany baıqaldy. Óıtkeni remarka kóp, dıalog qysqa qaıyrylǵandyqtan qoıylymnyń keıde qoıyrtpaqtanyp ketkenine oı men sózdiń qysqa qaıyrylýy da sebep bolǵan. Pesa QR Mádenıet jáne sport mınıstrligi jarııalaǵan «Táýelsizdik tolǵaýy – 2016» baıqaýynda III júldeli ornyndy ıelengeni belgili.
Spektakl plastıkalyq sheshimde qoıylǵan. Búgingi tilmen sóılesek «otty» sheshimderi kóp. Bul rejısserdiń negizgi ıdeıasy edi. Pesanyń tili jetpegen sátterdi qımyl arqyly kórkem jetkizdi. Sóz elenbeıtin zamanda bul utymdy sheshimniń sanatynda bolyp qalmaq. Dramatýrg, baletmeıster (G.Mýhamedjanova) jáne rejısser ıdeıasynyń bir núktede toǵysýy kóz toıarlyq dúnıeni ómirge alyp keldi. Spektaklde juptyq kórkem bı (tango) aýyz ashyp, kóz jumatyndaı áserli shyqty desek artyq emes. Akademııalyq teatrdyń kórermenderi bir sát shoýǵa erik berip, shapalaq uryp jatty. Bul da bir jetistik. Osy tusta artısterdiń sheberligin aıtpasqa bolmas. Dárıǵa (S.Qulymbetova) tolyqqandy ashýǵa partnerdiń orny úlken rol atqardy. Jansaıany somdaǵan aktrısa D.Úsenova kórermendi birde kúldirse, endi bir ýaǵynda tyńdaǵan qulaqqa sózdi súıekten ótkize jetkize bildi. Stanıslavskııshe aıtsaq, «sendirdi». Akterlerdiń fızıkalyq múmkinshilikteri joǵary ekenin baıqadyq. Muny eles retinde arersenada keltirilgen «ellofannyń» artynda symbatty jigitterdiń qımyl áreketi dáleldeıdi. Shyǵarmanyń túsin qanyq qylýda jaryq pen fondaǵy beınelerdiń jáne qulaqta saqtalyp qalatyn áýenderdiń alar orny zor boldy. Dekoraııanyń da mańyzy erekshe. Kishi zaldyń sahnasyna yqshamdap keltirilgen rekvızıtterde shyǵarmanyń basynan aıaǵyna deıin túrli qyzmet atqardy. Akterlik oıynnan bastap, jaryq pen dybystyń sońǵy núktesine deıin rejısserdiń jiti baqylaýynda bolǵanyn daıyndyq barysynda ańǵardyq.
«Alystan alty jasar bala kelse, alpystaǵy kárııa sálem beredi» deıtin edi dana qazaq. Bas teatrdyń jastarǵa usynar múmkinshiligi men berer kómegi kóp-aq. Bul týyndynyń avtory da, rejısseri de, janry da býyny jas. «Jańa» men «jas» egiz uǵym. Jańashyldyqty tý etken teatr ujymyna jáne jas rejısser Arıdash Ospanbaevaǵa tek shyǵarmashylyq tabystar tileımiz!
