Maqala / #stýdentSózi
Almaty metropolıtenindegi tarıhı qundylyqtary
Bólim: Beıneleý óneri
Datasy: 13.12.2017
Avtory: Ұлан Байдаулет
Maqala
Almaty metropolıtenindegi tarıhı qundylyqtary
Bólim: Beıneleý óneri
Datasy: 13.12.2017
Avtory: Ұлан Байдаулет
Almaty metropolıtenindegi tarıhı qundylyqtary
M. Áýezov atyndaǵy teatr beketi

Jer asty jolynyń M.Áýezov atyndaǵy beketine kirgen sátte shańyraq kóterip jatqan jastardyń mereı toıyna kelgendeı bolasyń. Kútý dáliziniń tórinde, turmystyq janrda beınelengen jumys, panno túrinde jasalǵan. Kórinis bir qaraǵanda barokka stılinde jazylǵan Batys Eýropa sýretshileriniń eńbekterin elestetedi. Teatrdaǵy qoıylym sekildi, bıik keń arka sahna ispetti. Qazaq halqynyń ádet-ǵurpynan habar beretin jumys úsh planǵa bólingen. Kompozıııalyq qurylymy sheńber beınesinde qurylǵan. Ortalyǵyn shańyraq astyndaǵy jas jubaılar aıqyndap tur. Aldyńǵy plandy ortańǵy jáne artqy aıalarynan jaryq perspektıvasyn túsirý arqyly ajyratqan. Kóp fıgýraly týyndy ár túrli sıýjetten quralǵan. Úshburyshty retinde de elestetýge bolatyn kórinistiń oń jaq bóliginde shashýyn shashyp turǵan ájeniń, boıjetkenniń, kishkentaı qyz jáne de erli zaıyptylardy sýrettegen. Atalǵan bóliktegi sıýjet ózinshe bir otbasy sekildi. Al olardyń kele jatqan jas jubaılardyń aldynan shyǵyp shashý shashyp jatqandyǵy aq batasyn berip, baqyt tilep, shapaǵatyn syılap turǵandaı. Týyndynyń sol jaq bóligindegi sıýjet birlikteri sál ózgesheleý. Jıyn toıǵa ónerlerin jaýdyryp, dýmandatyp, saltanatyn asyrǵaly kelgen sal seriler jınalyp qalǵandaı. Bir qyzyǵy qonaqtar arasynda aty ańyzǵa aınalǵan Qorqyt ataǵa uqsas aqsaldy kezdestiresiz. Qolyndaǵy qobyzy onyń rasymen-aq Qorqyt ata ekenin aıqyndaıtyndaı. Bir sózben aıtqanda bir shańyraq astyna jınalǵan halqymyzdyń toı ústindegi óneri men ómiriniń aıqyn kórinisi sýrettelgen. Pannnolyq jumystyń kolorıtin tarqatyp aıtsaq kóptegen elementteri qyzyl, sary, kók, jasyl tústermen boıalǵan. Týyndynyń óńi qońyrlaý. Ol sary túske kók,jasyl,qyzyl tústerdiń qosylýynan týyndap sarǵysh reń syılap tur. Shyǵarmadaǵy bul tústerdi avtor shańyraqtan túsken jaryqpen sheber úılestire alǵan. Senimdilik, qımastyq, batyldyq pen adaldyqtyń ósip-ónip kórkeıýdiń beınesin ashqysy kelgendeı.

«Jibek joly» Beketi. «Jibek joly»

Ósip-óný, kórkeıý sózderin mádenıetpen ushtastyratyn bolsaq, búgingi mádenıetimiz ıaǵnı búgingi óner arqyly keshegi kúnniń mádenıetinen habar beretin «Jibek joly» aıaldamasyndaǵy b.z.b I myńjyldyqtaǵy Uly Jibek Jolyn eske túsiretin kerýen jolyn beınelegen pannony kóre alamyz. Avtordyń shyǵarmashylyq ıdeıasy ýaqytty nemese mezgildi kórsetkisi kelgen sekildi. Sebebi kórinis alǵash qaraǵan kózge saǵat sekildi kórinedi. Kerýenniń sımvoly sekildi bolyp ketken túıeniń obrazynan bólek, salt atty adamdar da sýrettelgen. Mán berip tamashalaıtyn bolsańyz, antık zamanynan búgingi kúnge deıingi kórinisterdi beınelegen. Metronyń ishki kórinisine erekshe atmosfera syılap turǵandaı. Sol kezdegi Jibek joly sekildi ushy qıyry joq kerýen joldaryn búgingi kúni metro sekildi kólikterimiz almastyrýy da múmkin ǵoı. Saýda-sattyq nátıjesinde ónerdiń de, mádenıettiń de ózgerýine yqpal bolǵany belgili. Olaı bolsa jyldar men joldarda túrli nárse damytqan bul kórinistiń jer asty jolyna beınelenýi óte oryndy. Avtordyń bul týyndysyn basqasha etip beıneleý jaraspaıtyn da sııaqty.

Abaı beketi. «Abaı»

Kúlli adam balasyn qor qylatyn úsh nárse bar. Onan qashpaq kerek: áýeli – nadandyq, ekinshi – erinshektigi, úshinshi – zalymdyq dep bilesiń degen sekildi Abaı atamyzdyń qanatty sózderi jazylǵan qabyrǵada metalmen onyń beınesi de beınelengen. Metall sary tústi, obraz aldymen oıylyp keıinnen qabyrǵaǵa japsyrylǵan sekildi. Uly aqyn obrazy qandaı týyndy da bolmasyn qolyna kitap alyp, eńsesin tik ustap nasıhat aıtyp turǵandaı beınede jasalǵan. Iyǵynda shapany, basyna taqııa kıip turǵan sýreti somdalǵan. Aqynnyń obrazyn ashyp turǵan qolyna ustap turǵan kitaby, qabyrǵadaǵy óleńderi men naqyl sózderi dep aıtýymyzǵa bolady. Abaı obrazyn beıneleýde avtor onyń aıaǵyn úlkeıtip jibergendeı. Keń ıyqty aqsaqaldyń aıaǵynan basyna deıin qarar bolsańyz qandaı da bir olqylyq seziledi. Degenmen ony óleńderiniń ortasynda kórsetýi sýretshiniń shyǵarmashylyǵyndaǵy taptyrmas ıdeıasy dep túsine alamyz. Adamnyń adamdyǵy isti qalaı bastaǵanynan bilinedi deıdi, qalaı bitirgeninen emes. Qabyrǵanyń joǵarǵy aıasyndaǵy aqynnyń bul sózi tııanaqtylyq pen uqyptylyqqa shaqyrady. Avtor bul jumysty bastaǵan sátte dál osy uqyptylyqqa kóbirek nazar aýdarǵanyn ańǵartady.

Raıymbek batyr beketi. «Raıymbek Batyr»

Berilgen mozaıkanyń taqyryby «Raıymbek batyr». Taqyrybyna sáıkes qylqalam sheberi bul týyndysynda, erliktiń sımvoly retinde Raıymbek babamyzdy beınelegen. Týyndy portret janryna jatady. Kompozıııalyq qurylymyna toqtala ketetin bolsaq, kóldeneń baǵytta salynǵan. Týyndydaǵy basty keıipker kartınanyń aldyńǵy aıasynda ornalasqan. Artqy aıasyna toqtalatyn bolsaq, munartqan taýlardy kóre alamyz. Bulaı ornalasýynyń sebebi meniń túsinigimshe kartına avtory qazaqtyń keń jazıra dalasyn sýretteı otyryp, óziniń eline degen mahabbatyn kórsete bilgen.

Qara sý qaq jarylyp, jol beretin. Has batyr atanǵan Raıymbek batyrdyń atymen atalatyn metro beketinde batyrdyń mozaıkasy jasalǵan. Epostyq janrdyń shyǵarmasy. Uly júz ishindegi Aljan rýynyń syrymbet tarmaǵynan taralǵan. Batyrdyń kózsiz erlikterimen tarıhtan da, ádebıetten de tanyspyz. Onyń osy obrazyn, mozaıkada at ústinde júıitkip kelip, sol sátte toqtap turǵan shaǵyn kórsetken. Fondaǵy keń jazyqtyq, taýly ólke kórinisiniń Almaty óńiri ekendigi birden baıqalady. Týyndyda syzyqtyq perspektıvany sheber kórsete bilgen avtor aldyńǵy planda dınamıkalyq qozǵalysty sýrettegen. Qatty jyldamdyqpen kele jatqan tulpardyń aıaqtary artqa qaraı tartylyp turǵanyna qarap, bir nárseden seskenip, kilt toqtap qalǵandyǵyn ańǵara alamyz. Batyr da oń qolyn sol jaq keýdesine qoıyp, qandaı da bir áreket jasaýda. Mozaıka kolorıti B. Baıdildanyń keıbir týyndylaryn elestetetindeı. Ústine jeńil, qońyr tústi saýyt kıgen.Týyndynyń reńi qońyrqaı tústi. Bul tús onyń jaqtaýlarynyń sebebinen ispetti. Jaz mezgili keshqurym ýaqyt dep aıtýǵa da bolady.

Sizge qyzyq bolýy múmkin: