Tynyqqyńyz, tazarǵyńyz kelse, oıǵa shomyp, qııalǵa batqyńyz kelse, ónerdi ańsaıtynyńyz ras. Solardyń ishinde teatr – eń uly óner dep bilemiz. Nege deseńiz, onyń ulylyǵy – adamzattyń bıik parasatyn, rýhanı mádenıetin qalyptastyrý jolynda óz úlesin molynan qosa alatyndyǵynda! Onyń ulylyǵy – ulttyq bolmystyń asyl qasıetterin kórermen júregin nurlandyryp, sanasynasáýle etip shasha alatyndyǵynda! Teatr – óner atty úlken álemniń kıeli qara shańyraǵy bolyp, uly babalarymyz ben dúldil danalarymyzdyń ósıetin búgingi urpaqqa jetkizýshi altyn kópir ispettes. Qyzyljar qalasynda da dál osyndaı kıeli qara shańyraq 2000 jyly boı kótergen bolatyn. Ol – Sábıt Muqanov atyndaǵy qazaq-sazdy drama teatry.Óner ordasy bıyl 16 jasta.

2000-2003 jyldar

16 jyl teatr tarıhy úshin ońaı ýaqyt bolǵan joq. Qara shańyraq alǵash qurylǵan jyly belgili rejısser O.Sársenbek bastaǵan Almaty qalasyndaǵy T.Júrgenov atyndaǵy qazaq ulttyq óner akademııasynyń bir top túlekteri Elbasy N.Á.Nazarbaevtyń ózi tusaýyn kesken jas teatrǵa qyzmetke ornalasady. Sábıt Muqanov atyndaǵy qazaq sazdy-drama teatry óz shymyldyǵyn S.Muqanovtyń «Aqqan juldyz» shyǵarmasymen ashqan bolatyn. Qara shańyraqtyń ashylýy qazaqtyń uly jazýshysy, jerlesimiz Sábıt Muqanovtyń júz jyldyǵyna saı kelgendikten, teatrǵa onyń esimin berý týraly sheshim qabyldandy. Teatr tusaýy endi kesilgen jas sábı syndy aıaqqa nyq turyp, bolashaqqa bet alatyn ekpinin atalmysh akademııanyń túlekteri qalaǵanyn atap ótkenimiz abzal. Olar B.Jalǵasbaev, M.Aqjolov, R.Qusaıynova, M.Qusaıynov, B.Mamytbekov, N.Sársebaev, A.Sársebaeva, T.Sydyqov, K.Áıtibaev, Sh.Áıtibaeva, B.Shambetov, A.Sýpataeva, D.Toıbazarov, S.Táshimova. Sodan beri, teatr az jyldar ishinde aýyz toltyryp aıtýǵa turarlyq qoıylymdardy sahnalap úlgerdi. Aıtalyq, teatr dramatýrgy T.Mınýllınniń «Dılıafrýzdyń 4 kúıeýi» , Sh.Aıtmatovtyń «Shyńǵyshannyń aq bulty» , S.Júnisovtiń «Qysylǵannan qyz boldyq» komedııasy, M.Baıjıevtiń «Qylmystyq oqıǵasy» , Ǵ.Músirepovtiń «Qozy Kórpesh - Baıan Sulýy» , K.Goldonıdiń «Eki myrzaǵa bir qyzmetshisi» , M.Hasenovtyń «Paı-paı, jas jubaılar-aıy» , S.Balǵabaevtyń «Eń ádemi kelinshegi» , D.Isabekovtiń «Tynyshtyq kúzetshisi» t.b. Teatr alǵashqy jyldardan-aq qoǵamdyq jumystarǵa, shyǵarmashylyq saıystarǵa qatysý jolynda asa úlken talpynys tanyta bilgendigi tarıh betterinen belgili. Bul áýeli, ónerpazdardyń aýyzbirshiligi men óz mamandyǵyna degen yqylasyna baılanysty dep bilemiz. Mysaly, teatr ujymy 2001 jyly Petropavl qalasynda ótken IX-Respýblıkalyq teatr festıvalinde M.Badjıevtiń «Qylmysty oqıǵa» qoıylymymen Gran-prıdi jeńip aldy. Akter D.Sadýov Respýblıkamyzdyń 10-jyldyq mereıtoıyna arnalǵan medalmen marapattaldy. Al 2002 jyly Petropavl qalasynda ótken Ǵ.Músirepovtiń týyndylaryna arnalǵan H Respýblıkalyq teatr festıvalinde B.Jalǵasbaev pen N.Maǵaýına «Eń úzdik Qozy» jáne «Eń úzdik Baıan» nomınaııasyn jeńip aldy. Atalmysh jyly akter B.Jalǵasbaev Prezıdenttiń Qurmet gramotasymen marapattaldy jáne sol jyly aktrısalar N.Maǵaýına jáne A.Altybaeva «Qazaqstan Jastar syılyǵynyń laýreaty» ataǵyn aldy.

Teatrdyń festıvalderge qatysýy

2003 jyly Kaırde ótken XV Halyqaralyq teatrlar festıvalinde Ǵ.Músirepovtyń «Qozy kórpesh – Baıan sulý» pesanyń jelisi boıynsha jasalǵan «Shyń basynda» atty eksperımentti qoıylymymen qatysyp, úzdik ondyq qatarynan oryn enshilep, Qurmet gramotasymen marapattaldy. 2004 jyly XII Respýblıkalyq teatrlar festıvaline M.Ǵapparovtyń «Qýyrshaq nemese qyzǵanshaq qyzdardyń keshi» qoıylymymen qatysyp Orazáli Aqjarqyn-Sársenbek «Úzdik rejısser» nomınaııasyn enshiledi. 2004 jyly Elbasy N.Á.Nazarbaevtyń usynysymen, IýNESKO-nyń qoldaýymen Astana qalasynda ótken VII Halyqaralyq jastardyń shyǵarmashylyq «Shabyt» festıvalinde P.Merımeniń «Karmen» qoıylymymen qatysyp, sahnager N.Maǵaýına «Eń úzdik áıel beınesi» nomınaııasyn jeńip alyp, festıval laýreaty atandy jáne «Teatr tartýy» nomınaııasy boıynsha teatr III orynǵa ıe boldy. 2005 jyly Qyzylorda qalasynda ótken Q.Jandarbekov pen Q.Baıseıitovtyń 100 jyldyq mereıtoıyna oraı uıymdastyrylǵan XIII Respýblıkalyq teatrlar festıvaline D.Isabekovtyń «Tynyshtyq kúzetshisi» qoıylymymen qatysyp, sahnager E.Shúkirov «Akterlyq debıýt» nomınaııasyn ıelendi. 2006 jyly teatr dırektory Q.Qasymov pen teatrdyń kórkemdik jetekshisi B.Jalǵasbaev Qazaqstan Respýblıkasy Mádenıet jáne aqparat mınıstrliginiń Qurmet belgisi «Mádenıet qaıratkeri» ataǵyn aldy. 2008 jyly Aqtaý qalasynda ótken N.Jantýrınniń 80 jyldyq mereıtoıyna arnalǵan XVI Respýblıkalyq teatrlar festıvaline A.Volodınniń «Qos jebe» qoıylymymen qatysyp 2-oryndy enshiledi. 2010 jyly uly jazýshy S.Muqanovtyń 110 jyldyq, S.Muqanov atyndaǵy qazaq sazdy drama teatrynyń 10 jyldyq mereı toıyna oraı Qazaqstan Respýblıkasy Mádenıet mınıstrirliginiń bekitýimen A.Sýpataeva, B.Shambetov, M.Aqjolov, N.Sársebaev, B.Mamytbekov, Sh.Aıtıbaeva, K.Aqjolova «Mádenıet qaıratkeri» qurmet belgisimen marapattaldy. 2011jyly Kókshetaý qalasynda ótken Teatr oqý oryndary men teatr jastarynyń 1-aımaqtyq eksperımentaldyq festıval laborotorııasyna T.Jújenoǵlynyń «Tyǵyryq» qoıylymymen qatysyp úzdik dep tanyldy. 2012 jyly Qostanaıda ótken I.Omarovtyń 100 jyldyǵyna arnalǵan Respýblıkalyq teatr festıvaline «Qyz Jibek» qoıylymymen qatysyp, akter B.Jalǵasbaev «Úzdik er beınesi» nomınaııasy boıynsha marapattaldy. Qoıylymnyń rejısseri tanymal tulǵa J.Hadjıev. 2012 jyly Qaraǵandy qalasynda bolǵan «Izdenis izderimen..» atty eksperımentaldyq teatrlar festıvalinde O.Bogaevtyń «Dawn-Way» qoıylymymen qatysyp «Úzdik akterlyq ansambl» nomınaııasy boıynsha akterler M.Qusaıynov, N.Sársebaev, M.Aıtmuhambetova festıval úzdikteri atandy. 2014 jyly Qyzylorda qalasynda bolǵan Qazaq óneriniń has anasy sanalatyn S.Maıqanovanyń 100 jyldyǵyna arnalǵan Respýblıkalyq teatr festıvaline Sofokldyń «Edıp patsha» qoıylymymen qatysyp akter B.Shambetov «Úzdik er beınesi» nomınaııasy boıynsha úzdik dep tanyldy.

2015-2017 jyldar

2015 jyl teatr tarıhy úshin úlken jetistiktermen, iri qoıylymdardy júzege asyrýmen este qaldy. Aıta keteıik, dál osy jyl Qazaq Handyǵynyń 550 jyldyǵy mereıtoıy qarsańynda rejısser Baatyrbek Shambetov sahnaǵa Qojabergen Tolybaıulynyń «Elim-aı» dastanynyń negizinde «Daýylpaz baba-Qojabergen» spektaklin shyǵardy. Dastannyń ınsenırovkasyn jasaǵan – A.Zaǵypar. Sondaı-aq, S.Muqanov atyndaǵy qazaq-sazdy drama teatry óner álemine endi qonǵan jas órenderdi qoldaý turǵysynda izdenip, eńbek etýden talmaıtyn talantty qushaq jaıa qarsy alyp, tájirıbe bólisýge kelgende tartynyp qalmady. Aıtalyq, Almaty qalasyndaǵy Temirbek Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasynyń «rejıssýra» bóliminiń túlegi, óner báıgesinde tomaǵasy endi ǵana sypyrylǵan jas talapker Farhat Moldaǵalıev, Meıirjan Álibektiń «Sıqyrly dúrbi» atty balalar ertegisin sahnaǵa shyǵardy. Bul óńir búldirshinderine jasalǵan eń úlken syı bolǵandyǵy ras. Teatr repertýarynda álemdik deńgeıdegi klassıkalyq shyǵarmalardan bastap, balalarǵa arnalǵan túrli kórkemdik máni joǵary ertegiler barshylyq. Solardyń ishinde áıgili orys jazýshysy N.Gogoldiń «Revızory» (Spektakldiń qoıýshy-rejısseri – B.Abdýrazzakov). Bishkek qalasynda ótken V Halyqaralyq «Art Ordo» festıvaline qatysyp, «Synshylar kózaıymy» nomınaııasymen marapattaldy. Al teatr akteri B.Shambetov «Eń úzdik Er beınesi» nomınaııasyn ıelendi. Baatyrbek Shambetov tek teatr akteri ǵana emes, atalmysh teatrdyń bas rejısseri de. Teatr sahnasynda talaı qoıylymdardy jaryqqa shyǵarýǵa úles qosqan eńbekqor ónerpazdyń teatrdyń ósip-órkendeý jolynda jasaǵan eńbegi ushan-teńiz. Teatrdyń 70℅-yn jas akterler quraıdy. Olar Qyzyljar qalasyndaǵy óner kolledjiniń, Astana qalasyndaǵy Qazaq ulttyq óner ýnıversıtetiniń, Almaty qalasyndaǵy T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasynyń túlekteri. Óz mamandyqtaryna degen súıispenshilikteri kóńil qýantady. Trýppa akterleri sahnada oınaıtyn óz keıipkerin talǵap-tarazylaýǵa kelgende asa izdenimpaz, óz beınesiniń minez-qulqyn, ishki bolmysyn, kóńil-kúıin kemerine jete zerttemeıinshe sahnaǵa shyǵarýǵa jasqanyp turady. Bul – quptarlyq dúnıe. «Teatr kıim ilgishten bastalady» dep K.N.Stanıslavskıı aıtqandaı, akterlik trýppanyń ishki mádenıeti, akterge tán paıym-parasattary da úzdik qalyptasa bilgen. Óner tulǵasyna laıyq talǵamdary seziledi. A.Razıev, N.Asqarov, M.Serkebaeva, G.Asqarova, Q.Aıazova, D.Adykenov, J.Begalına syndy talantty akterlerdiń alar asýlary alda dep bilemiz. 2015 jyly teatrdy 15 jyldyq mereıtoımen arnaıy quttyqtaýǵa kelgen oblys ákimi E.H.Sultanov teatrdyń jetken jetistikteri men repertýaryndaǵy súbeli spektaklderdiń baǵasyn atap kórsete otyra, ujymǵa sát-sapar tilep, 5000000 teńge syıaqy men yqylas gúlin usyndy. Dál osy jyly teatrǵa jas talantty akterler men aktrısalar qyzmetke ornalasyp, teatr trýppasyna jańa serpin syılady. Olardyń deni Qyzyljar qalasyndaǵy óner kolledjiniń túlekteri. Sondaı-aq, Almaty qalasyndaǵy Temirbek Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasynyń rejıssýra fakýltetiniń túlegi F.Moldaǵalı rejısserlik qyzmetke ornalasyp, B.Abdýrrazakovtyń «Mama», Meıirjan Álibektiń «Sıqyrly dúrbi» ertegisin, I.Saparbaıdyń «Syǵan serenadasy» sazdy-dramasyn sahnalady.

Teatrda qazirgi tańda:

3 – Mádenıet qaıratkeri,
1 – «Mádenıet salasynyń úzdigi» tós belgileriniń ıegerleri bar.

2016 jyly Aqtóbe qalasynda ótken drama teatrlary festıvalinde rejısser Batyrbek Shambetov «Rejısserlik sheshimi úshin» nomınaııasymen marapattalǵan.

Aqtaý qalasynda ótken «Ábish álemi» teatrlar festıvalinde Á.Kekilbaevtiń «Mahabbat munarasy» dala balladasy «Akterlik izdenisteri úshin» nomınaııasyn ıelengen. S.Muqanov atyndaǵy qazaq sazdy-drama teatry jyl sanap óner áleminde keń qanat jaıyp keledi. Kásibı rejısserler men talantty akterlerdiń ansamblinen týyndaıtyn oblys qarashańyraǵynyń shyǵar bıigi áli alda!

Eskertý: Teatrdyń 2004-2014 jyldar aralyǵyndaǵy tarıhy tolyqtyrylyp jazylý ústinde.