Almatyǵa gastroldik saparmen kelgen Astanalyq «Jastar» teatrynyń «Revızor» spektaklin qoıýshy rejısser – QR eńbek sińirgen qaıratkeri Nurqanat Jaqypbaı. Qoıylym alǵashqy ret Almatyda dıplomdyń jumys retinde sahnalanǵan. Keıin Máskeýde ótken halyqaralyq «Podıým» festıvaliniń birinshi ornyn ıelenip, Astanadaǵy jańa teatrdyń ashylýyna sebep boldy. Búginde «Jastar» teatrynyń repertýarynda álemdik jáne qazaq dramatýrgteriniń de otyz shaqty qoıylymdary bar.
«Revızor» - keremet ıdeıa men túpki oıdyń ádemi úılesimi. Bul shyǵarmanyń erekshe formasy men stılin de esten shyǵarmaý kerek. Shyǵarmany qolyna alǵan ár oqyrmannyń birinshi baıqaıtyn ózgesheligi – jaǵymdy keıipkerlerdiń joqtyǵy. Degenmen, jalǵasyp kele jatqan oqyrmandar býynyna ol keıipkerler unaıdy.
Teatrda qoıylǵan árbir ádebı shyǵarma – birinshiden, sahnalanbaı turyp, akterlik trýppa, rejısserdiń daıyndyǵymen avtor shyǵarmasyn oqyp, túsinýi. Astanalyq «Revızordy» - Gogol shyǵarmasynyń tolyq kóshirmesi dep aıtýǵa bolmaıdy. N. V. Gogoldiń mańyna da jaqyndamaǵan.
Qoıylymdaǵy akterlik oıyn kórermendi birden qyzyqtyryp ala ketedi. Ol teatrdyń eki jaryq juldyzy – Gorodnıchıı rólindegi Ádil Ahmetov pen Hlestakov rólindegi Dáýren Serǵazınge ǵana emes, jalpy akterlik quramǵa baılanysty.
Skvoznık-Dmýhanovskıı rólindegi Ádil Ahmetov – pesadaǵy keıipkeriniń jasynan áldeqaıda jas bolǵanymen, daýys tembri men qoıylǵan demniń arqasynda, keıipkeriniń basty rólder qatarynda beker júrmegenin dáleldedi. Gorodnıchıı – akter úshin minezi men emoııasynyń qarama-qaıshylyǵymen somdaýǵa qyzyqty da, qıyn keledi. Ásirese 19 ǵasyrdaǵy kúnáhar atqaminerdiń sezimin jetkizý – ár akter úshin asa aýyr jumystardyń biri. Osy qoıylymdaǵy kemshilikterdiń biri – Gorodnıchııdiń birinshi bólimde tolyqqandy keıipker retinde kórinip, sońyna taman minezin joǵaltyp, kózge túspeı ketýi boldy. Skvoznık-Dmýhanovskıı – aıaýshylyq pen kúlkini birdeı týdyra alǵan keıipker. Biraq tek bastapqy jarty saǵat aıasynda.
Spektakldiń dınamıkasyn kerekti baǵytta ustap otyrǵan akterlardyń biri – Dáýren Serǵazın. Qarapaıym, aqkóńil, jeńiltek, abyrjyǵysh minezdi, úreıli jáne tynymsyz qımyldarymen kórermen esinde qalǵan keıipkerdi qoryqqannan revızor retinde sanaýǵa bolatyny da kúlkili. Qoıylymnyń kóp bóligi bul ınterpretaııada Hlestakovtyń úlesine keldi.
Gorodnıchıı men Hlestakov Nurqanat Jaqypbaıdyń «Revızorynda» minezderimen bir-birine kereǵar keledi. Biraq sál úńilip, muqııat qaraǵanda eki keıipkerdiń sezimderi uqsas ekenin baıqaýǵa bolady. Dáýren Serǵazın Hlestakovty - isiniń durys emes, ári qaýipti ekenin túsinip, toqtaı almaıtyn erke bala retinde kórsetti. Ol jartylaı búgilgen aıaqpen sahnada árdaıym abyl-sabyl qozǵalyp júrip, maqtanady, kórermendi sóz arasyndaǵy jańylystarymen kúldiredi. Serǵazın somdaǵan Hlestakov balasha eshteńeden qoryqpaıdy, jaǵdaıǵa baılanysty sát saıyn ózgerip otyrady. Oınap júrgen kloýnadasyna qaramastan, shıelenistiń jaqyndap kele jatqanyn sezetini kórinedi.
Gogol Hlestakov rólin somdaıtyn bolashaq ártisterge: «Akter neǵurlym qarapaıym, aqkóńil bolýǵa tyryssa, obraz soǵurlym utymdy shyǵady», - degen.
Ókinishke oraı Jastar teatrynyń «Revızory» mekteptegi ádebıet muǵalimderiniń oń kózine túsýi eki talaı. Al ýnıversıtet fılologtarynyń tipti skepsısin týǵyzýy múmkin. Keıipkerlerdiń spektakldegi keıbir «yńǵaısyz» áreketterine baılanysty, kórermenderdiń jasyna qaraı belgili bir shekteýler qoıý kerek sekildi. Jastarǵa, bálkim, qyzyq bolýy múmkin. Biraq orta jáne aǵa býyndaǵy kórermenderdi bir ýaqytta uıaltyp, ashýly etedi.
Kóptegen klassıkalyq pesalar sekildi Gogoldiń «Revızory» da kóp qabatty shyǵarma. Túsinbeýshilikten týyndaǵan qyzyq oqıǵa – tek birinshi qabat. Onyń artynda bizdi kútip otyrǵan naǵyz «Revızor» men naǵyz sottyń baryn ańdap alý kerek. Vladımır Nabokovtyń aıtýynsha: «Pesa kóz shaǵylystyratyn naızaǵaı jarqylynan bastalyp, kúnniń kúrkiregen dybysymen aıaqtalady. Shynyn aıtqanda, shyǵarma jarqyl men gúrildiń shıelenisken sátine tolyqtaı syıady». Nurqanat Jaqypbaıdyń qoıylymynan Gogoldiń mıstıkalyq qupııa astaryn kútpeı-aq qoıýǵa bolady. Rejısser óz shyǵarmashylyq naqyshynda, sapaly túrde bárimizge tanys sıýjetti barynsha qyzyqty, zamanǵa saı talappen oınatyp, shyǵarmanyń birinshi qabatyn ashyp berdi. Qoıylym dınamıkasy alǵashqy on mınýttan keıin qarqyndy ósip, fınalǵa deıin atmosfera tek shıelenise túsedi. Rejısser pesanyń onsyz da aýyr mátinin túrli akterlik ádistermen qıyndatpaı, kórermendi «tárbıeleýden» alshaqtaıdy. Shyǵarma komedııalyq janr aıasynda qalyp, akterlik oıyn barynsha jeńil jáne kóńildi bolyp, qoıylymnyń sońyna deıin saqtaldy.
Aqyl aıtý kerek bolsa, kórermendi qyzyqtyra sóılegen durys. Akterlik trýppanyń kómegimen rejısser sátti qoıylymǵa qol jetkizdi. Kópshilik sahnalarda horeografııalyq qoıylymdar men kóp daýysty hor basymdylyq tapqan spektakldiń negizgi baǵytyn ustap turýshy - akterlik trýppanyń jas býyny. Korrekatýraǵa ushyraǵan Gogoldiń pesasyna qazaq jáne orys ánderiniń kóptep qosylǵanynan, «Jastardyń» stıline jaqyn «mıýzıkl» janryna da uqsas keledi.
Para berý sahnasy keıipkerlerdiń kishigirim benefısine uqsas. Rejısserlik kózqaras pen ýaqyt shektemesine baılanysty, qazirgi zaman kórermenin barynsha qyzyqtyryp ustaý úshin, Korobkın, Rastakovskıı, Derjımorda sekildi keıipkerler qysqaryp ketti. Joǵaryda aıtylyp ketken ártistermen birge Bobchınskıı men Dobchınskıı sekildi keıipkerlerdi grotesktik, mysqylshyl obrazda kórsete bilgen akterlerdi, kishkentaı qalashyqqa saı dekoraııalar men keıipkerlerdiń aqymaqtyǵyn tek basa kórsetken qısynsyz kostıýmderdi de jaqsy jaǵynan atap ótý kerek.
