Kóńildegi kógildir oılardyń elesine aýnap, bir sáttik jylt etken áserge bar tabıǵatyn sıǵyza alǵan metrdiń bekzattyǵy esh ólsheýsiz qudiret. Tanymyna tańdaı qaqtyrar degdar sýretshiniń ómir joly, keıde tym súrkeıli bolsa, keıde jarqyn jaqtary da qylań berdi. Impressıonızm deıtin kógildirkeńistiktiń boıaýyna malshynyp qalamyna kóktemdi malyp, juldyzdardyń juparyn jaqty. Kórkem ónerde ásemdiktiń saltanatyn qurdy. On mınýttyq jalt berip joq bolatyn reńderdiń qurylysyn kenebine keltirip bolmaıynsha kempirqosaq palıtrasyna qarap ta úlgermeıtin ol, bir sáttik áserdi máńgilikke jalǵastyrdy.
Boıaýlaryna jan júgirip, reńder rıtiminiń sımfonııasy oınaıtyn tańǵajaıyp Mone syry sezimderdiń aq shaǵı poezııasyna jamyraǵan mamyq sózderdeı tym áserli. Qalamyna myń qanatty saǵynyshyn qondyrǵan aspan oıdyń melanholııasy. Óziniń jasyl oılaryn keńistikke matyryp, kógildir beınesin sý betine kóshirip áketti. Sýretteri sóıleıtin, ári ántek qozǵalatyn ónerdegi umytylmas qoltańbasyn qaldyra júrip, sýdyń Rafaeli atanǵan ol, boıaýlar sımfonııasyń tilin ashyp, neoımperssıoızmniń negizin qalady. Ónerde, beıne ózgeshe kózqarasyn jasap, kompozıııalyq sheshimder men ımperrsıonıstik tehnıkalardyń jańa ádisterin oılap tapty. Jáne ózi ejettes zamandastarynyń shyǵarmashylyǵyna qozǵalys ákelýine septigin tıgizdi.
Ol, jylt etken reńderden sáttik qýanyshy men qaıǵysyn izdep taýyp, odan sheksiz áserlenetin. Tabıǵattyń asqan náziktikpen sezimge toly beınesin, reńderdiń rıtimimen berý arqyly sulýlyqty kenebine keltiretin. Ońashada, boıaýlar teorııasyn uzaq zertteı júrip, palıtrasyna úsh tústi ǵana ornalastyryp, olardyń mánin uǵynýdy tereńnen kózdedi. Ol Alfred Sısleı, Per Ogıýst Renýar, Frederık Bazıl, Edýard Mane, Edgar Dega syndy bolashaq uly sýretshilermen izdenis jolynda júrip, kóptegen sheksiz tańǵajaıyp reńder qupııalyǵyn kózben kórip, shyǵarmalaryna tóńkeris alyp keledi.
Mysaly, onyń alǵashqy Edýard Maneden qaıtalaǵan jazbalaryndaǵy jazyqtyqtaǵy tústerdiń ornalasýy men jaryq pen kóleńke berý tásili, nemese Býjıvaldaǵy Renýar ekeýiniń Lıgýrııadegi sýlardy salý arqyly, tústerdiń effektilerin ózgerissiz qaldyryp, olardyń ornyn qosymsha beınelerdiń reńderimen tolyqtyrýy, ónerdegi ózgeshe stılderin qalyptastyrdy. Jazbalarynda tek bes-aq túrli boıaýlardy paıdalanýy arqyly reńderdi túrlendirýdiń kóptegen tásilderin kórsetti.
Mone, Pıssarro men birge izdene júrip, kóleńkeniń túsi qara bolmaıtynyna jáne jaryqtyń ózinde kóleńkeler júretinine kóz jetkizedi. Osydan keıin qara boıaýmen jumys jasaýdy múldem doǵarady. Onyń eshkimge uqsamaıtyn bir ereksheligi, ol barlyq jerden tipti kóleńkelerden de reńder kóre alatyn. Ol týraly Pol Sezannyń «Mone – jáı ǵana kóz. Biraq, qudaıym-aý kóz bolǵanda qandaı kóz»,-dep tańdaı qaǵýy buǵan dálel bolary anyq. Biraq tynymsyz izdenisteri onyń kózin nasharlatyp, keıindep múldem kórmeıtindeı qylady.
Qolshatyr ustaǵan boıjetken sýreti reńderdiń kompozıııalyq úılesimin taýyp, Kókaldaǵy tús pen kóleńkeniń kontrastyn jasap, jeńil jaǵystarmen ómirge áser sılap, qozǵalys jumsaıdy. Aspanǵa mamyq boıaýlar usynyp ony qolshatyr ustaǵan boıjetkenniń kóılegindegi reńdermen uıqastyryp, sheber baılanystyrady. Biz bul sýretten adamnyń realıstik beınesin emes oǵan berligen reńderdiń sezimdermen qubylǵan áserin kóremiz.
Olardyń ashqan jańalyǵy, akademııalyq qalyptasqan dástúli sýret ónerine úırenip alǵan ónertanýshylardyń, túrli reńder men syzyqtardaǵy perspektıvalarǵa esh nazar aýdarmaı, shabytty realıstik obıektilerden emes reńderdiń áserinen alatyn ımpressıonısterdi esh moıyndamaı qoıýy osydan bolatyn. Degenmen ýaqyt óte kele ónerde óz baǵasyn alǵan bul baǵyt ómirde úlken tabystarǵa jetti.
Mone, ábden qartaıǵan shaǵynda kóziniń syr berýine qaramastan, ózi qyryq úsh jyl ómirin sarp etip ımpressıonıtik úlgide jobalaǵan baqshasynda, ómiriniń sońyna deıin toǵandaǵy Lıllıa gúlderiniń súıkimdi ǵajaıyp sýretterin salýmen aınalysady. Ol «Sý lıllıasy» arqyly sý betinde terbelgen gúlderdiń beınesin sala otyryp ónerde qaıtalanbas qoltańbasyn qaldyryp, 1867-1868 jyldary aralyǵynda jazylǵan serııalyq týyndylaryn dúnıege ákeledi de 1926 jyly 5 qazanda 86 jasqa qaraǵan shaǵynda artyna mol mura qaldyryp ómirden ozady. Al qazir onyń sýretteri álemdegi eń qymbat sýretterdiń úshtigine kiredi.
