Pıkasso1881 jyly 25 qazanda Ispanııanyń Malage qalasynda dúnıege kelip 1897 jyly Madırd qalasyndaǵy óner akademııasyna oqýǵa túsedi, biraq odan ózine qajetti bilimdi ala almaıtynyn erte túsingen ol Barselonaǵa attanyp ketedi. Óziniń túbinde uly sýretshi bolatynyna sheksiz sengen onyń jasy, sol kezde nebári on altyda bolatyn. Ol, alǵashqy sýretterin búrkenshik atpen jarııalap, asqan tabandylyqpen shyǵarmashlyq jolyn Parıjde jalǵaýdy ózine murat etedi. Aıtqandaı-aq, 1900 jyly Parıj qalasyna kelip, araǵa tórt jyl salyp qoǵamǵa sýretshi retinde tanyla bastaıdy. Ol sýret ónerindegi alǵashqy qadamyn solǵyn, kóńilsiz, sýyq kókshil reńderge boıap bastasa, keıindep kóp ótpeı, boıaýlaryn qyzǵyltym reńederge almastyrady. Onyń shyǵarmashalyǵyndaǵy geometrııalyq beınelerdiń kóńilge úreı, jáne qorqynysh uıalata otyryp turpaıy jalańash denelerdi jazyp, sezim men pishinniń úılesimdigin kartınalarynda sheber oryndaıdy. Sonymen qatar zattardyń kólemin úlkeıtip keneptegi jazyqtyqtyń shetin qııa otyryp keńistikke jalǵaıdy. Budan keıingi ózgerisi ony ózin álemge tanymal etken kýbızm stılimen jalǵasyn tabady. Ol jalǵyz ózi ońashalana júrip, túrli ulttardyń keskindemelik beınelerin zerttep, ártúrli sýretshilerdiń máselen, Týlýz Lotrektiń, Gogenniń jáne de grek sýretshileriniń jumystaryn, óz shyǵarmashylyǵyna tájirıbe júzinde jasaıdy. Onyń kókshil nemese kógildir kezeńdegi jazǵandarynda, joqshylyq pen kedeıshiliktiń jáne jezókshelerdiń kúızelgen, sharshaǵan dármensiz beınesin izdep syzǵanyn anyq baıqata alsa, keıindep qyzǵyltym kezeńinde, qańǵybastar men ırkachtardyń ómirin beıneleıdi. Ol ómiriniń sońyna deıin óziniń shyǵarmashylyǵyna synaqtar men zertteýler jasaýmen bolǵan. Onyń shyǵarmashyǵyna taǵy bir óshpes áserin tıgizgen úlken mektep onyń jeke ómiri bolatyn.

Pıkasso súıgen sulýlar

1904 jyly Parıjdegi Bato-Lavr stýdııasyna kelip ol sýret modeli, ómirdegi alǵashqy áıeli Fernando Olıvemen tanysyp, onymen nekelesedi. Ol Pıkasso týraly «Alasa boıly, qartory, aryqtaý kelgen qatygez, sabyrly, ári tik minezdi ótkir kók kózdi bolatyn...»,-dep estelik qaldyrady. Al sýretshiniń ıspandyq qyzý qandylyqqa tán qyrsyq-qyńyr minezi, boıjetkenderdi ózine birden baýrap alatyn qasıetke ıe bolatyn. Sol tik minezi úshin de áıelder qaýymy ony eriksiz erekeshe jaqsy kóre bildi. Mundaǵy onyń 19 jasynda óziniń avtoportretine salǵan sýretiniń ústindegi qara boıaýmen «Men korolmin» dep qaldyrǵan asqan tákápparlyǵynyń ózi jáne áıelder týraly sózinde «áıel zatynyń eki túri bolady, biri perishte bolsa, ekinshisi men úshin aıaq kirin tazalaǵysh» degen bolatyn. Onymen nekeli bolǵan áıelderdiń barlyǵyna derlik, onyń ótkir qatygez minezine bola sheksiz kúızeliske ushyrap, tipti esinen aljasyp, óz-ózderine qol jumsaǵandar da bolatyn. Sonymen birge oǵan talasyp bir-birine judyryq ala júgirgen áıelderine súısine qarap turǵan beınesi bunyń ór kókirektigine tolyq dálel bola alatyn.

Pıkassonyń alǵashqy súıip qosylǵan áıelderiniń biri, Parıjdegi franýzdyq sýret modeli joǵaryda atalǵan Fernande Olıve boldy. Sol kezdegi Pıkassonyń jasy nebári 18 de bolsa, Fernando 23 jasta bolatyn. Sýretshi men model arasyndaǵy shyǵarmashylyq baılanys, olardyń mahabbatasyýyna tolyq sebep bolǵan edi. Jáne Pıkassonyń izdenis jolyndaǵy qaıtalanbas týyndylardyń biri «Avınon bıkeshterin» de sol kezdiń ózinde, óz áıeliniń obrazy men ózine tán qoltańbasymen týdyrǵan bolatyn. Degenmen, ekeýiniń arasyndaǵy otbasylyq turmystyń nasharlyǵy, tipten qarajattyń jetkilisizdiginen jeıtin azyqtaryn urlap kún kórýi, jáne áıeliniń onyń shyǵarmashylyǵyna degen nemquraılyǵy men úmitsizdigi, kún ótken saıyn otbasylyq túsinbeýshilikterdiń janjalyna ákelip soqtyryp, aradaǵy on jyldyq nekeden keıin, birin-biri tastap, ekeýara ketip qalýyna tolyq sebep boldy.

Pıkassonyń ekinshi shynaıy súıip qosylǵan áıelderiniń biri, bıshi balerına ulty orys Olga Hohlova bolatyn. Ekeýiniń aradaǵy tanystyǵy 1917 jyly Shatle teatrynda bolǵan «Parad» baletiniń tusaýkeserinde bastalady. (Ol kezde Pıkasso atalǵan teatrdyń kıimder jónindegi kórkemdeýge jaýapty qyzymetker bolyp isteıtin). Bulardyń arasyndaǵy tanystyqtyń qımas ǵashyqtyqpen jalǵasýy, ony óziniń otany Ispanııaǵa alyp ketip qalýy jáne otbasymen, anasymen tanystyrýy, bulardyń 1918 jyly úılenýlerine tolyq negiz bolatyn. Biraq ózi sheteldik jáne bıshi orys qyzy Pıkassonyń anasynyń kóńilinen esh shyǵa qoımaıdy. Rasynda anasy aıtqandaı-aq, Olganyń aqshaǵa degen ysyrapshyldyǵy, jónsiz talap qoıǵyshtyǵy men shyǵarmashylyq erkindigine kedergi keltirýi jubaılar arasyndaǵy jaǵdaıdy tipten shıelenistirip jiberedi. 1921 jyly aqpanda Paýlo esimdi ulynyń dúnıege kelgennen keıingi aradaǵy túsinbeýshliktiń kesirinen janjaldardyń jıileýi, erli-zaıyptyldardyń arasyn múldem alshaqtatyp jiberedi. Osydan keıingi otbaslyq urystardan ábden qajyǵan Pıkasso, jaǵymsyz beınedegi ashý shaqyrǵan Olganyń beınesin, sýret qylyp salyp ony tipten kóbeıtip kýbızmdegi ónerin jaıbyraqat jalǵastyra beredi. Ol ómirniń sońyna deıin óziniń bıshi áıeliniń beınesin sýretshi kózimen bolshaqqa máńgilik sol usqynsyz qalpynda el esinde qaldyrdy. Tipti istiń odan ári nasyrǵa shabýyna túrtki bolǵan negizgi oqıǵa 1927 jyly 46 jasynda 17 jasar jas qyz Marııa Tereza Valterge ǵashyq bolyp, óziniń sonda esh eskertýsiz ketip qalyp, zańdy áıelinen ajyraspaı turyp Terezanyń júkti bolyp qalýy, Olgaǵa tipten aýyr soqqy bolyp tıedi. Qolynan eshteńe kelmegennen keıin, ol 1955 jyly jalǵyzdyqta qasiretten jazylmas rak aýyrýyna shaldyǵyp qaıtys bolady. Moıynynan aýyr salmaq túskendeı tynysyn tereń alǵan Pıkasso, tipti onyń janazasyna barýdan da bas tartady. Osylaı ekinshi áıelimen bolǵan mahabbaty da sátsiz támámdalady.

Marı-Tereza men Pıkasso arasyndaǵy mahabbat, metrdiń shyǵarmashylyq keńistigine ózgeshe serpin syılaıdy. Onyń ónerdegi aldaǵy qadamy, jumystarynyń ózgeshe reńder stılimen daralanyp, onyń óziniń qyzy dúnıege kelgenge deıin, óz shedevrleriniń bıigindegi shyǵarmashlyq tabystarǵa qol jetkizdi. Biraq Pıkasso qyzy dúnıege kelgennen keıin Marıǵa degen sezimi tez sýyp, jáne ózine taǵy bir mahabbat, ıaǵnı 29 jasar sýretshi Dora Maar atty boıjetkenge ǵashyq bolyp qalady. Kóp uzamaı bul oqıǵa belgili bolǵan soń, Dora men Marı-Tereza Pıkassonyń sheberhanasynda kezdeısoq kezdesip qalady. Bul sýretshiniń ataqty «Gernıka» sýretniń jazylý ústindegi kez bolatyn. Qatty ashýlanǵan áıelder oǵan ózderiniń birin tańdaýyn jáne sol áıelimen máńgilik birge bolýyn talap etedi. Al Pıkasso bolsa orlardyń osy talaby oryndalýy úshin bir-birimen kúresý kerek ekenin aıtyp qyljaq qylǵandaı qarap turady. Osydan soń áıelderiniń bir-birine judyryq ala jónelgen tóbeles bastalyp ta ketedi. Osynyń bárine kýá bolyp otyrǵan sýretshi áıelderine óziniń ómirindegi eń jarqyn oqıǵa bolǵanyn aıtyp máz-meıram bolady. Budan keıin az ýaqyttan soń Marı-Tereza kóp uzamaı asylyp óledi.

Pıkassoǵa degen qumarlyq, Doranyń ómirine tolyqtaı úlken aýyr soqqy bolyp tıedi. Qatty kúızelisten Parıjdegi áýlıe Anna atyndaǵy psıhıatrlyq aýyrýlardy emdeıtin aýrýhanaǵa túsip, osyndaǵy emdeýdiń aýyr túri basyna toq soqtyryp jazý sekildi aýyr azaptardy basynan keshiredi. Bul jaǵydaıdan keıingi Doranyń ómiri tipten aýyrlaı túsedi. Aýyrýhanadan shyqqan soń óz-ózinen ońashalanyp parıjdegi Gran-Ogıýsten kóshesiniń mańyndaǵy páterde astronomııa men mıstıkamen aınalysyp shyǵarmashalyǵyndaǵy stılin túbegeıli ózgertedi. Lıýberondaǵy tabıǵat kórinisi men Sena teńiziniń peızajdaryn jazyp, ónerin qaıta jalǵastyrýǵa barynsha kúsh salady. Tipten jaqyn dostary onyń jazǵan barlyq jumystaryn Londonda kórme uıymdastyryp bergenmen de Doranyń ózi oǵan qatysýdan bas tartady jáne kórme de esh eleýsiz ótedi. Ol 1997 jyly 90 jasynda ashtyq pen jalǵyzdyqtyń ýysynda, baqytsyzdyqtan dúnıe salady. Arada birneshe jyl ótken soń onyń ataqty «Bozdaǵan áıel» atty portreti aýkıonda 37 mılıon frankke satylyp, taǵdyry, mahabbattan qasiret tapqan franýz áıelderiniń máńgilik sımvolyna aınalady.

Pıkasso Dorany da tez umytady. Ol nebári 21 jasar ýyzdaı jas qyz Francýaza Jılomen meıramhanada kezdesip qalady da, ony sheberhanasyna shaqyryp jıi-jıi kezdese bastaıdy. Bir qyzyǵy Pıkasso ony óz úıine vanna qabyldaýǵa shaqyrady. Anyǵyraq aıtar bolsaq sol kezderde ystyq sý Parıjde tym tapshy bolǵan kórinedi. Ol tek tanymal adarmdardyń ǵana úıinde bolǵan desedi. Pıkasso Francýazaǵa basqalarǵa jasaǵandaı óz ámirin qalaýynsha júrgize almady. Ol óz ǵumyrynda kezdesken áıelderdiń ishindegi jalǵyz, ózine qol jumsamaǵan, jyndanbaǵan, ózine senimdi, ómirin oırandaýǵa esh múmkindik bermegen, tipti keıindep Pıkassonyń ózin, óz erkimen tastap kete alǵan erekshe áıel bolatyn. Pıkasso ony sol úshin de sheksiz súıdi, shyǵarmashlyǵyna da jańasha shabyt syılap teńiz jaǵasynda, jáne ózgede jerlerde saıaht jasap kóńildi sátterdi basynan keshiredi. Oǵan óz qursaǵynan eki bala sılap, olarǵa Pıkassonyń tegin beredi, ol otbasylyq baqyttyń shyn mánindegi qudiretin jáne oǵan eshteńeniń jetpeıtinin sezdire bildi. Biraq keıindep onyń mahabbatqa turaqsyzdyǵyn seze bastaǵan ol aradaǵy qatynasyn úzip, 1953 jyly balalaryn alyp ketip qalady. Aldaǵy ómirin baı jáne baqytty oqıǵalarǵa toly etip ótkizedi. Ol keıingi ýaqyttarda Pıkasso týraly «Meniń Pıkassomen ótken ómirim» atty kitap jazyp, atalǵan kitaptyń jelisimen keıin kıno da túsiriledi. Osy kitap arqyly onyń aty álemge tanymaldyqqa ıe bolady.

Pıkassonyń ómiriniń sońǵy jyldardaǵy áıeli Jaklın Rokpen ol 1961 jyly úılenedi. Olardyń otbasylyq ómiri de jaraspaǵan degen pikir bar. Pıkasso ómiriniń sońǵy on jylynda da úzdiksiz sharshamaı, jumys jasaıdy. Kóp uzamaı 1973 jyly 91 jasynda dúnıe salady. Ol ómiriniń sońynda adamdar arasynan ońashalanyp, túgelge jýyq jumystaryn Barselonadaǵy ashylǵan óz atyndaǵy murajaıǵa tabystaǵan. Onyń aty álemde ańyzǵa aınalyp jeke ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly kóptegen maqalalar jazylyp, kórmeler men kınolar jáne kitaptar jaryqqa shyqty. Onyń denesi 1958-1961 jyldar aralyǵynda turyp, jumys jasaǵan eski úıi Vovenargqa qoıylady.

Pıkassonyń danalyq sózderi

Tamasha talǵam – ónerdiń eń soraqy dushpany.
Men aqshasy kóp, kedeı adam bolǵym keledi.
Adamdar arasynda túpnusqadan qaraǵanda, kóshirmeler óte kóp.
Qustyń salǵan ánin túsinbeı turyp, ónerdi túsingisi keletinderge tań qalam.
Bári de ózgerýge qaqyly, tipti sýretshi de.
Sýret salý úshin kózińdi jumyp án aıtý kerek.
Mahabbat – adamdy qaıta qalpyna keltiretin sezim.
Biz qartaımaımyz, qaıta jetilemiz.
Jaqsy sýretshi kóshiredi, al uly sýretshi urlaıdy.