suhbattasqan: Beıbit Álkeeva
T. Júrgenov atyndaǵy QazUÓA, teatrtaný, IV kýrs
Qarashanyń alǵashqy kúni Jezqazǵanda kúzdiń qara sýyǵynan góri kóktemniń lebi eskendeı boldy. Teatr óneriniń tańdamaly týyndylaryna shólirkegen Arqa jurt ǵana emes, bıyl ekinshi ret ótkizilip jatqan, ári Halyqaralyq deńgeıge kóterilgen «Janat Hadjıev atyndaǵy II Halyqaralyq teatrlar festıvali» kásibı teatr mamandary men S.Qojamqulov teatrynyń shyǵarmashylyq ujymyn da zor qýanyshqa keneltti. Festıval aıasynda teatr murajaıynda qoıylymdaǵy sýrettermen tanysyp júrgenimde bir-birin qaıtalamaıtyn minezder jasap, birde álemdik klassıkadaǵy Gamlet, birde qazaq klassıkasyndaǵy Baqtyǵul, taǵy birde Jantyq, Narsha beınelerimen bir sátte kóńilimde turaqtap qalǵan teatr artısine kózim tústi. Festıvaldiń úshinshi kúni sýretterden kórgen, qazir kózildirik taqqanymen janary jasyndaı, jasy alpystan asqanymen sahna saıysynyń kúni búginge deıin qoıýshysy ári has sheberi, akter Serik Bulǵaqbaevpen suqbattasýdyń sáti túsken edi...
Sálemetsiz be, Serik aǵa. Festıvaldiń jalǵasyn tapqanyna qýanyshtymyz. J.Hadjıevpen tyǵyz baılanysta jumys jasaǵan akterlerdiń birisiz. Áńgimemizdi sol teatr tarlany atanǵan rejısser jaıly bir estelikpen bastasaq...
Aldymen, Jezqazǵanǵa, teatrymyzǵa qosh keldińizder deımiz.
Kelgenderińizge óte qýanyshtymyz. Raqmet. Jákeń týraly aıtsam tańdy tańǵa jalǵap toqtamaı áńgimeleýge bolady. Ol erekshe adam bolatyn. Men myna sózdi ylǵı da aıtyp júremin: «Jákeń bolmaǵanda men kim bolar edim?!» Bálkim, akter bolarmyn, biraq, qandaı akter? Mine, másele. Meni barlyq rólge salyp kórip, ózim bilmeıtin qyrlarymdy ashyp, naǵyz óner maıtalmany etken osy Jákeń. Ol kisiniń atyndaǵy festıvaldiń ótýi óte durys dep esepteımin. Dástúr jalǵasyn tapsa degen nıettemiz.
Ómirge kelgen sátińizden ónerge kelgen sátińizge deıin qysqa-nusqa baıandaı alasyz ba?
Meniń ómirim ózi qyzyq. Men 6 aılyǵymda áke-sheshemnen qalǵan adammyn.
Internatta tárbıelendim, bilim aldym. Allaǵa shúkir, bizdiń ınternattan jaman adamdar shyqqan joq. Mektepti bitirgennen keıin Máskeýge Qazaqstannan oqýǵa ónerli balalar suratyp jatyr degen hat kelipti. Ózim tuıyqtaý balamyn, shashym uzyn. Baryp kórgim keldi. Barsam, bireýi dombyramen, biri án aıtyp, ónerli balalardan ıne shanshar oryn joq. Barlyǵy
daıyndalyp kelgen. Men ǵana eshteńe kórsteýge daıyndalmaǵanym kórinip tur. Sosyn shyǵyp kettim. Sol men barǵanda yńyldap án salyp turǵandar Aıdos Bektemirov, Saǵyzbaı Qarabalın, Saıat Merekenov, Maıra Álimbetovalar eken ǵoı... Qyzyǵy, 15 kúnnen keıin Qazaqstannan ótkenimen Máskeýde jazbasha tapsyra almaı birneshe bala qulap, taǵy da jeti adam kerek dep gazetke shyqty. Osy joly, baraıynshy dep sheshim qabyldadym. Men taǵy da zor daıyndyqpen barmadym. Abaıdyń qara sózderin, sosyn birneshe taqpaqtar jattap alǵam. Ózimmen-ózim tuıyq bolǵan bala edim, Máskeýden kelgen
professorlar aldynda, arasynda R.Seıtmetov bar, óleń oqyp turyp, ter degen burq ete qalǵan. Sosyn án aıt dedi. «Qustar ánin» aıttym. Pıanıstten qalyp ketkem, ol ekinshi kýpletine kelgende men qaıyrmasyn aıtyp, qyp-qyzyl bolyp áreń aıaqtadym. Erteńine tizim shyqty. Jetinshi bolyp tur ekenmin. Meniń eshqandaı jaryp bara jatqan eshteńem joq. Biraq, meniń tazalyǵyma qyzyqqan bolýy kerek, mektep bitire salyp kelgen balamyn. Shynaıy uıalsam qyzaram, qysylsam ter shyǵady. Al, kóp talapkerler qalyptasyp qalǵan, stýdııa bitirip kelgen, shyǵyp oınap kete beretinder edi.Olar sol meniń áli buzylmaǵan, qalypqa quıylmaǵan bolmysyma qyzyqqan bolsa kerek. Solaı, Máskeýde bes jyl bilim aldym. Bitirgennen keıin bizdi Torǵaı teatryna jiberdi. Bizdiń aldymyzda bitirgen býyn Torǵaıda alǵash teatr ashqanda qabyldanǵan túlekter edi. Solarǵa qosymsha bolyp ekinshi býyn biz bardyq. Solaı ónerdegi óz jolym bastalyp ketti.
Teatrdaǵy eń alǵashqy rólińiz jaıynda...
Baqtyń janýy degen sol shyǵar J.Hadjıev alǵash kezdeskenimizde D.Isabekovtiń «Ápkesin» qoıdy. Men sol spektaklde Tımýrdy oınadym. Meniń eń súıikti rólderimniń biri. Sebebi, Tımýr meniń harakterime keletin. Onyń ishki jalǵyzdyǵy, áke-sheshesi joq qoı olardyń da, sol kúıdi janymmen sezinetinmin. Onyń ápkesine kelip aıǵaılaıtyn jeri bar. Sol sahnadaǵy meniń ustamdylyǵym men ishki hál-kúıim Jákeńe unaǵan bolýy kerek. Kelesi qoıylymynda birden Baqtyǵul beınesin tapsyrdy. Áli sonshalyqty tájirbıem joq, jap-jas maǵan senip M.Áýezovtiń «Qarash Qarashyndaǵy» basty beıneni berdi. Sodan ary qaraı ár-túrli beıneler jasaı bastadym. T.Rysqulovty somdaý úlken mektep bolsa, keıinnen Prometeı, Narsha, Jantyq... solaı jalǵasa berdi. Ol kezde repertýarda on bes spektakl bolsa, sonyń on úshinde oınaıtyn boldym. Sol on úshtiń on biri basty ról bolatyn. Meniń partnerlerim (sahnadaǵy seriktes) de óte jaqsy boldy. D.Janbotaev, R.Ibraevalarmen sahnada talaı sátti beıneler jasadyq.
J.Hadjıev rejıssýrasyndaǵy eshkimge uqsamaıtyn erekshelik dep neni aıtar edińiz?
Ol kisiniń qoıylymdaryna akterlerden partnerlerdi tańdaı bilýi. Sahnada eki álsizdi túıistirmeıtin. Máselen, men Baqtyǵul bolsam Dosekeńdi (D.Janbotaev) Jarasbaı, men T.Rysqulov bolsam ony Stalın etetin. Obrazdardy qarama-qarsy qoıatyn. Bir partner kóterilse ekinshisi de sońynan qýyp jetedi. Myqtylardy birge qoıǵan jerde mızansenalardy da akter ózi qoıady. Sebebi, ol seniń júregiń. Sezingenińe baılanysty is-áreket jasaısyń. Taǵy bir úlken erekshelik Jákeń ansambl jasaǵandy unatady. Akterlik ansambl bolmasa spektakl bolmaıdy deıtin.
Búginge deıin sahna saıysyn qoıýshy ekenińizdi bilemiz. Osy festıvaldiń ashylýynda da siz jumys jasadyńyz. Jalpy, osy jaıynda keńirek toqtalsańyz?
Iá, Jákeń qoıǵan «Qyz Jibektegi» sahna saıysyn, «Ábilmansurdaǵy» Abylaı men Sharyshtyń, «Qozy Kórpesh - Baıan Sulýdaǵy» saıysty daıyndadym. Pavlodarǵa da bardym, Oralda Mahambettiń eske alýynda bir aı boıy arnaıy sahna saıystaryn qoıdym. Óz-ózimdi bala kezden qalypta ustap, ylǵı sportpen shuǵyldanatynmyn. Keıinnen osy ónerdi jaqynyraq tanysyp, qazir jastarǵa da úıretip júrmin.
Tarlan rejıssermen qanshama jyl jumys jasaǵadyńyz. Esińizde saqtalyp qalǵan, umytylmaıtyn erekshe eki dıalog?
Alǵash teatrǵa kelgeninde kabınetine shaqyryp aldy da:
J.Hadjıev: Qandaı róldi jaqsy kóresiń?
S.Bulǵaqbaev: Gamletti.
J.Hadjıev: Áli pisken joqsyń.
Sodan sol róldi maǵan qyryq jasymda berdi. Mine, myqty rejısserdiń pisken ýaqytymdy kútýi. Beıneni jasaı alatynymdy bilýi, senýi jáne sonaý jylǵy sózimdi umytpaýy.
Taǵy birde teatrda «Aqan Seri - Aqtoqty» qoıylymyn qoıǵysy keletinin aıtty. Nege qoımasqa degenimde, «Aqan joq»,- dedi. Qarańyzshy, ne degen jaýapkershilik, adaldyq. Basqa bireý bolǵanda kez-kelgen akterden Aqan shyǵara salýshy edi. Al, ol kisi ondaı qadamdarǵa barmaıtyn. Aqyry, sol spektakldi sahnalamaı ketti. Jákeń jaıly aıtylǵanda osy eki dıalog ylǵı da oıymda túsedi.
Sizdiń oıyńyzsha, qazirgi teatr ónerindegi nómiri birinshi másele?
Teatr sahnasyna shyǵatyn materıaldardyń deńgeıi tómen. Qazirgi qazaqtyń dramatýrgteri kóp nárseni ashyp jazbaıdy ma álde tek tapsyryspen bir nárselerdi qurastyra sala ma, áıteýir, sonshalyqty ózekti dúnıeler az. Materıaldar, onda sahnadan aıtylýy kerek mándi nárseler kóp bolsa búgingi proess basqasha bolatyn ba edi. Sol úshin de shyǵar ǵumyry uzaq spektaklder az. Máselen, sheteldik qoıylymdar estısiz be, eki júz birdeńesinshi ret qoıylaıyn dep jatyr dep aıtyp jatady. Nege? Bizde júzge jetpeı ólip qalady. Búkiladamzattyq, ómirlik máni bar dúnıelerdi sahnalamaǵandyqtan shyǵar...
Teatrdaǵy jas býyn akterlerden kimderdiń talpynysyn erekshe atar edińiz?
Bizdiń teatrdaǵy jastar óte jaqsy. K.Ábildındi aıtýǵa bolady. Qazir teatrda birneshe jaqsy beıneleri bar. Biraq, ony da áli úlken rólderge salý kerek. Odan keıin Ardaq, Nurjan, Meırambek syndy izdenimpaz jas akterler bar. Talaby mol jastardyń kóptigi qýantady. Kásibı shyńdalýyna áser etetin qoıylymdar qoıylsa nur ústine nur bolar edi.
Akterlik óner qandaı mamandyq?
Bizdiń mamandyq – eń qaıyrymdy mamandyq qoı. Aptalap, aılap jasaǵan jumystarymyzǵa maqtaý aıtylsa bizden baqytty adam joq. Janymyzdy sol úshin salamyz. Bizderdi aldaý ońaı. Aldanbaıtyn akter ol – akter emes. Halyq baǵalasa odan asqan baqyt joq. Kezindegi biz janynda júrgen N.Jantórın, Y.Noǵaıbaev syndy has talanttar ómirden ótpeıtindeı kórinetin edi. Sol sekildi bári de óz kezegimen ómirden kete beremiz. Sońymyzda ónerimiz qalsa da sol jetkilikti...
«Rólge daıyndyq proessi» jaıynda bir mysal aıtsańyz?
«Qozy Kórpesh - Baıan Sulýdaǵy» Jantyq beınesi. Jantyqty jasaý úshin ár tańda repetıııaǵa kelgen saıyn «ne daıyndap keldiń?» dep suraıdy Jákeń (J.Hadjıev). Túnimen ózi janynda bolasyń, ne daıyndap úlgeremin dep ishimnen oılap alamyn da, (kúldi) áıteýir birdeńeler kórsetýge tyrysamyn.
Jantyqtyń ómir súrgen kezeńin, onyń ata-anasyn izde deıdi. Tańyrqap qarap
qalamyn, ony qaıdan izdeımin dep. Jákeń kóziniń astymen qaraıdy da: «Idı, ıdı. Iı, fantazırýı» deıdi. Aaa, fantazııa bolsa basqa áńgime dep alyp ábden izdenemiz. Keıipkerge minezdeme jazyp ákelemiz. Rejısser anda tur, mynda buryl demeıtin. Bárin júregimizden ótkizip baryp jasaıtynbyz. Sondyqtan, árbir beıne nanymdy, ári ózimiz úshin ystyq.
Dál qazir S.Qojamqulov teatrynan ne kórgińiz keledi?
Teatrda klassıkalyq shyǵarma sahnalansa. Barlyq akterlik quram (aǵa býyn, orta býyn, kishi býyn) jumyldyrylyp, erekshe bir serpilis alsaq dep oılaımyn. Klassıka sózdiń qadirin bilýge, jastardyń ósýine úlken kómek bolary sózsiz. Klassıkany oınaý basqasha jaýapkershilik.
Suhbatyńyzǵa kóp raqmet!
