«Alataý» dástúrli óner teatrynda 2022 jyldyń 31 mamyrynda «Jańa Qazaqstandaǵy dástúrli ónerdiń teatr sahnasyndaǵy damý úderisi» atty ǵylymı-praktıkalyq konferenııa ótti. Konferenııanyń maqsaty - Qazaq halqynyń dástúrli óneriniń teatr sahnasyndaǵy damý úderisiniń kórinisin aıqyndaý. Baǵyttary: Dástúrli ónerdiń negizgi aıqyndamasy; Qazaq sahnasyndaǵy dástúrli ónerdiń úlgileri; Dástúrli óner teatrynyń damý úderisi.
Moderator retinde konferenııa jumysyn aıtysker aqyn, Mádenıet salasynyń úzdigi, «Alataý» dástúrli óner teatrynyń dırektory Rınat Rıfhatuly Zaıtov júrgizdi. Sharada M. Áýezov atyndaǵy Qazaq ulttyq drama teatry dırektory, ónertaný kandıdaty, professor Erkin Tileýqululy Jýasbek, Almaty qalasy Qoǵamdyq damý basqarmasynyń Rýhanı jańǵyrý jobalyq keńsesi dırektorynyń orynbasary, fılologııa ǵylymdarynyń kandıdaty, professor Berik Myrzalyuly Júsipov, ónertaný doktory, teatrtanýshy, T. Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasynyń professory Baqyt Kákıqyzy Nurpeıis, ánshi, ónertanýshy, Sháken Aımanov atyndaǵy «Qazaqfılm» kınostýdııasynyń redaktory Erlan Muqataıuly Tóleýtaı, aqyn, Qazaqstan Jazýshylar odaǵy basqarma tóraǵasynyń orynbasary Baqyt Bedelhan, M. Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýty Teatr jáne kıno bóliminiń meńgerýshisi, ónertaný kandıdaty Amankeldi Orazbaıuly Muqan, Qurmanǵazy atyndaǵy Qazaq ulttyq konservatorııasynyń oqytýshysy, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Erkin Tursynǵalıuly Shúkiman, M. Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýty, Mýzykataný bóliminiń meńgerýshisi, ónertaný kandıdaty, qaýymdastyrylǵan professor Aınur Jasaǵanbergenqyzy Qaztýǵanova jáne Mádenıet salasynyń úzdigi, «Alataý» dástúrli óner teatrynyń kórkemdik jetekshisi Juldyzbek Aıtqalıuly Jumanbaı sóz sóılep, qundy pikirleri men keleli oılaryn aıtty.
Erkin Jýasbek «Qazaq teatrynda ózimizdiń qasıetti ádetimiz, tárbıelik mánge negizdelgen kórinisterimiz mol bolý kerek. Tek qana senarıılerine emes, jalpy berer tárbıelik maǵynalaryna basa nazar aýdarýdy usynamyn. Sonymen qatar bizdi qutqaryp, joǵaryǵa shyǵaratyn dramatýrgter men akterlerdiń bilikti maman bolýlaryna barynsha atsalysýymyz kerek dep oılaımyn», – deıdi. Al Berik Júsipov dástúrli óner men ulttyq ónerdiń aıyrmashylyǵy, mıýzıkl qoıý, ózimizdiń tól týyndylarymyzdy jasap shyǵarý, repradýktıvti-aǵartýshylyq mádenı júıeni qalyptastyrý maqsatynda jumys isteý máselelerine jáne t.b. toqtaldy. Baqyt Nurpeıis bolsa, Úndi, Qytaı jáne Japonııa teatrlary jaıly, japondyqtardyń No, Kegen, Kabýkı teatrlarynyń mýzyka, sóz, dástúrli japon bıi, pantomımalar jıyntyǵynan turatynyn, kostıýmniń mańyzdy ról atqaratynyn jetkizdi. Onyń pikirinshe teatr ulttyq ónerdiń barlyq túrleriniń basyn biriktirip kórsetýimen daralaný kerek. Baıandama sońynda Baqyt Nurpeıis «Alataý» dástúrli óner teatrynyń elimizge asa qajet ekenin, aldaǵy ýaqytta teatr ujymynyń jańa belesterdi baǵyndyrýǵa shyǵarmashylyq kúshteriniń jetetinine senim bildirdi. Erlan Tóleýtaı «Dástúrli jyrshy, kúıshiler jıyn-toılarda kireberisten oryn alyp júrse, halyqty bıletetin ánshiler tórge yǵysqan. Árıne bunyń keıbireýler úshin ábestigi joq shyǵar. Degenmen ulttyq tól ónerimizdi, dástúrimizdi damytamyz desek, sondaı kishigirim ortalardan bastaǵanymyz jón bolar... Mádenıet saıasaty degen ınstıtýt quryp, dástúrli ónerimizdiń órkendeýine jol ashý kerek sııaqty... Sonymen qatar bizdiń dástúrli ónerimizdi dáripteýde halyq ánshileriniń ornyn erekshe aıtyp ótý qajet. Osy halyq ánshileriniń basyn biriktiretin qandaı da bir odaq qurylsa eken deımin», – degen sııaqty birqatar máselelerdi atady. Baqyt Bedelhan «Dástúrli óner – bizdiń bar tamyrymyz, janymyz, rýhymyz, júregimiz. Tamyrynan aýyrǵan aǵash butaǵynan eshqashan emdelmeıdi. Kez-kelgen memlekettiń ekonomıkasy, ol eldiń qańqasy ǵana, al rýhanııaty, óneri – eldiń jany. Jan bolmaǵan jerde, tek qańqa bolady. Qańqa qýdyrlap, ishki jan-dúnıesiniń mazmuny joq bolady... Bizdiń ulttyq teatr, dástúrli óner nege táýelsizdik alǵannan beri bosaǵada syǵalap júr? Al shoý nege ulttyq telearnalardyń tórinde júr? Sary altyndaı jınalǵan qazynalarymyzdyń birde-bireýi qazirgi tańda qolǵa alynbaǵan. Dástúrli óner teatry basqa barlyq teatrlardan bıik bolý kerek», – dep oı túıdi. Amankeldi Muqan «Teatrdyń túri kóp. Sanamalasaq ónerdiń bar salasyn qamtyǵan. Dramalyq, opera jáne balet, komedııalyq, qýyrshaq, jastar, balalar, mýzykalyq, kóshe, býffonada, satıra, ulttyq teatrlar. Solardyń ishinde ulttyq teatrlar ulttyń saltyn, sanasyn, dástúrin, sol halyq boıyndaǵy basym óner túrleriniń úlgilerin nasıhattaıdy... Teatr bolyp qurylǵan soń, onyń baǵyt-baǵdary aıqyndalady. Ol dástúrge negizdelgen teatr bolý kerek», – deıdi. Erkin Shúkiman «Óner maıtalmandaryn daıarlaý jolynda bilimge qatty mán berilse eken degen úmittemin... Qazaqtyń dástúrli óneri tek bizge ǵana kerek bolǵannan keıin, ony saqtap qalyp, jalǵastyrý da ózimizdiń qolymyzda. «Alataý» dástúrli teatrynyń baǵytyna sáıkes osynda usynylyp otyrǵan barlyq jumystardy atqarýǵa barshamyz kúsh jumyldyrýmyz kerek... Sonymen qatar «Babalar sózi» serııasynyń 100 tomdyǵy ishinde ulttyq ónerdi dáripteıtin maǵlumattar jeterlik. Col kitatardy zerdelep, birshama tamasha týyndylardy shyǵarady degen oıdamyn. Qazirgi tańda dástúrli ónerimizdi dáripteý jolynda ǵylymı lekııa-konertterdiń jetispeýshiligi barshamyzǵa aıan», – degen oılaryn ortaǵa saldy. Aınur Qaztýǵanova «Qazirgi zamanda jarnamanyń jaqsy bolýy óte mańyzdy ról atqarady. Estradalyq ónerge qaraǵanda dástúrli ónerde halyqty jınaý qıynyraq. Dástúrli teatrdyń ózindik aýdıtorııasyn jınaý kerek. Ulttyq saqtalýy da, onyń ary qaraı jalǵasyn tabýy da halyqtyń qolynda», – deıdi.
Konferenııa kórermenderi tyń dúnıelerge qanyǵyp, zor áser aldy deýge bolady. Sonymen qatar Mýltımedııalyq dástúrli mýzyka ortalyǵynyń «Qazaqtyń dástúrli mýzyka ónerin qalyptastyrǵan uly tulǵalardyń dombyralary» atty kórmesi boldy. Shara 31 mamyr – saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryn eske alý kúnine oraılastyrylǵan «Kez bolǵan soń ker zaman» atty mýzykalyq qoıylym-konertpen jalǵasty.
Qýanysh Jumabekuly
PhD doktory,
«Alataý» dástúrli óner teatry Ádebıet bóliminiń meńgerýshisi
