Qýyrshaq teatry – kez kelgen jasta jan dúnıeńizdiń eń názik ıirimderin sezinýge jáne balalyq shaqtyń alańsyz álemine sapar shegýge múmkindik beretin qupııaǵa toly jumbaq álem.
Respýblıkamyzdyń Almaty qalasyndaǵy tuńǵysh Memlekettik qýyrshaq teatry ózindik dara jolyn qalyptastyrǵan óner ordasy. Búginde 90 jylǵa jýyq tarıhy bar teatr elimizde jáne shet elderde ótken respýblıkalyq, halyqaralyq teatr festıvalderinde kóptegen júldeli oryndarǵa ıe bolyp, top jaryp júr. Óner oshaǵynyń repertýarlyq saıasatynyń aýqymy keńeıip, jas búldirshinderden bólek, eresekter aýdıtorııasyna da arnalǵan álemdik klassıkalyq shyǵarmalardy qýyrshaq beınesinde sahnalaýda. Kórermenge jol tartqan ár qoıylym ystyq yqylasqa bólenip, kásibı teatr mamandary tarapynan joǵary baǵaǵa ıe bolyp kele jatqany qýantarlyq jaıt.
2024 jyl da teatr ujymy úshin jemisti ári jeńiske toly jyl boldy. Jemisti deıtinimiz – jyl basynan kishkentaı búldirshinder úshin kóńildi ári qyzyqty Sharl Perronyń «Etik kıgen mysyq» (rej.: Bolat Momynjanov), jasóspirimder aýdıtorııasyna oraılastyrylǵan qazaq sport tarıhynda óshpes iz qaldyrǵan ult maqtanyshy, Olımpıada chempıony Bekzat Sattarhanovqa arnalǵan «Chempıon» (rej.: Orazáli Aqjarqyn-Sársenbek) jáne eresekterge arnalǵan orys klassıgi N.Gogoldiń psıhologııalyq oqıǵaǵa toly, fılosofııasy tereń «Shekpen» (rej.: Nıkolaz Sabashvılı) qoılymdary teatr repertýaryn tolyqtyrdy.
Óner ordasy atalmysh jyldyń ekinshi jartysynda tuńǵysh ret Kanada memleketiniń Ottava qalasynda ótken I Halyqaralyq «Ottava» qýyrshaq teatrlary festıvalinde aǵylshyn dramatýrgy Ý.Shekspırdiń «Romeo men Djýletta» (rej.: Dına Jumabaeva) shyǵarmasyn sahnalap, «Gran-Prı» júldesine ıe boldy. Birneshe dúrkin álemdik teatr festıvalderiniń jeńimpazy atanǵan áıgili mahabbat oqıǵasyn baıandaǵan qoıylym álemdik arenada qazaq eliniń ulttyq qýyrshaq óneriniń ataǵyn aspandatty.
Almatylyq Qýyrshaq teatry Otandyq qýyrshaq teatry ónerin keńinen nasıhattaý ári halyqaralyq mádenı yntymaqtastyqty nyǵaıtý maqsatynda jyl saıyn álemniń bedeldi teatr festıvalderine qatysýdy dástúrge aınaldyrǵan. Sonyń kezekti kórinisi ústimizdegi jyldyń qyrkúıek aıynyń 18-22 kúnderi aralyǵynda Belarýs Respýblıkasy Grodno qalasynda ótken IV Halyqaralyq «Lıalki nad Nıomanom» qýyrshaq teatrlary festıvaline zamanaýı baǵyttaǵy, tárbıelik máni zor, búldirshinderge arnalǵan «Qazdar men aqqýlar» (rej.: Anton Zaıev) ertegisimen qatysyp, «Arnaıy dıplomǵa» ıe boldy. Qazaqstan, Ózbekstan, Reseı jáne Ózbekstannyń úzdik qýyrshaq teatrlary bas qosqan óner merekesinde festıval qatysýshylary men qonaqtary, kórermenniń tolassyz qurmetine bólený – ujym úshin zor jetistik.
«Lıalki nad Nıomanom» Halyqaralyq festıvali – Belorýs jerindegi qýyrshaq teatrlary festıvalderiniń ishindegi geografııalyq aýqymy ári kórkemdik deńgeıi jaǵynan joǵary festıvalderdiń biri. Bul degenimiz – qýyrshaq teatry ónerin súıetin kórermenge zamanaýı qýyrshaq ónerimen jaqynyraq tanysyp, sheteldik óner ujymdarynyń ulttyq qundylyqtaryn saqtaǵan mádenıetimen keńinen tynystaýǵa beriletin zor múmkindik.
Sondaı-aq, Almaty Memlekettik qýyrshaq teatry 23-27 qyrkúıek aralyǵynda aralyǵynda Gúrjistan memleketi Batýmı qalasynda ótkizilgen II Halyqaralyq «Batumi International Puppet Theatre Festival – 2024» qýyrshaq teatrlar festıvaline Ýılıam Shekspırdiń áıgili pesasy sarynymen sahnalanǵan «Makbet. Illıýzııa» (rej.: Dına Jumabaeva) qoıylymymen qatysyp, úzdikter qatysqan óner dodasy sońynda «Úzdik rejısser» nomınaııasyn ıelendi.
II Halyqaralyq «Batumi International Puppet Theatre Festival – 2024» qýyrshaq teatrlar festıvalinde Qazaqstannan tys Italııa, Ispanııa, Brazılııa, Franııa, Polsha, Gúrjistan memleketteriniń tanymal teatr ujymdary baq synap, kórermen nazaryna qoıylymdaryn usyndy. Teatr festıvaliniń basty maqsaty – qýyrshaq teatry óneriniń álemdik keńistikte damý jolyn saqtaı otyryp, ár eldiń repertýar saıasatymen keńinen tanysý, óner oshaqtarynyń shyǵarmashylyq tynysyn baǵamdaý. Qazirgi tańda «Batýmı» Halyqaralyq qýyrshaq teatrlary festıvali Batýmı qalasynyń brendine aınalǵan mádenı shara. Festıval konkýrstyq baǵytta bolǵandyqtan, qoıylymdarǵa sheteldik úzdik sarapshylar baǵa berdi. Sonymen qatar, Franııa, Italııa, Ispanııa jáne Túrkııanyń jetekshi teatr mamandarynyń qatysýymen «Artıstik sheberlik» jáne «Qýyrshaq júrgizý» baǵyttary boıynsha qyzyqty ári tanymdyq sheberlik saǵattar ótkizildi.
Júzdegen ótinimder arasynan atalmysh festıvalge saraptalyp qatysqan «Makbet. Illıýzııa» qoıylymy osyǵan deıin birqatar bedeldi dodalarǵa qatysyp, jemisti jeńisterge jetken tuǵyn. Atap aıtqanda, atalmysh qoıylym V Halyqaralyq «BALAUSA» eksperımentaldy spektaklder festıvalinde – «Gran-prı» jáne «Úzdik senografııa» (Qazaqstan, Aqtóbe), al XIV Halyqaralyq túrkitildes elderdiń «Myń tynys – bir daýys» teatr festıvalinde – «Arnaıy dıplom» (Túrkııa, Konıa) jáne IV Halyqaralyq «TeART-Kókshe» teatr festıvalinde – «Iakov Kýklınskıı atyndaǵy arnaıy syıaqy» (Qazaqstan, Kókshetaý) ıegeri atandy.
Júldeli atanǵan Almaty Memlekettik qýyrshaq teatry 2024 jyldyń 28 qyrkúıek – 2 qazan kúnderi aralyǵynda Gúrjistannyń Batýmı, Kýtaısı, Ahalıhe, Borjomı, Tbılısı qalalarynda gastroldik is-sapar ótkizip, qazaq qýyrshaq ónerin dáripteýde.
Qýantarlyq jaıttyń biri – Qýyrshaq teatry qazan aıynyń 10-y kúni óziniń mereıli 89-shy maýsymynyń shymyldyǵyn túredi. Óner ordasy qala turǵyndary men qonaqtaryna qýyrshaqtardyń barlyq túrleri óner kórsetetin «Juldyzdy qýyrshaq» konert-spektakliniń premerasyn kórermen nazaryna usynyp, saltanatty kesh ótkizbek.
Teatr ujymy qadirli óner súıer jandy, qýyrshaq teatry ónerine degen súıispenshiligi zor, talǵamy joǵary kórermendi janyna rýhanı azyq syılap, kóńil perdesin ádemi kúıge bóleý úshin jańa maýsym qoıylymdary men premeralardy birge tamashalaýǵa shaqyrady!
Gúlim KÓPBAIQYZY
