15-16 qyrkúıek kúnderi II Respýblıkalyq «Baıqońyr» qysqametrli fılmder festıvali Almatynyń kórikti Kók Tóbesinde bolyp ótti. Dástúrli túrde festıval kórermen nazaryna kórkem sýretti, derekti, anımaııalyq fılmderdi usyndy. Festıvaldyń negizgi bóliminiń biri - derekti fılmder. Bul bólimde kópke usynylǵan fılmder qatary aýyz toltyryp aıtarlyq mol maqtaýǵa laıyq boldy. Fılm jasaýshylardyń aıtar oıy, kózdegen maqsaty men kútken nátıjesi tolyq oryndalyp-oryndalmaǵandyǵy festıval sońynda ádil-qazylardyń baǵasymen anyqtaldy.
Derekti fılmder shymyldyǵyn eń birinshi bolyp ashqan Jaıyq Belqojaevtyń «Men oraldym» fılmi boldy. Fılmniń basynan-aq asa bir muqııattylyqpen tamashalaýǵa tyrystyq. Rejısser tarıhı otanyna oralǵan qandasymyzdyń alǵashqy ósý jolyndaǵy san túrli kórgen qıyndyǵy men jetken jetistigin keıipkerdiń sózimen, kúndelikti tirshiligimen, alýan túrli boıaýlarmen bere bilgen. Keıipker ómiriniń osy ýaqytqa deıingi bar bolmys-bitimin aldyńa ákep aqtara salýynda asqan bir shynaıylyq pen tazalyq jatyr. Kásiptiń túr-túrin meńgergen keıipkerdiń asa bir eńbekqorlyǵyna jurt tánti boldy. Elge oralǵan oralman boıyndaǵy aqjarqyndyq, kóńiliniń keńdigi fılmge derekti fılm atmosferasyn berip tur. Operator jumysyna da qaryn toıarlyq. Oqıǵanyń bir-birimen baılanysy jaqsy órbigen. Bul fılm arqyly kórermen árekette bereket barlyǵyna taǵy bir márte kóz jetkizgendeı.
Meniń oıymda este qalar fılmder tizimine engen «Men oraldymnan» ózge Shyńǵys Qaımollaevtyń «Ia hırýrg», Anel Satbekovanyń «Oına», Aıan Býgıbaevtyń «Odna mechta» fılmderi boldy.
«Ia hırýrg» fılminde keıipkerlerdiń medıına jolyndaǵy qyzyqty da qıyn oqıǵalary baıandalady. Fılm barysy tek keıipkerlerdiń baıandaýymen jetkiziledi. Operatordyń ota stólin túsirgendigin kóremiz. Bul kórermendi ózine tarta tústi. Al, keıipkerlerdiń janynan shyqqan sózderi men basynan ótken oqıǵalary kelgen jurtty tańqaldyrýdan jalyqpady. Bul fılm áýesqoı rejısserdiń qarym-qabiletin baıqatýymen erekshelendi.
Anel Satbekovanyń «Oına» fılminiń operatorlyq jumysy birden nazardy aýdartty. Sebebi, fılm qarańǵy kadrlarǵa toly. Keıbir qadrlardyń sozylyńqy bolǵany da kórermenniń ishin pystyrdy. Bul jerde ózge ult adamdarynyń qarapaıym tirshiligi beınelenedi. Keıbir kadrlar kásibı emes áýesqoı túsirilim ispetti. Fılm bastalarda áıeldiń jasy kelgen adamdy julqylap úıge ákelýi kórermenge oı salǵany anyq. Al kishkentaı balanyń basynda aýytqýshylyq bar ekenin baıqaımyz. Osyndaı qıyndyqtarǵa qaramastan otbasy birligi saqtalǵandyǵy kóz qýantady. Bul fılmde rejısserdiń izdenisi baıqalady. Ómirde osyndaı adamdardyń bar ekendigin kórermenge pash etip otyr. Jáne bul jerde keıipker jalǵyz adam emes bútin bir otbasy. Fılm sońynda bet-álpetterin árlep, ulttyq kıimderin kıip bılep júrgen baqytty jandar beınesin kóremiz. Bul búkil fılm barysyndaǵy pessımısttik kóńil kúıdi joıyp, fılm taqyrybyn eki maǵynada da ashyp berdi.
Kelesi fılm Aıan Býgıbaevtyń «Odna mechta» fılmi boldy. Mundaǵy keıipkerdiń jan men tán qınalysyn tek qana ózi arqyly emes jubaıy arqyly da bere bilgen. Fılmniń basynda otyndy qaq ortadan bólýge talpynyp jáne ony jarǵan keıipkerdiń boıynan bir min baıqamaısyń. Biraq sıýjettiń jalǵasa kelýimen kóńiliń túsedi. Operator keıipkerdi iri planmen alǵan. Basty keıipker men áıeli ekeýin fılmniń sońyna deıin júzdestirmeýi de rejısser jumysynyń bir bóligi. Mýzykasy keıipkerdiń jan-jarasymen úndesedi. Bir sózben aıtqanda rejısserdiń aldyǵa qoıǵan maqsaty oryndaldy. Sebebi, keıipker ómirin ózi de áıeli de baıandady. Ekeýi bir-birin tolyqtyryp otyrdy. Onyń arman-tilegi, ishki sezimi, oıy, barlyǵy kórermenge túsinikti boldy.
Derekti fılm ereksheliginiń biri belgili bir keıipker ómirin esh óńdeýsiz, ózgerissiz bastapqy qalpynda kórermenge jetkizýinde. Ár fılmdi kóre otyryp kórermen kókeıine qandaı da bir oı túıse bul - rejısserdiń jetistigi. Jalpy, fılmderde jaýyr bolǵan dástúrli birsaryndylyq baıqalmaıdy. Ár fılm ózindik erekshelikterge ıe jáne óz aldyna qoıǵan maqsaty, prınıpteri, nátıjesi bar.
