Á.Qasteev atyndaǵy Memlekettik óner mýzeıi kórermendi Qazaqstandyq, Reseılik, Batys Eýropalyq sýretshilerdiń jumystarynan bólek qazirgi zamanǵy álemge áıgili sýretshilerdiń týyndylarymen de tanystyryp turady. Sonyń ishinde qazirgi ýaqytta mýzeıdiń ekspozıııasyndaǵy asa qyzyqty, álemge tanymal eki sýretshiniń kórmeleri qatar ótip jatyr. Olardyń biri Reseılik sýretshi Zorıkto Dorjıevtiń «Dala tarıhy» degen taqyryppen ashylsa, ekinshisi brıtandyq Demıen Hersttiń «Jańa din» atty kórmeleri.
Osy eki kórmeni salystyrmaly túrde qarastyrýdyń ózi qyzyqty. Óıtkeni, kórmelerdiń bir-birinen aıyrmashylyǵy jer men kókteı, bir-birine múldem uqsamaıdy, ári ıdeıalary ár túrli.
Zorıkto Dorjıev býrıat elinen shyqqan azamat.
Onyń jumystary arqyly býrıat eliniń mentalıtetimen, turmys tirshiligimen, ulttyq kıimderimen tanysýǵa, tipti sol eldiń tabıǵatymen qaýyshýǵa bolady. Kórkem týyndylaryndaǵy basty taqyryp – dala tarıhy, dala áýeni, ıaǵnı sýretshi óz eliniń, jeriniń tabıǵatyn sezinýi, baǵalaýy, ony aýqymdy túrde kóre alýy. Bul onyń jumystaryndaǵy obrazdardan, beınelegen tabıǵatynan, berilgen sıýjetterden, qanyq tústerdi erekshe paıdalanǵanynan baıqalady. Kenepteri kórermen qabyldaýynda erekshe jyly áser qaldyrady, qýantady. Óıtkeni, týyndylarda sýretshiniń qoǵamǵa narazylyǵy, jan aıǵaıy joq, kerisinshe náziktik, keıde karıkatýramen baılanys baıqalady.
Týyndylardaǵy basty obraz – kóshpendi batyr, kóshpendi halyq. Taqyrypqa sáıkes býrıat jáne qazaq, ıaǵnı eki elge ortaq qasıetter týyndaı bastaıdy. Qazaq eli de kóshpendi halyq, mine osydan býrıat eli sýretshisiniń jumystarynan tanys obrazdar shyǵady, olar – kóshpendi halyqtyń basty jyljymaly kóligi – jylqylar, sadaq ustaǵan mergender, teriden tigilgen kıim úlgileri. Sonymen qatar Zorıktonyń ár týyndysyna erekshe dem berip turǵan, tabıǵat qubylysyndaǵy berilgen obrazdarmen erip júrgen jeldiń qubylysy bir basqa. Jalpy sýretshiniń týyndylarynda ómir bar.
Zorıkto Dorjıevtiń jumystary bir jaǵynan qazaqtyń sýretshisi Ábilhan Qasteevti eske salady. Bul eki sýretshiniń uqsastyǵy óz eline, jerine, halqyna tán erekshe qasıetti shynaıy sezinýi, ózderiniń Otanyna degen súıispenshiligi men ystyq mahabbattaryn sýretteı alǵandyǵynda. Á.Qasteevtiń jumystary da óte jyly, tanys, janǵa jaıly názik sezimder týǵyzady. Múmkin onyń jumystaryn jınap alyp býrıat elinde kórme uıymdastyrsa, sol el de qazaq elimen uqsastyq baıqalyp, olarǵa da Á.Qasteevtiń jumystary bir ystyq áser qaldyrary anyq.
Osyndaı eriksiz jyly, tynyshtyq sezimine bólenip, tamsanyp shyǵyp, birden brıtan sýretshisi Demıen Hersttiń kórmesine kirseńiz, tátti tústen oıatyp jibergendeı, túsiniksiz bir álemge tap bolasyń.
Mundaǵy ár túrli formadaǵy dári-dármekterdiń toptamasy, adamnyń bas súıegi, júrekke ıne men ótkir júzder qadalǵan músin, krest, qan t.b. osy ispetti týyndylardy kórip, bir sátte birneshe túsiniksiz suraqtar paıda bolady. Olarǵa jaýap taba almaı, túńile bastaǵanda, suraqqa toly kóp jumystyń arasynan qalyqtap ushyp turǵan kepter men qara fonda aıqyn sheshim tapqan kók tústi ásem kóbelektiń fotosýretterin kórip, bir sátke tynyshtalǵandaı bolasyń.
Brıtandyq sýretshi birinshi kezekte ıdeıamen qyzyqtyra biletin fılosof ispetti. Onyń kózqarasyndaǵy «Jańa din» bul – ǵylym men dinniń bir-birimen baılanysynan týyndaǵan sıntez. Iaǵnı kázirgi tańda, ásirese medıına salasynda ashylyp jatqan jańa jańalyqtar; júrekke ota jasaý, júrek nemese adamnyń basqa da organyn aýystyrý múmkinshiligi, estı almaıtyn adamdardyń jańa oılap tabylǵan quraldyń kómegimen estı alýy, kózi kórmeıtin jandardyń medıına, ǵylymnyń kómegimen kóre alýy, sonymen birge dáriniń kúshine sený, onyń kómektesetinine nyq senimdi bolý arqyly bul jerde basty ekpin – senimge jasalynyp, sol senimniń negizinde qurylady. Munda árıne ólim taqyryby da qozǵalady. Adamnyń bul dúnıeden qashan, qaı ýaqytta, qandaı jasta ketetini belgisiz. On eki jastaǵy balanyń bas súıegi sonyń aıǵaǵy sııaqty, ıaǵnı adam tipti balalyq shaǵynda nemese qartaıyp 90-ǵa kelip te ómirden ótýi múmkin. Sondyqtan adam árqashan ólim jaıly oılaný kerek, ár ómir súrip jatqan sátin baǵalaý kerek, bosqa jiberip almaý kerek degen sekildi astarly oıǵa shaqyrady. Mine, osyndaı kúrdeli oıdy, taqyrypty sýretshi dál osyndaı mánerde beredi. Bul onyń jeke kózqarasy jáne ol adamdy tańqaldyrmaı qoımaıdy.
Kórmeni birtindep túsine bastanda ǵana, sýretshiniń aıtqysy kelgen oıyn qabyldaı bastaısyń jáne onyń osyndaı qarapaıym da, óte kúrdeli zattarmen jetkizýi biz úshin óte qyzyq. Bir jaǵynan úırenshikti beıneni kórip úırenip qalǵan bizdiń qoǵam úshin jańalyq bolyp kórinedi. Bul jerde «senim» sýretshi shyǵarmashylyǵynyń basty taqyrybyna aınalyp otyr. Iaǵnı, sýretshiniń aıtar oıy, qazirgi tańda ǵylymda da dindegideı senim bar, múmkin ǵylym sońǵy úmit shyǵar degen oıǵa qalasyń. Sonda ǵylym men dinniń bir-birimen tyǵyz baılanysqanynyń áserinen «Jańa din» paıda bolýy múmkin be degen taǵy bir suraq mazalaıdy. Onyń jaýabyn ishteı ár kórermen ózinshe shesher...
Mine, ómir men ólim taqyrybyndaǵy eki sýretshiniń jumystarynyń aıyrmashylyǵy osyndaı. Shyǵarmashylyqtary bir-birine múldem sáıkes kelmese de, eki sýretshiniń kórmesi kórermenge aıtarlyqtaı áser qaldyrary sózsiz. Mundaǵy ortaq úılesim ómir men ólim taqyrybynyń tarqatylýy, olardyń meıli ártúrli tehnıkada sheshim tapqan týyndylarǵa arqaý bolýy. Kórmeler ózin tamashalaǵan kórermenniń oıyn biraz ýaqytqa deıin mazalaıtyny anyq.
