Óner tarıhyna kóz júgirtsek árbir týyndylardyń negizinde ańyz jatqandyǵy belgili. Mıf ásirese ejelgi órkenıet óneriniń negizin qalady nemese ónerine ózek boldy desek qatelespeımiz.

Solardyń ishinde erekshe qyzyǵýshylyq týdyratyny grektiń ejelgi mıfteri. «Ejelgi Grek mıfologııasynda Lınkeıdiń nemeresi, Argos patshasy Akrısıı jónindegi derekter kóp kezdesedi. Onyń qyzy Danaıa osy mıftiń bas keıipkeri. Ańyz jelisi boıynsha kóripkel abyz-patsha Akrısııge óz nemeresiniń qolynan qaza tabatynyn joramaldaǵan bolatyn. Mundaı sáýegeılikke qarsylyq tanytqan patsha jalǵyz qyzy Danaıanyń bolashaǵyna kúdikpen qaraıdy. Sońynda pendeligi basym túsip, qyzyn syrt kózden tasa etip, bir ózin jan jolamastaı qapasqa qamatady».

Bul qapastyń bir derekterde jer astynda bolǵandyǵy baıandalsa, endi birinde bıik munara bolǵandyǵy aıtylǵan. Osy oraıda Zevstiń Danaıaǵa altyn jańbyr túrinde kelgendigin eskerer bolsaq, qapastyń jer asty saraıy emes, bıik munara bolǵany qısyndyraq. Kómekshisimen ǵana qalǵan Danaıaǵa kelgen Zevs onyń ǵajap sulýlyǵynan habardar bolyp, syrttaı ǵashyq edi. Ekeýiniń mahabatynyń nátıjesinde Perseı dúnıege keledi[1]. Sulý Danaıa kóptegen sýretshilerdiń shyǵarmalaryna negiz bolyp, ártúrli qyrynan kórinis taba bastaıdy. Danaıa obrazyn ashý maqsatynda asqan shabytpen qalam tartqan Rembrandt Danaıa arqyly óziniń súıikti jaryn kórsetkisi kelgen degen derekter kezdesedi. Van Reın Rembrandttyń Danaıasy 1647 jyly jaryq kóredi[2]. Sýretshiniń Danaıasynan muńly sezim baıqalady. Keskindemelik jumys, kenepke maıly boıaýmen jazylǵan. Sıýjeti mıfologııamen tyǵyz baılanysty. Danaıanyń jeńil lırıkalyq sezimge jeteleıtin názik qozǵalysy kartınanyń negizgi qozǵaýshy kúshi ispettes. Ol qozǵalys bizdi artqy plandaǵy áreketterge jeteleıdi. Týyndynyń aldyńǵy jáne artqy plandaryndaǵy Danaıa men onyń kómekshisiniń júzderi tańǵalýdy kórsetedi. Shekteýli tústerdiń úılesimin tapqan týyndynyń kompozıııalyq ortalyǵy birden kózge túsedi. Sýretshi ony asqan sheberlikpen tylsym jaryq berý arqyly aıqyndaǵan. Al bólme tústeri tym salqyndyqty beıneleıdi. Rembrandttyń Danaıanyń bólmesin bulaı sýretteýi onyń qapasta turǵanynan habardar etkisi kelgendeı. Salqyndyqty sıpattaıtyn Danaıanyń bólmesi oıý-órnekti jıhazdarmen jabdyqtalǵanyn kórsetedi. Jatyn orny túgeldeı shymyldyqpen bezendirilgen. Erte de shymyldyq han, patsha saraıynyń bólmelerinde aq súıek otbasylarynda ilýli turatyn bolǵan. Danaıanyń kórpe-jastyǵynyń qalyń ári jumsaq bolyp aq túspen boıalýy bir jaǵynan tazalyqtyń beınesi bolsa,ekinshi jaǵynan Danaıanyń shyqqan teginiń kórinisi deýge bolady. Al, negizgi keıipkerdiń jalańash kúıde beınelenýi qaıta órkendeý kezeńiniń talaby edi. Danaıanyń júzinen muń baıqalady. Onyń kózderindegi aıanyshty kózqaras kórermenniń sezimine áser etpeı qoımasy sózsiz. Bul kórinis onyń bolashaǵyna degen senimsizdiktiń aınasy ispetti.

Týyndynyń joǵarǵy aıasynda jaryqtyń, jylýdyń sıpatyn aıqyndaıtyn kórinis bar. Ol kishkentaı perishte beınesi. Perishte beınesin Rembrandttyń basqa da shyǵarmalarynan kezdestirýge bolady. Ol osyndaı obrazdar arqyly óz keıipkerleriniń beınesin ashýshy dep aıtsaq artyq etpes. Iaǵnı bizdiń sanamyzda perishte – adal, aq nıetti, jaqsylyqtyń jarshysy dep tanylsa, bul shyǵarmaǵa sol perishteniń qosylýy – Danaıanyń ómirge, mahabbatqa, sezimge degen qushtarlyǵyn beıneleıdi. Rembrandtyń perishtesiniń kóńil kúıi tipten álsin. Ol janarynyń jasyn tyıa almaı turǵandaı. Bálkim bul bolashaǵyna balta shabylǵaly turǵan Perseıdiń beınesi bolar Rembrandtyń Ermıtajǵa qoıylǵan «Danaıasy» kórme kezinde qatysýshy eksponattar arasynda psıhologııalyq aýytqýy bar bir adamnyń sezimine aýyr tıip, kartınany pyshaqpen tilgilep tastaýynan kartına qatty búlinedi. Bul oqıǵa keı derekterde kartınaǵa qospanyń shashylýy sebebinen 90% boıaýynyń aǵyp ketýinen óńdeýge qıyndyq týdyrǵany aıtylady. Kartınany qalpyna keltirýge tyrysqan óńdeýshiler qolyna Jumaqyn Qaırambaevtyń kóshirmesi túsedi[3].

Jumaqyn Qaırambaev – Qazaqstannyń úzdik keskindemeshileriniń biri. Názik, ózindik qoltańbasy bar, keskindeme júıesin asqan kásibılikpen meńgergen. Sýretshiler Rembrandttyń Danaıasyn Jumaqyn Qaıranbaevtyń nusqasyna qarap túp nusqany qalpyna keltiredi. Sýretshi kartınany sol tustaǵy Le­nın­gradtyń Repın atyndaǵy keskindeme, arhı­tek­t­ý­ra jáne músin akademııasynyń joǵary kýr­synda oqyp júrip, aılap otyryp kóshirgen eken. Ja­zyp bitir­gennen keıin, ádil qazylar tarapynan “túpnus­qaǵa eń jaqyndaǵan kóshirme” dep tanylyp, mór soǵylyp, akademııanyń sýret qoryna tabys etilipti. Suhbat alý kezinde J.Qaırambaev Rembrandtqa janymen berilgenin, onyń týyndylarynyń qupııaǵa tolylyǵyn baıandaǵan bolatyn. Sýretshiniń aıtýy boıynsha Danaıaǵa jylyna bir ret Pıterdegi «Aq tún» kezinde jan bitetinin jetkizdi.

Qoǵam damýynyń bastapqy satylarynda qoǵamdyq sananyń qalyptasýy, rýhanı mádenıettiń eń kóne formasy «mıfologııa» bolyp tabylady[1]. Ejelgi grek mıfologııasy negizinde keskindemege arqaý bolǵan «Danaıa» obrazynyń saqtalý tarıhynda otandyq sýretshimizdiń yqpaly baryn atap ótýge bolady. Degenmen, áli kúnge baǵalanbaı kele jatqan bul eńbektiń jyly jabylyp qoıǵandyǵy ókinish týdyrýda. Sezimge toly qushtarlyqpen jazylǵan týyndy kimniń qylqalamynan týyndamasyn árbiriniń ózine tán ózgege oı tastar tustarynyń bar ekendigi belgili. Qalaı bolǵanda da jaýhar týyndylardyń máńgilik mura retinde saqtalyp qalýy biz úshin úlken qýanysh.