Ǵ.Músirepov atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq balalar men jasóspirimder teatrynda «Qara shekpen» atty jańa qoıylymnyń tusaýkeseri ótti. Pesanyń avtory – Georgıı Hýgaev, qoıýshy-rejısseri – Ashat Maemırov. Munda tórt túlikti ósirýmen aınalysatyn Shopannan basqa keıipkerlerdiń barlyǵy jan-janýarlar. Tuzar esimdi tóbettiń aınalasynda ótetin oqıǵa keıipkerleri – qasqyr, qoıan, túlki, esek, qarǵa, qoı jáne basqalar. Tuzar esimdi ıttiń óz ıesine adaldyǵyn kórsetetin qoıylym adamı qasıetterge qurylǵan. Jankeshtilikpen eńbek etken ıt obrazy arqyly mahabbat pen dostyq, adaldyq pen satqyndyq syndy qarama-qarsy qasıetter spektakldiń túpki ıdeıasy bolyp tabylady... Bul qoıylymnyń ertegiden bir-aq aıyrmashylyǵy – spektakldin sońy. Bul erteginiń núktesi adaldyqty qadirleı almaǵan Shopannyń qolynan qaza tapqan Tuzardyń qazasymen qoıyldy. G.Hýgaev pesa sońyn osylaı aıaqtaý arqyly búgingi kúnniń ay shyndyǵyn kórsetýge umtylǵan. Qojaıynnyń qoly qaltyramastan ıtti ata salýy bizdiń quldyq sanamyzdyń, soqyr adaldyǵymyzdyń bergen syıy. Qoıylym bizdi jan-jaǵymyzdaǵy adamdarǵa degen jyly iltıpatymyzdyń joq ekenin kózge shyqqan súıeldeı kórsetý arqyly ómir shyndyǵyn meńzep, jaqsylyqqa jol bastaýdy kózdegen. Qazirgi kezde seniń kúsh-qýatyń tasyp turǵanda kereksiń, keıin eshbir qınalmastan laqtyryp tastaýǵa daıyn qojaıyndardyń zamanyndaǵy Tuzarlardyń qurbandyǵynyń kerek emes ekeniniń bir dáleli. Sondyqtan da qoıylymnyń shymyldyǵy jabylǵan sátte «Adam balasy adaldyqtyń tamyryna nege balta shapty?» – degen suraq týyndaıdy...
A.Maemırov qoıylym arqyly kórermenderge qazirgi tańdaǵy adamdardyń betperdesin ashyp kórsetkisi kelgen. Rejısserdiń kózdegeni – qazirgi qoǵamdaǵy túıtkildi máselelerdi sýretteý ǵana emes, kórermenderdiń spektaklden keıin oı túıip qaıtýy. Osy áfsana-ertegini sahnalaý barysynda qoıylym rejısseri A.Maemırov óz ıdeıasymen ushtasyp jatqan pikirles adamdardy janyna jınaı bilgen. Sýretshi I.Ihsan, baletmeıster R.Bılıbaev, mýzykamen kórkemdeýshi D.Ábikeeva, B.Nurqasymov syndy óz isiniń mamandarynyń bir arnaǵa toǵysqan eńbekteriniń arqasynda zaman talabyna saı qoıylym dúnıege kelgen dep oılaımyz. Pesadaǵy adam beınesinde – tek Shopannyń ózi. Qoıylymdy kórip otyryp, adam men janýardyń aıyrmasyn aq pen qaradaı kórsetip turatyn shekara syzyǵynyń birte-birte joıylatynyn baıqaısyń. Spektakldegi ıt, qasqyr, túlki, qoıan, qoı, qarǵa – bári de betperde kıgen adamdar sekildi. Sol betperdeni sheshkende ár adam óz beınesin tanıtyndaı kúı keshedi. Qoıylymdaǵy ár keıipkerdiń ózindik taǵdyry bar. Máselen, Kókjal. Kezinde onyń uıa toly bóltirikteri bolǵan. Solardyń bári qaza tapqan soń, ómiriniń máni joǵalǵan. Qoıan ómirin kójekterinsiz elestete almaıdy. Balalary úshin barlyq iske daıyn. Al ıt – ıesi úshin ómirlik mahabbatynan da bas tartqan beıbaq.
Basty ról – Tuzardy somdaǵan eki akter Danııar Bazarqulov pen Maqsat Sábıtov ózderine júktelgen mindetti sheberlikpen oryndap shyqty. Sahnadaǵy Tuzar qos oryndaýshynyń oıynynda bir-birine múldem uqsamaıdy. Buǵan sebep – qoıylym rejısseri A.Maemırovtyń akterlerge barynsha erkindik berip izdený proesinde týǵan ár akterdiń jeke dara jumysy.
D.Bazarqulov sahnada únsiz tursa da, sóılese de keıipker psıhologııasynyń kúrdeli ıirimderin dóp basyp, sahnada nanymdy oıyn kórsete bildi. Spektakl bastalǵanda quıryǵyn qaıqıtyp alyp qojaıynnyń aıtqanyn eki etpeı oryndap júrgen adal Tuzardy kóremiz. Sahnada ary-beri júgirgen D.Bazarqulov Tuzardyń alǵyrlyǵy men ańqaýlyǵyn jeńil is-qımyldar arqyly jetkizýge mán bergen. Al ekinshi bólimde aryp, tozǵan D.Bazarqulovtyń Tuzarynyń boıynda oınaqylyqtyń izi de qalmaǵan. Munda oryndaýshy Tuzardyń psıhologııalyq tebirenisterin bederleýge kúsh salǵan. Tuzardyń boıynda úmitke qaraǵanda, kúdik basymdaý. Endigi jerde óziniń kimge qyzmet etip, adal bolǵanyn saralap otyr. Osy ekinshi bólimde oryndaýshyǵa áreket etý óte qıyn. Sebebi, rejısserdiń qoıǵan mızansenasy boıynsha akter avansenada otyrady, basqalary qasyna keledi. Mine, sonyń saldarynan D.Bazarqulovtyń Tuzary bir saryndy. Bul spektakldiń tempo-rıtmin túsirip jibergen. Árıne, munda tóbet aryp, ashyqqan sonysyna qaramastan ol ashýlanady ǵoı. Keıipkerdiń usynylǵan tosyn jaǵdaıdaǵy ishki psıho-fızıkalyq kúshiniń múmkindikteri akter oıynynda eskerilmeı qalǵan. Áli de oryndaýshy izdene túsip, osy olqylyqtardy joıady degen oıdamyz.
M.Sábıtovtyń Tuzarynyń adaldyǵy kózsiz. Sondyqtan da ol óz súıgeninen de bas tartyp, qojaıynǵa jaǵýdy ózine basty maqsat etken. M.Sábıtovtyń Tuzary sahnada árbir keıipkermen sóıleskende óziniń basty mindeti qojaıynǵa qyzmet etý kerek ekenin umytpaıdy. Bul akterdiń Kıkomen – U.Bolatbek ótetin sahnada anyq kórinedi. Tóbet esekpen sóılesip tursa da qoılardyń bytyramaýyn, tutqıyldan qasqyr shabýylyna daıyn ekenin anyq kórsetedi. Spektaklde sonymen qatar, Shopan – B.Kamaranov, Á.Esjan, Kókjal – E.Ramazanov, Á.Imanǵalıev, Kókshýlan – J.Maqasheva, A.Daırabaeva, Qosúreı – L.Káden, S.Erzat, D.Ábikeeva, Kıko – D.Súleımenov, U.Bolatbek, Qýqar – E.Káribaev, B.Týshaev, Sylań – G.Baıbosynova, A.Qaımaqbaeva, Be-be – E.Sadyrbaev, M.Ájibekov, Qortyq – E.Hamıdýllın, E.Ydyrysov jáne basqa da akterler oıyny ózindik ereksheligimen kórermenderdi baýraı aldy.
Al, Qosúreı esimdi qoıan obrazyn jasaǵan QR eńbek sińirgen artısi, «Qurmet» ordeniniń ıegeri Lıdııa Káden jyldar boıy jınaǵan tájirıbesimen jas býynǵa demeý bergeni baıqalyp turdy. Teatrda kishkentaı ról bolmaıdy, kishkentaı akter bolady degen turaqty sóz tirkesine dálel bolarlyq E.Sadyrbaev pen D.Súleımenovtiń oıynyn erekshe atap ótýge bolady. Eki akter qosalqy ról bolsa da kórermen jadynda saqtalyp qalatyn kesek obraz somdaı aldy.
A.Maemırov dramatýrgııalyq shyǵarma tańdaýda qatelespegen. Spektakldiń sátti shyǵýy drama teorııasyna saı jazylǵan pesaǵa tikeleı baılanysty. Oqıǵalar legi logıkalyq tizbekpen órbı otyryp tartys, aıshyqty minezder pesa boıynda durys bederlengendikten akterge oınaıtyn tatymdy dúnıe tabylǵan. G.Hýgaevtyń bul shyǵarmasy tek qazaq ǵana emes, orys, tatar, ózbek jáne t.b. sahnalaryna qoıylyp, óz baǵasyn alyp úlgergen. Rejısser óziniń bul spektakldi qoıýdaǵy túpki oıyn akterler oıyny arqyly jetkizýge den qoıǵan. «Qara shekpen» janýarlar týraly emes, adamı qasıetter men qundylyqtardy alǵa tartqan zamanaýı qoıylym.
