Ǵ.Músirepov atyndaǵy akademııalyq balalar men jasóspirimder teatrynda O.Janaıdarovtyń «Jastyq týraly...» (Dýsha podýshkı) (aýd. S.Balǵabaev) pesasy S.Sraılov rejıssýrasymen qoıyldy. Reseılik jas dramatýrg balabaqshadaǵy qus jastyqtar arqyly adam bolmysyn ashýdy kózdegen. Munda sonymen qatar ómirde tańdaý jasaý kerektigi de aıtylyp tur. Pesadaǵy máseleler týra maǵynasynda aıtylǵan. Shyǵarmanyń balalarǵa arnalǵanyn eskersek bul tásil oryndy. Árbir jastyq ózinde uıyqtaıtyn balanyń ereksheligin asha túsedi. Kishkentaılarǵa arnalǵan jarqyn shyǵarmany S.Sraılov eresek kórermenderge laıyqtap sheshim jasaǵan. Balalar paıymymen úlken máselelerdi kótergen. Pesa kez-kelgen jastaǵy kórermenderge túsinikti tilde jazylǵan. Jastyqtar arqyly aıtylǵan kúrdeli máseleler jeńil, túsinikti jetkiziledi. Rejısser osy erekshelikterdi eskere otyryp jumys jasaǵanda spektakl aýqymy keńeıe túser edi. S.Sraılov pesany sahnalaýda sımvoldyq sheshimderge barýǵa talpynyp otyr.
Sahnadaǵy toǵyz jastyq keıipkerler ómirge toǵyz túrli baǵa beredi. Spektaklde áreket joq dese de bolady. Kórermenderdi emoııaǵa baı dıologtar men áńgimeler baýrap alady. Basty keıipker úshin eriksiz ýaıym shegesiz. Bul avtordyń jeńisi desek qatelespeımiz. Biraq S.Sraılovtyń sheshimi boıynsha adam jastyqtardyń yqpalyna túsken, pesada kerisinshe ǵoı. Bul onyń shyǵarmany tolyq túsinbegenin kórsetip tur. Qazirgi qazaq rejıssýrasynda aktermen rol ústinde jan-jaqty jumys isteý, olardyń sheberligin ashý, rejısserlik oı-tujyrymdy akter oıyny arqyly tolyq júzege asyrý jaǵy kenje qalyp barady. Dramatýrgııalyq shyǵarmanyń mazmunyn, kórkemdik-ıdeıalyq ereksheligin tereń zerttep, tolyq meńgerýdiń ornyna rejısserler spektakldiń syrtqy pishinine kóbirek mán berip júr. Sonyń yqpalynan sahnadaǵy beıneler ashylmaı qalǵan. Jeke keıipkerlerdiń jıyntyq beınesin jasaýdyń ornyna syrtqy bolmysyna den qoıǵan. Rejısser akterlermen jetkilikti jumys jasamaǵandyqtan sahnadaǵy árbir oryndaýshy spektakl bastalǵannan nátıjeni oınap ketken.
Apataı rólindegi G.Qazaqbaeva qartaıǵan jastyqty fızıkalyq turǵyda sharshap oınaıdy. Qansha tozyǵy jetkenimen bala jastanyp jatqanyn eskere otyryp balalyqty da umytpaý kerek edi. Oryndaýshy kárilikti kórsetýge den qoıǵandyqtan bir jaqty oıyn baıqatty. Túshkirip otyrý keıipkerdiń ereksheligi retinde eskerilip spektakl barysynda umyt qalmasa eken. Akterlik oıynda ájelerge tán meıirimdilik pen qamqorlyqty kórmedik. G.Qazaqbaevanyń sahnada ózin oınaýyna rejısserlik maqsattyń anyq emestigi sebep bolǵan. Sahnadaǵy apataı lavdoptan qorqatyn keıipte ǵana sheshim tapqan.
Aktrısa J.Maqashovanyń oryndaýyndaǵy Roza óziniń qııal áleminde ómir súretin jany názik qyz. Aınalasyndaǵy adamdardan esh jamandyq kútpeıdi. Ómirdiń mánin mahabbattan izdegen Roza - J.Maqashova óz jubyn jolyqtyrýdy armandaıdy. Rejısser men sýretshiniń sheshimi boıynsha aktrısa alqyzyl tústi kıim kıip, symbatty qımyl-qozǵalysymen keıipker ereksheliginiń syrtqy túrin dál bergen. J.Maqashevanyń Rozasy shymyldyq ashylǵannan mahabbatta joly bolmaı, ómirden kóńili qalǵan keıipte kórinedi. Al oqıǵa boıynsha ózine serik bola alatyn mahabbat ıesin izdeıdi ǵoı. Spektakldegi Rozanyń áreketi buǵan qarama-qaıshy kelgen. Ol Grechıkpen sóılesken saıyn ony aımalap, qushaqtap mezi etedi. Rejısser tarapynan ketken salǵyrttyqtan aktrısa oıynynda bir jaqtylyq basym bolyp roldiń ósýi kórinbeı qaldy.
Spektakldegi este qalarlyq beınelerdiń biri Pıppı desek qatelespeımiz. Basqalar oǵan kóńil bólmeı, sanaspaıtynyna kishkentaı Pıppı kóndigip ketken. D.Nurbolattyń oıynynan óz oıyn aıtýǵa emes basqalarmen bas shulǵyp kelise berýge daǵdylanyp alǵan «kishkentaı adam» psıhologııasyn kóremiz. Aktrısa Pıppıdi aınalasyna úreımen qarap, jaltaqtaı beretin hal-kúıin anyq jetkizgen. Rejısserlik sheshim boıynsha Pıppı janyndaǵylardan qyspaq kórip júrgen keıipker. D.Nurbolat qıyndyqqa moıymaı óz shama-sharqyna oraı kúresken Pıppıdi keıipteýge talpynady. Degenmen Grechıkpen sóıleskende jylap-syqtaýdyń qajeti joq edi. Jastyqty adamǵa aınaldyrýdan aktrısa utylyp otyr.
Barlyǵyn tártipke baǵyndyryp ustap otyrǵan Bilgishovıch dıktator beınesinde sheshim tapqan eken. Arıersenada bárinen sál bıik turǵan ol tóbeden tónip qaraıdy. U.Bolatbek oıynynan miz baqpaıtyn basshy Bilgishevıchti kórdik. Bala jastanǵan jastyqtyń sheneýnik bolýynyń qajeti joq. Bilgish eki apta kitaphanada kópshik bolǵan degende túpki ıdeıa jatyr. Onyń bilimi jattandylyqpen shektelgen. Rejısser osy erekshelikti eskermeı Bilgishevıchti jandy alatyn ázireıil etip jibergen. Barlyǵy baılanǵan jiptiń basy onyń ýysynda ustaýy osy oıymyzǵa dálel. U.Bolatbek kózildirikti kıip-sheship, qabaǵyn túıip júrý arqyly baqylaýshy ekenin kórsetedi. Akter bul jattandy sterıotıpterden aýytqyp bilimdi de, oqyǵan adamdy sýretteýdiń basqa qyrlaryn izdestire túsi kerek edi. Bilgishtiń baqylaýshy bolýynyń sebebin oryndaýshy tereń zertteı otyryp roldiń ósý jolyn túzgen jaǵdaıda ǵana jaqsy ashylǵan beıneni kóretinimiz sózsiz.
Basqalardan kólemi jaǵynan úlken jastyq Jomart ótirik kúlip, óz paıdasyn ǵana oılaıdy. Syrty úlken bolǵanymen ishi tar Jomartty E.Ramazan óziniń akterlik qarymyna saı oınaı bildi. Oryndaýshy basqalardy baqylap otyratyn, eshqandaı iske aralaspaıtyn keıipkerdi alaq-julaq etken kózqaras pen jasandy, qatty kúlkisimen kórsetti. Akter jastyqtyń adamdarǵa degen qarym-qatynasyn bederleıdi. Oryndaýshy Jomartty esh oqıǵaǵa qatysy joq etip ashý arqyly utymdy nátıjege qol jetkizgen. Mundaı sheshimmen spektakl sońyndaǵy E.Ramazan – Jomartynyń «bılikke» ıe bolýy oryndy.
Spektaklde aınalasyndaǵylarǵa ashýly, bárinen kóńili qalǵan Emma degen keıipker bar. Pesada jertóle týraly dıologtar arasynda aıtylýy beker emes. Lavdop – jastyqtar ómiriniń aıaqtalýynyń sımvoldyq kórinisi. Bul oryn basqalar úshin qorqynysh pen úreıge toly. Jalǵyz Emma úshin ol ósken týǵan uıasy. Sol jerde ol kórtyshqan Chachamen tanysyp, dostasty. Ol «lavdoptan» qoryqpaıdy, barýǵa da qarsy emes. Osy áreketi ony basqalardan erekshelep tur. Chachaǵa degen saǵynysh keýdesin kernep jegideı jep jatyr. Ekeýiniń birge bolýyna qoǵam qarsy, erejege moıyn usynýdan basqa amal joq. Qoǵamda ornaǵan júıe osyndaı qyspaqqa alǵan. Tártip solaı. T.Nurbekova aınalasymen alysyp bolǵan Emmany kórsetedi. Ol erejeni buzýǵa tyrysyp taýy shaǵylǵan adam psıhologııasyn bederleıdi. Munda da aktrısa óz keıipkerin adamdyq qasıetterge baı etip jibergen. Sonyń saldarynan ómirde joly bolmaı, ishimdikke salynǵan áıeldiń beınesi jasaldy. Chachaǵa (akter – M.Ádjibekov) degen mahabbat Emma ómiriniń máni. «Chacha» dep qana kún keshken Emma beınesi aktrısa oıynynda tolyqqandy ashylmaǵan. T.Nurbekovaǵa áli de jan-jaqty izdene túsýqajet.
Spektakl oqıǵasy Grechık tóńireginde órbıdi. Basqalarǵa uqsamaıtyn ol óz ereksheliginen qorqady. Ózge jastyqtardyń ishinde mamyq pen qaýyrsyn bolsa ol qaraqumyqpen toltyrylǵan. Grechık sol ózgesheligin úlken tragedııalyq kúıde qabyldaıdy. Ózińmen óziń bolyp qalý úshin kóp jaǵdaıda erlik kerek. Al ózińniń ereksheligińdi saqtap qalý ómirden óz ornyńdy tabýmen teń. Jan bitken jastyqtar áleminde tús kórý qabileti ishińde mamyq pen qaýyrsyn bar sekildi erekshelik. E.Sadyrbaev eshteńeni tolyq túsine almaı, shatasyp júrgen Grechık beınesi arqyly bizdiń qoǵamda da bar adamdardy kórsetedi. Degenmen akter adamdar oqıǵasynyń syrttaı baqylaýshysy ekenin eskerýi kerek. E.Sadyrbaevtyń Grechıgi ólimshi halge túsý arqyly asyra silteýshilikke boı aldyryp otyr. Rejısser akterge roldi túsindirgende naqty mindetin anyqtap bermegendikten sylbyr oıynǵa alyp keldi. Grechık pen Úmittiń bir-birimen baılanysy nede ekeni spektaklde anyq emes. Sonyń saldarynan J.Dúısenbıevanyń Úmiti sahnada jaı bos turyp qalatyn sátteri óte kóp.
Alǵash spektakl bastalǵandaǵy aýyr atmosfera spektakldi jeńildiginen alshaqtatyp aldy. Uıyqtap jatqan Úmit – J.Dúısenbıeva oıanǵanda sahnaǵa jaryq sáýle quıyla ketti. Osy jarqyn beıne sahnada tolyq ashylmaıdy. Grechıkpen sóıleskendegi J.Dúısenbıeva – Úmittiń boıynda balalyqty kóre almaımyz. Aktrısa roldiń jelisin úndemeı turǵanda úzip alady. Oryndaýshy Úmittiń basqalardan ereksheligi allergııasy bar bolǵandyǵynda degen óte tar sheshim tapqan. Úmittiń jalǵyzdyǵynyń basty sebebi spektaklde ashylmaǵan.
Qoıylymnyń kórkemdik tutastyǵy men ıdeıasyna jaýap beretin tulǵa – rejısser. Rejısserlik oı-tujyrym joǵary dárejede bolǵanda ǵana spektaklde avtor da, akter de, sýretshi de, kompozıtor da shyǵarmashylyq tabysqa qol jetkize alady.
Rejısserdiń oıyn sýretshi Nurjan Samenovtyń dekoraııasy ashyp turǵan joq. Ol sahna keńistigin ıgere otyryp akterlerge áreket etetin yńǵaıly atmosfera týǵyza bilgen. Degenmen sahnanyń kórinisi men rejısserlik oı-tujyrym astaspaı jatqany da jasyryn emes. Lavdoptan qorqyp otyrǵan olar ózderi sol jertólede sııaqty. Joǵaryǵa baǵyttalǵan baspaldaqtar sózimizge dálel bola alady. Qazirgi tańda qazaq teatrynda senografııa salasy kemshin damyp jatyr degen pikirler kóp. Shyn máninde de qazirgi bizdiń spektaklderde ıllıýstraııalyq jáne fondyq senografııa kóptep kezdesedi. Qoıylymmen bite qaınasyp, onyń ajyramas bóligindeı ózindik oı aıtyp, oınap turǵan kórkemdik deńgeıi joǵary dekoraııa saýsaqpen sanarlyqtaı tym az.
Spektakldiń sońy júıeni buza almaǵan jastyqtardyń ekinshi basshyǵa bas urýymen aıaqtalady. Bilgishtiń erejesimen ómir súrmeımiz dep qarsy shyqqandar Jomarttyń erejesine kónedi. Jastyqtar adam ómirin túsinýge talpynbaı erejeni syrttaı baqylaǵandardyń qatarynan bolý kerek edi. Osy kózdegen túpki oıdy rejısser jipter arqyly sheship otyr. Biraq sol tabylǵan sımvol ary qaraı oınalmaı qaldy.
Premera aldyndaǵy talqylaýda teatr synshylary tarapynan oryndy syn aıtylǵan. Kósh júre túzeletinen senip, rejısserge on kún eskertpelermen jumys isteýge ýaqyt berilgeni de jasyryn emes. Aıtylǵan oryndy syn-pikirlerdi rejısser elemegen. Anyq emes rejısserlik oı-tujyrym, akterlik oıynnyń nasharlyǵy spektakldiń tutastyǵyna óz áserin tıgizip tur.
Ǵ.Músirepov atyndaǵy akademııalyq balalar men jasóspirimderteatrynyń mol tabystaryn eshkim joqqa shyǵarmaıdy. Alaıda teatr ónerinde rejıssýranyń kóterer salmaǵy aýyr. Teatrǵa jańashyl baǵyt ákelý, túptep kelgende jaqsy spektakldiń týýy tikeleı rejıssýraǵa baılanysty. Rejısserler óz aldaryndaǵy jaýapkershilikti eskere otyryp spektakl qoısa eken degen oı aıtamyz.
