28 qyrkúıek kúni Almaty qalasynyń akademııalyq drama teatrlarynyń jańa maýsymyn ashý tizginin M.Iý. Lermontov atyndaǵy memlekettik akademııalyq orys drama teatry ustady. 85 jyldyǵyn atap ótken irgeli teatr bıylǵy jyly da óz kórermenderin jaǵymdy jańalyqtarymen qýantpaqqa asyǵýda. Onyń birden-bir dáleli – teatr maýsymynyń shymyldyǵyn ashyp bergen premera. Bul – polıak dramatýrgy Tadeýsh Slobodzıanektiń qalamynan 10 jyl buryn týǵan «Nash klass. Istorııa v 14 ýrokah» pesasynyń Qazaqstanda osymen ekinshi ret qoıylýy. Buǵan deıin ol B. Omarov atyndaǵy «Jas sahna» teatrynyń repertýarynan oıyp oryn alǵany teatr súıer kópshilikke aıan. Spektakl alǵash ret Qazaqstanda 2015 jyldyń 5 mamyrynda táýelsiz «Jas sahna» teatrynyń kórkemdik jetekshisi ári rejısseri Barzý Abdýrazzakovtyń rejısserligimen qoıylǵan bolatyn. Sankt-Peterbýrg qalasynda ótken «ArtOkraına» halyqaralyq festıvaliniń gran-prı ıegeri atanǵan qoıylym premeradan keıin de óz kórermenin joǵaltqan emes. Kerisinshe, ýaqyt ótken saıyn, izdenimpaz teatrdyń aýdıtorııasy keńeıip, ondaǵy san túrli spektaklderge degen qyzyǵýshylyq ta artyp keledi. Almatylyq teatrsúıerler úshin búginde jas ujymnyń tólqujatyna aınalǵan spektakldi endi sheteldik rejısserdiń sahnalaýymen akademııalyq teatr sahnasynan tamashalaý múmkindigi týyp otyr. Grýzııalyq ataqty rejısser Georgıı Margvelashvılı qoıǵan spektakldiń premerasy da joǵary deńgeıde ótip, kópshiliktiń oń baǵasyna ıe boldy. Sońǵy jyldary shetelden arnaıy rejısser shaqyrtý arqyly spektakl qoıý, tájirıbe almasý máselesi qolǵa alynyp, otandyq teatr óneriniń kemeldenýi jolynda birqatar eńbekter jasalynyp jatqany qýantady.

Endigi jerde eki teatrdyń spektaklderindegi erekshe atap ótýge turarlyq úlkendi-kishili aıyrmashylyqtaryn saralap ótýdi jón kórdik. Spektaklderdi bir-birimen salystyrý, biriniń ekinshisinen artyqshylyqtary men áttegen-aı tustaryn jipke tizý – tek kásibı mamandardyń ǵana emes, qatardaǵy kórermenderdiń talqylaýyna ulasty. Alǵash qoıylǵan – «Jas sahnalyqtar» pesany «Odnoklassnıkı. Ýrokı jıznı» degen atpen ózgertip, kórermenge usynsa, keshe ǵana premerasy ótken orys teatry «Nash klass. Istorııa v 14 ýrokah» dep atalatyn pesa ataýynyń túpnusqasyn qaldyrǵan. Rejısserlerdiń eki túrli ıdeıasy men stılıstıkasyna baılanysty, senografııasyndaǵy elementter múlde bir-birimen toǵyspaıdy. Grýzın rejısseriniń nusqasy dekoraııa men rekvızıtterge áldeqaıda «baı» bolǵanyn baıqaý qıyn emes. Al, jas teatr rejısseri Barzý Habıbýllaevıch jaı oryndyqtardy ǵana paıdalanyp, kúlli oqıǵany minsiz rejıssýralyq sheberlikpen jetkizdi. Bir aıta ketetin jaıt, eki qoıylymnyń da mızansenalary utymdy qoıylyp, erekshe ásrmen oqylyp otyrady. Sondaı-aq, akter oıynyna zer sala otyryp baıqaıtyn dúnıemiz – eki rejısserdiń akterlarǵa qoıǵan talaptary men suranystarynyń árkelkiliginde jatyr.

Iá, bir oqıǵa negizinde sahnalanǵan. Iá, sol birdeı obrazdar. Alaıda, beınelerdiń akter janynan týylýy árkelki bolýy – qyzyqty faktor. Akterlik oıyn týrasynda aıtar bolsaq, árbir ártis ózindik oıyn órnegimen, ózine tán sheberlik deńgeıimen erekshelenedi. Máselen, Abram beınesin jasaýda eki traýppanyń da akterlerinde (V. Balasov, M. Sarybaı) syrtqy tulǵasy men keıipkerjandylyq proesin paıdalanýda uqsastyqtary bar. Rahelkany oınaǵan aktrısa Vıktorııa Pavlenkonyń oıynynan oqýshydan egde jastaǵy áıelge deıin ósý proesi sheberlikpen jasalǵanyn atap aıtýǵa bolady. Jalpy, «Nash klass. Istorııa v 14 ýrokah» spektaklindegi barlyq keıipkerler eshqandaı grım kómeginsiz keıipkerlerdiń eseıýin ishki plastıkamen kórkem jetkize bilgen. Al, Abdýrazzakov spektaklinde, ádettegideı formalyq erekshelik pen qoıylymnyń ishki jan tebirenisine, kórermenmen aradaǵy kópirge kóbirek mán berilgen.

Akademııalyq teatr spektakldi antraktsyz 3 saǵat 30 mınýt boıy oınap shyqsa, «Jas sahna» shyǵarma mátinin ınterpretaııalap, 2 saǵat 10 mınýtqa yqshamdap qoıǵan. 2009 jyly Londondaǵy Ulttyq teatrda álemdik deńgeıde tusaýyn kesken spektakldiń arqaýy bolǵan pesa – Polshanyń bas ádebı júldesin jeńip alǵan. Osyǵan qarap-aq shyǵarma materıalynyń izdenimpaz rejısserlerdiń nazaryna iligý sebebin boljaý qıyn emes. Bir ǵana ıdeıamen kókjıegi shektelmegen dramalyq shyǵarmanyń bereri mol. Adamı qundylyqtardan bastap, saıası ómirge deıin qamtyǵan pesa kóptiń kóńilinen oryn alatyndyǵyna senim osydan paıda bolsa kerek. Keıipkerleriniń barlyǵynyń prototıpi bar oqıǵa tarıh tóńireginen bolǵandyqtan, ony 2 tarap ta meılinshe shynaıy jetkizýge tyrysqan.

27 qyrkúıek kúni bolǵan «jabyq repetıııadan» keıin trýppa men rejısser qatysýymen spektakldiń ashyq talqylaýy ótken bolatyn. Talqylaýǵa arnaıy shaqyrylǵan BAQ ókilderi, teatr akterleri men qyzmetkerleri, stýdentter, sondaı-aq «Jas sahna» teatrynyń «Odnoklassnıkı. Ýrokı jıznı» spektakliniń tolyq quramy boı kórsetti. Kesh barysynda qarapaıym kórermen akterlardyń sheberligi týrasynda, rejısserdiń jasaǵan eńbegi boıynsha, jalpy, birtutas jumystyń qurylymy men stıli jaıynda, spektakldiń sátti ne sátsiz shyǵýy haqyndaǵy oılaryn ortaǵa saldy. Aqyrynda, eki teatrdyń týyndysyn salystyra kele, ekijaqty pikirge bóliný oryn aldy. Birinshi tarap «Jas sahna» teatrynyń qoıylymynan keıin ekinshi nusqada qabyldaý aýyrǵa soqqanyn, birinshi alǵan áserdeı bolmaǵandyǵyn aıtyp, kásibı turǵyda emes synı eskertpeler jasaǵan kórermender bolsa, ekinshileri – «3 saǵattan astam ýaqyt boıy sahnaǵa janyn bergen akterlerdiń eńbegin joqqa shyǵarýǵa bolmaıdy» degen oıdy alǵa tartqan teatr akterlarynyń aǵa býyn ókilderi men ózge de qyzmetkerleri edi. Erkin formatta ótken jıynda kez kelgen kórermen akterlik quramǵa júrekjardy tilekterin de, túzetýge suranyp turǵan kem-ketik tustaryn da aıtýǵa quqyly ekeni eskertilgen. Áıtkenmen de, Lermontov teatrynyń akterleri men jalpy, spektakl tarapyna aıtylǵan osynaý pikirler qoıylymnyń kórkemdiń qýatynyń tómendigi týraly aıtyp turǵan joq. Kerisinshe, onyń kórermendi osylaısha san-salaly oıda qaldyrýy – ujymdyq tógilgen terdi aqtap, spektakldiń mıssııasynyń oryndalǵanyn dáleldegendeı.

Bitken iske synshy kóp. Osy oraıda, ashyq talqylaý – teatr men qoǵamdy bir qadamǵa jaqyndastyra túsetin ádisterdiń biri dep qarastyrýǵa bolady.

Syn-eskertpe jasalar, aıtylar, jazylar – qabyldaýǵa keýdesi men zeıinin tosqan ónerge qyzmet etýshiler tabylsa.