Folklor aǵylshyn tilinen aýdarǵanda halyq danalyǵy degendi bildiredi. Oǵan halyq mýzykasyn, bıin, óleńin, teatryn, ádebıetin, qolónerin, yrymdar men ǵuryptardy, salt-dástúr men nanym-senimderdi jatqyzamyz. Nemis ǵalymy I.F.Knafl anyqtaýy boıynsha bul ataý halyq danalyǵy degen uǵymdy bildiredi. Osy pikirdi (folk-halyq, lore-bilim, danalyq) aǵylshyn ǵalymy Ý.Dj.Toms 1846 jyly damyta tústi. Folklor janry ádebıet pen beıneleý ónerimen tyǵyz baılanysta. Beıneleý ónerinde keskindeme, grafıka salalarynda folklor uǵymy óz ornyn alady. Iaǵnı, sýretshilerdiń shyǵarmashylyǵynda keńes úkimeti kezinde ózekti bolyp, al táýelsizdik jyldarynda tarıh pen ádebıetti qaıta qarastyryp, jańasha mazmundy usyndy. Grafıkada keıipkerlerdiń beınelerin syzyq, núkte, shtrıh arqyly beıneleıdi. Mysaly, keńes úkimeti kezindegi grafıka sýretshileri Evgenıı Sıdorkın, Isataı Isabaev, Maqum Qısamedınov, Aǵymsaly Dúzelhanov shyǵarmashylyqtaryn jatqyzsa bolady. Sondaı-aq keńes kezeńinen bastap, qazirgi tańǵa deıin jumystaryn jalǵastyryp otyrǵan Aǵymsaly Dúzelhanov, Qadyrbek Kametov, Eraly Ospanov, Fatıma Tarazı shyǵarmashylyǵynda baıqaýǵa bolady. Olardyń izbasarlary jas urpaq - Azat Baıjanov, Janar Kóshen, Muqataı Tursynǵazy sol sııaqty sýretshiler qazaq halqynyń salt-dástúrin, yrymdar men qazaq ádebıetiniń keıipkerlerin beınelegen óz zamanaýı qazaq grafıkasyndaǵy folklorlyq týyndylaryn kórermenge usynýda.
Evgenıı Sıdorkın qazaq folkloryn qaǵaz betine túsirgen grafıkterdiń biri. Onyń «Aksakaldar»(1959), «Abaı joly»(1960), «Sáken Seıfýllın»(1965), «Batyrdyń týylýy»(1972), «Alpamys batyr»(1962), «Qobylandy batyr»(1962) jáne kóptegen jumystarynda folklorlyq beınelerdi sýrettegen. Sýretshi «Qyz Jibek jáne teńizdiń ar jaǵynan kelgen kúıeýler» atty 1975 jylǵy týyndysyn qazaq halqynyń aýyz ádebıetinde taraǵan «Qyz Jibek» eposyna negizdele otyryp, avtolıtografııa tehnıkasynda, portrettik janrda beınelegen. Bul týyndy dramatýrg Ǵabıt Músirepovtyń «Qyz Jibek» dramasy sahnada qoıylǵany kórermenge ár aktrısanyń Qyz Jibek obrazyn ózine saı somdaı otyryp, elge bir mezetti beınelep, sahnadaǵy oıynymen este qalý. Al sýretshiler shyǵarmashylyǵynda beınelengen keıipkerler, halyq aýzynda aıtylyp júrgen beıneni kenep betine sýrettep, mángilikke kórermenge beınesin kórsetip, qaldyrý. Sıdorkın týyndysyndaǵy Qyz Jibek obrazy ortańǵy aıaǵa salynsa, jan- jaǵynda beınelengen kúıeý jigit úmitkerleri qyzdyń sulýlyǵyna tamsanyp turǵanyn baıqaımyz. Al týyndynyń ústińgi jaǵynda beınelengen eki er jigit Qyz Jibek aldynda bastaryn ıip turǵandaı áser qaldyrady. Shyǵarma tasqa qashalǵany men qaǵaz betine túsirilgende núkte arqyly beınelene otyryp, keıipkerlerdiń bet- kelbeti kóleńke men jaryq arqyly kórsetilgen. Ár sýretshiniń týyndylaryndaǵy keıipkerleri ózderiniń qııalyndaǵy obrazdy shyǵarý ońaı emes, biraq sýretshiler qoltańbalyq ereksheligin kórsetýge tyrysady.
Sıdorkınniń izin jalǵastyrýshy sýretshiler óte kóp. Al, Qazaq grafıkasyndaǵy folklorǵa mán beretin, sol taqyrypqa arnaıy toqtalyp ótetin sýretshi - Fatıma Tarazı (Moldabaeva). Onyń «Jaqypbaı hannyń minájaty»(2013), «Chıırdy»(2013), «Nan batyr»(1991), «Samuryq»(1991), «Er Tóstik»(1987), «Qara úırek»(1987), «Jeztyrnaq»(1988), t.b. týyndylary jaryqqa shyqqan. Onyń «Jeztyrnaq» 1988 jyly salynǵan týyndysyndaǵy keıipkerler beınesin aıtatyn bolsaq, bul shyǵarmadaǵy keıipkerler kózqarasy bir-birine baǵyttalǵan. Qazaq ertegilerinde, epostarynda, folklorynda beınelenetin jeztyrnaq beınesi mıftik keıipker. Kóbinese áıel beınesinde beınelengen jeztyrnaq aıaq pen qoldary uzyn tyrnaqtarmen sýrettelgen. Ol jaqsy keıipkerdiń dushpany retinde beınelene otyryp, halyq batyrlarynan jeńilip otyrady. Týyndydaǵy Jeztyrnaq bet-álpeti er adam keıpinde beınelengen. Kóremenge arqasymen otyrǵan keıipker, jeztyrnaqpen áńgimelesip otyrǵandaı. Jeztyrnaq óziniń kózqarasyn adamǵa baǵyttaı otyryp, qolyn basyna qoıyp otyrǵanyn, kózine qaraǵan boıda muńdy, qaıǵy men renishti baıqaımyz. Fatıma Tarazı «Jeztyrnaq» beınesin ertegilerge súıenip otyrǵanymen óziniń náziktigimen Jeztyrnaq beınesin laýlap turǵan, surǵylt túspen jaryq túsire otyryp beınelegen. Kórermenniń nazaryn osy bastapqy aldyńǵy aıadaǵy eki keıipkerge aýdara otyryp, sýretshi artqy aıasyn qazaq halqynyń keń dalasyn sýrettegen bolatyn.
Buryńǵy zamanda bir jerden, basqa aımaqqa qonys aýdaryp otyratyn, ata-babalarymyzdyń kóshpendi halyq bolǵanyn bilemiz. Qazaq halqynyń kóshpendi halyq bolǵanyn biz jas grafıkterdiń biri - Muqataı Tursynǵazy «Kósh»(2007) shyǵarmasynan kóremiz. Ol qazaq halqynyń sýretshi-grafıkterdiń izin jalǵastyrýshysy. Onyń «Kósh» atty 2007 jyly salynǵan týyndysy lıtografııa tehnıkasynda, shtrıhtar men núktelermen beınelengen. Ortańǵy núktemiz túıede jınaqtalyp tur, sebebi kenep betindegi oń jaǵynda beınelengen keıipkerlerdiń kózqarasy túıelerge baǵyttalǵan. Al týyndynyń sol jaǵyndaǵy jalǵyz áıel beınesi denesi men beti elge baǵyttalǵany men kózqarasy qolynda ustap turǵan sábıine meıirim men mahabbatpen qarap otyrǵanyn kóremiz. Qazaq halqynyń ereksheligi keıipkerlerdiń ústine kıgen shapan, kımeshek, sáýkele, oıý-órnekter men túıeniń órkeshine jınalǵan kıiz úı(shańyraq, ýyq) anyq beınelengen. Sýretshi bul týyndyda qazaq halqynyń salt-dástúrin, qol ónerin, nanym-senimderi men sımvolıkasyn biriktirip otyrǵanyn baıqaımyz.
Qoryta kelgende, biz árbir sýretshiniń qazaq halqyn kenep betine túsirer ýaqytynda, álbette qazaq halqynyń folkloryna, ıaǵnı salt-dástúrine, ańyz áńgimesine, tarıhyna, qoljazbalaryna nazarlaryn aýdaryp ótedi. Qazaq grafıkasynyń sýretshileri ózderiniń folklor týyndysyndaǵy beınelerdi, keıipkerlerdi avtolıtografııa, lıtografııa, lınogravıýra, gravıýra, ofort, ksılografııa tehnıkalary arqyly beıneleý. Bizdiń ataqty Evgenıı Sıdorkın, Isataı Isabaev, Maqum Qısamedınov, Amandos Aqanaev, Aǵymsaly Dúzelhanov, Fatıma Tarazı, Muqataı Tursynǵazy t.b. grafıka sýretshilerimiz týyndylarynda folklordy beınelegen ýaqytta tek qana qazaq halqynyń tarıhyn, salt- dástúrin, yrymdaryn ǵana emes ózderiniń ishki- jan dúnıesin keıipkerlerdiń emoııalary arqyly obrazyn asha túsedi. Sýretshilerdiń folklor taqyrybynda obrazdy beınelegeni, ár adamnyń kóz aldyna óz keıipkerlerin usynady. Keleshekte drama, tragedııa, komedııa epostarynan úzindilerin keıipkerlerdiń beınelerin kórermenniń kóz aldyna elestete alatyn ol- sýretshi. Folklor jas urpaqty tárbıeleıtin, máńgilik urpaqtan-urpaqqa qalatyn mura.
