«Qurylysshylar», «Qojaıyndar», «Qaratas aýylyndaǵy oba», «Tańsári» syndy fılmderimen tanylǵan rejısser Ádilhan Erjanovtyń «Álemniń meıirli enjarlyǵy» atalatyn kórkem kınosy 2018 jyly álemge áıgili Kann kınofestıvalinde «Erekshe kózqaras» baǵdarlamasy aıasynda alǵash ret kórermen nazaryna usynylǵan bolatyn. Alaıda óz elimizdegi birinshi kórsetilim alǵashqy halyqaralyq Almaty fılm festıvali kezinde bolǵan edi.
Atalmysh is-shara qyrkúıek aıynyń on besi men on toǵy aralyǵynda elimizge belgili rejısser Aqan Sataevtiń («Reketır», Jaýjúrek myń bala», «Anaǵa aparar jol», «Raıony», jáne t.b.) basqarýymen jáne Almaty qalasynyń ákimshiligi qoldaýymen uıymdastyrylǵan tuǵyn. Festıvalǵa álemniń túpkir-túpkirinen kelgen erekshe kınokartınalar qatysyp, ózara saıysqa túsken edi. Solardyń ishinde «Álemniń meıirli enjarlyǵy» da bar bolatyn.
Árıne, Ádilhan Erjanovtyń fılmi festıvaldiń gran-prıin ıelene alǵan joq, bul ataq rejısser Darıa Jýktyń «Hrýstal» atty týyndysyna berildi, biraq ta operator Aıdar Sharıpov pen qoıýshy-sýretshi Ermek Ýtegenov ózderiniń jumystary úshin arnaıy syılyqpen marapattaldy. Al bunyń ózi ájeptáýir jetistik.
Endi «Álemniń meıirli enjarlyǵyna» tolyǵyraq toqtalyp ótsek. Kınotýyndy kórsetilimi ótkizilgen kezde otandastarymyzdyń kópshiligi qatty qyzyǵýshylyq tanytyp, saıysqa túsken fılmder kórsetilgen «Lumiera Cinema» kınoteatryna qaptap kelgen edi. Olardyń kóp bolǵany sonshalyq, kınozal qas-qaǵym sátte lyq tolyp, tipti keıbir kórermender sımaı syrtta qalǵan bolatyn.
Fılmniń sıýjeti aýyldan qalaǵa kóship kelgen Saltanat (Dınara Baqtybaeva) jáne Qýandyq (Qýandyq Dıýsembaev) atty eki jan dostardyń bastarynan keshken oqıǵalaryn baıandaıdy. Olardyń arasyndaǵy romantıkalyq hımııa kórermenge anyq sezilgenmen ashyq túrde kórsetilmeıdi. Kerisinshe, qyz ben jigittiń ómirleri eki bólek baǵytta órbip, paralleldi túrde ilgeri jyljıdy. Osylaısha fılm mahabbat týraly emes, úlken qalanyń aýyr ómiri men jalǵyzdyq máselesi aınalasynda órbıdi. Jigitti de, qyzdy da bir-birine múlde uqsamaıtyn jabaıy ortaǵa tap bolyp, aman qalý jáne jaqsy jaǵdaıǵa jetý úshin qoldarynan kelgenin jasaı bastaıdy. Kórermen fılmdi tamashalap otyryp Saltanat pen Qýandyqtyqqa janashyrlyq tanytyp, qıyndyqtaryn jaqsy túsinip, baqytty fınalǵa jetýlerin tilep otyrady. Fılm naǵyz drama bolǵanymen de ishinde komedııa jáne tragedııa úlken oryn alady. Kúlkili jerleri kúldiredi, aýyr jerleri muńaıtady. Al fılmniń sońynda ay ári tátti dep sıpattaýǵa bolatyn erekshe sezim paıda bolady.
Árıne, fılm senarıin óte jaqsy dep aıtýǵa bolmaıdy. Dıologtary tym uzaq, keıde tyńdap otyryp jalyǵyp ta ketesiń, biraq bunysyn keshirimdi. Ádilhan Erjanov arthaýstyq fılmderge jaqyn bolǵandyqtan bul jerde senarııden góri rejısserlik sheshimderge kóbirek kóńil bólgen. Ásirese Saltanattyń aına aldynda otyryp, artyndaǵy shalǵa: «Senderge aqsha ǵana mańyzdy emes pe?» - degen sózderi jaqsy kórsetilgen. Qyz óziniń renishin shalǵa ǵana emes, aınadaǵy óz keskinine aıtqandaı bolady. Bul bir. Ekinshi bir qyzyq nárse: qyzdyń kóılegi. Saltanat ashyq-jarqyn, júregi taza, bolashaqqa degen úmitterge tola kezinde qyzyl tústi kóılekpen júredi de, artynan aýqatty shaldyń kóńildesi bolyp, qara tústi kóılek kıedi. Al Qýandyqtyń qatty optımıstten realıstke aınalýy gúldep turǵan gúldiń solýymen kórsetiledi. Bulardyń barlyǵy naǵyz rejısserlik sheshim.
Al akterlik oıynǵa keler bolsaq, qatty madaqtaýǵa kelmeıdi. Dınara Baqtybaeva keıbir senalarda teatr sahnasynda júrgendeı pafosty mánermen sóılep qalady. Onysy ásirese Saltanattyń Qýandyqqa óziniń bolashaǵy jaıly aıtqan jerlerinde baıqalady. Al akter Qýandyq Dıýsembaev óz sózderin jattandy aıtady. Ásirese keıipker óz tól-qujatyn joǵaltyp alǵany birtúrli estiledi. Alaıda joǵaryda atalǵan eki ártistiń arasyndaǵy óte jaǵymdy tandem ájeptáýir qýantady.
Sóz qorytyp aıtar bolsaq, «Álemge jyly beıjaılyq» mynadaı eki oı-tujyrymdy aldyǵa ıteredi: 1) ómir degen óte ádiletsiz, aýyr qubylys, biraq onda shynaıy mahabbat joq emes; 2) úmitsiz – shaıtan, ony joǵaltyp alýǵa bolmaıdy; 3) qandaı qatelik jasasań da, bárin durystaýǵa bolady. Jáne de, fılm qazirgi zamandaǵy keńinen taralǵan paraqorlyq, seksızm, báribirshilik sııaqty qubylystardy qatty synǵa alyp, árdaıym baǵalanyp kelgen adamı qundylyqtarǵa berik bolýǵa shaqyrady. Negizi, Ádilhan Erjanov – ózindik stılin qalyptastyra alǵan jas rejısser. «Álemniń meıirli enjarlyǵy» fılmi onyń burynǵy eńbekterine qaraǵanda áldeqaıda jaqsyraq. Iaǵnı shyǵarmashylyq kórkeıý bar.
