«EKSPO-2017» JÁNE JAŃA KEŃISTIKKE ShYQQAN QAZAQ SAHNA ÓNERI
                                                                                                           (ekinshi maqala)
Elimizde osyndaı keń aýqymda, bıik deńgeıde birinshi ret ótkizilgen  festıvalǵa qazaq­standyq bes ujym – «Astana Mıýzıkl», «Astana Jastar», M.Áýezov atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııa­lyq drama teatry, Q.Qýanyshbaev atyndaǵy akademııalyq mýzykalyq drama jáne  M.Gorkıı atyndaǵy akademııalyq orys drama teatrlary qatysty. Qoıylymdarynyń taqyryby, janry ártúrli  bolǵan bul festıvaldik qoıylymdar  qazaq sahna óneri tolassyz rýhanı-kórkemdik  izdenisterde ekenin tanytady.  Bizde ádette teatrlarǵa syn  kóp  aıtylaty­ny jasy­ryn emes. «Syn túzelmeı, min túzel­meıdi», degen­men de, qazaq teatryndaǵy jylt etken jaqsylyqty taný, zerdeleý, ony rýhanı aınalymǵa túsirý, ıaǵnı, aktýalızaııalaý  syndy dástúr  jalǵasyn tabýy kerek. Birinshi maqalamyzda sheteldik qoıylymdardy qarastyrsaq, endi respýblıka teatrlarynyń festıvaldik qoıy­lymdary týraly sóz qozǵap, ásirese, jańa qoıy­lymdary týraly taratyńqyrap áńgime órbitsek deımiz. Qazaq teatrlarynan birinshi bolyp festıval sahnasyna «Astana Mıýzıkl» jastar teatry shyqty.

                                                                                  «ROMEO MEN DJÝLETTA»  
                    J.Presgýrvık, aýdarǵan G.Salyqbaı. «Astana Mıýzıkl»  teatry. Qoıýshy-rejısseri A.Maemırov.

Beıbitshilik pen Kelisim saraıynda ashylǵan mártebeli festıvaldiń laıyqty bastamasy bolǵan «Romeo men Djý­letta» – EKSPO-2017 halyqaralyq kórmesine memlekettik deńgeıde arnaıy daıyndalǵan joba ekenin aıtýymyz kerek. Eń aldymen, franýz kompozıtory J.Presgýrvıktiń álem jurtshylyǵyna ǵasyrdyń basynan beri asa tanymal ataqty «Romeo men Djýlettasynyń» lıenzııasy satylyp alynǵan. Sodan keıin mıýzıkldy qoıý úshin arnaıy top jasaqtalǵan. Jáne bul myqty shyǵar­mashylyq top akterlerden ushqyr­lyqty, ánshilik, horeogra­fııalyq, tipti, sporttyq  sheberlikti talap etetin mıýzıkldy elordalyq jas teatr «Astana Mıýzıkl» ujymymen eki aı boıy daıyndaǵan. Olarǵa eshbir materıal­dyq-tehnıkalyq kedergisiz jumys jasaýǵa múmkindik týdyrylǵan. Nátıjesi keremet!

Shekspırdiń órimdeı eki jastyń kirshiksiz de qasiretti mahabbatyn jyrlaıtyn ataqty bul shyǵarmasy boıynsha álemde  kóptegen drama, opera, balet qoıylǵany belgili. Budan qazaq teatrlary da shet qalǵan joq. Árige barmaǵannyń ózinde, táýelsizdik kezeńinde «Romeo men Djýletta» M.Áýezov teatrynda (rej.O.Salımov), Batys Qazaqstan jáne Mańǵystaý oblystyq teatrlarynda (rej.Q.Qasymov, D.Jumabaeva)  qoıylsa, Ǵ.Músirepov teatrynda eki ret (rej.I.Kooýrek, J.Jumanbaı) qoıyldy.

«Romeo men Djýletta» boıynsha kórnekti rejısser F.Dzeffırellıdikinen keıin de birneshe kórkem fılm túsirildi.  Romantıkalyq mahabbat tragedııasy  mıýzıkl janrynda da ózindik  kórkem beınesin tapty.  Mıýzıkl degen­de, árıne, eske birden L.Bernstaınnyń aldymen Brodveıde qoıylyp, sol negizde 1961 jyly mýzykalyq fılm bolyp túsirilgen, al jýyrda ǵana  Amerıka Kıno akademııasy HH ǵasyrdyń úzdik  mıýzıkldarynyń biri dep tanyǵan ataqty «Vestsaıd hıkaıasy» eske túsedi (keńestik kezeńde bizder bul mıýzıkldy jıyrma shaqty  jyldan keıin kórgen edik).  Sodan keıingi ataqty mıýzıkl, sóz joq, franýz  kompozıtory,  Shekspırdiń uly shyǵarmasynyń sıýjettik jelisi boıynsha lıbrettosyn da ózi  jazǵan J.Presgýrvıktiń  «Romeo men Djýlettasy» (senograf jáne horeograf Reda).

Shekspır keıipkerleriniń keıbirin qysqartyp, shyǵar­manyń óz kontekstinen shyǵatyn Aqyn jáne Taǵdyr beıne­lerin engizgen mıýzıkl avtory órimdeı eki jastyń qasiretti mahabbaty týraly tragedııany búgingi kúnmen úndestirgen. Alǵash ret 2001 jyly Parıjdegi Kongrester Saraıynda úlken tabyspen ótip,  úzbeı eki jyldaı júrgen mıýzıkldy  mıllıon­daǵan kórermen tamashalaǵan. Artynsha  Eýropa elderinde tarıhı sherýi  bastalǵan mıýzıkl  Amerıka, Azııa elderinde de úlken tabyspen ótti. Al qazaq kórer­menderi bul ataqty mıýzıklmen Iýtýb jelisi arqyly tanys,  franýz jáne orys tilderindegi «Verona», «Túngi Verona korolderi», taǵy  basqa da ánderi qazaq kórermen­deriniń, ásire­se, jastardyń súıip tyńdaıtyn shlıagerine aınalǵaly qashan.

Álemdi sharlaǵan ataqty mıýzıkl «Romeo men Djýlet­tany» endi qazaq sahnasynan kórgende, Beıbitshilik pen Kelisim saraıynyń keń sahnasynda bir-birinen óte jarqyl­daǵan, shetinen talantty jastardyń oıynyn tamashalaǵanda  bizderdiń de janymyz  jarqyrap, tula boıymyzdy maqtanysh kernedi!

Mıýzıkl sharty – talantty, kórikti de symbatty artıster, ádemi ánder men ushqyr bıler,  ıaǵnı, daýys dramatýrgııasy men qımyl-qozǵalys dramatýrgııasy, túrli-tústi jaryq drama­týrgııasy kórkem maǵynaly senografııa men kostıýmder bolsa, bul «Romeo men Djýlettada» osynyń bári bar. Sahnalyq symbaty men kostıýmderi kózdiń jaýyn alatyn óte jarqyn qoıylymda sóz, vokal jáne plastıkanyń úılesimi tabylǵan. Sondyqtan da sahnadaǵy sulý da ushqyr qımyl-qareket, bir sát te toqtamaıtyn tartys, án men bı, jastyq  energetıkasy zaldy kerneıdi.

Shymyldyq ashylǵanda kógildir saǵymda munartqan tutas bir álem. Veronanyń dáýletti eki áýletiniń jaýlastyǵyn toqtatýǵa shaqyrǵan hanzadanyń (akter A.Amanqulov) jáne ledı Montekkı men Kapýlettıdiń (L.Temirhan, A.Ábdi­kárimova) án partııalarynan keıin  kúrdeli plastıkalyq mátinder «sóıleı jóneledi». Eki klan arasyndaǵy  bitispes jaýlastyqty, qatygezdikti, adamnyń mıy jetpes óshpendilikti  beıneleıtin, geometrııalyq qurylymy, ekspressııasy jaǵy­nan franýzdyq «Romeo-Djýlettadan» góri, amerıkalyq «Vest­saıd hıkaıasyna» úndestigi basymdaý sezilgen kópshilik sahna­lary, sondaı-aq, ekinshi aktydaǵy Tıbalt-Merkýıo, Romeo-Merkýıo aıqas sahnalary óte áserli. Reseılik rejısser-horeograf jáne qoıýshy-baletmeıster Nadejda jáne Nıkolaı Podoshva-Zaharovtar qoıǵan bul plastıkalyq mátinder jeke de, ansambldik formalarda da kórkem júzege asqan. Munyń jarqyn bir kórinisi – Kapýlettı saraıyndaǵy bal sahnasy. Jalpy, plastıkalyq mátinder Romeo (S.Mu­qashev), Benvolıo (O.Igilik), Tıbalt (R.Ýsmanov), Merkýıo (A.Ǵumarov), t.b. keıipkerlerdi daralaı túsýge bastaıdy. Mıý­zıklda bastan-aıaq plastıkaǵa qurylǵan kúrdeli, pálsapalyq ról – Taǵdyr. Keıipkerler ortasynda júrgenimen sımvoldyq máni bar, aktrısa  Á.Jırenbaeva  sátti beınelegen bul keıip­ker ózge akterlerden emoıonaldyq asa sergektikti ári salqynqandy­lyqty talap etedi. Osy seziný tereń bolǵan sátterde kórermen alań men kúdik shyrmaýynda qalyp otyrady.

Úlken de keń sahna fýnkıonaldy paıdalanylǵan. Sol jaqta Montekkı, oń jaqta Kapýlettı saraılary. Eki jaqtyń qaqtyǵystary osy saraılar aldyndaǵy ashyq alańda ótip otyrady. Belgili senograf Q.Maqsutov franýz nusqasyn­daǵy konepııany basshylyqqa alǵanymen, ulttyq, shyǵystyq naqyshtardy ádemi úılestirgen. Romeo men Djýlettanyń sahna bıigindegi qalqan fonyndaǵy, taǵy da basqa birtalaı kórinisterde senografııa ulttyq mazmunmen ajarlana túsedi. Qoıylymǵa erekshe ár, rýh berip turǵan sahnalyq kostıýmder tús-reńk jaǵynan qyzǵylyqty sheshimin tapqan (kostıým sýretshisi A.Syrbaeva). Kók, keı tustarda surkók  túste kıingen Montekkıler jaǵy men qyzyl, alqyzyldaý tústegi  Kapýlettılerdiń kostıýmderi  Qaıta órleý dáýiri men ulttyq naqyshtyń zamanaýı stılızaııasynyń ádemi úılesiminde tigilgen. Jáne akterlerdiń qımyl-qareketi, bıler men trıýkter jasaýyna qolaıly.

Búgingi teatrda jaryqtyq partıtýranyń sátti bolýy – spektakl kórkemdiginiń basty kepilderiniń biri desek, Beıbitshilik jáne Kelisim saraıynyń jaryqtyq-tehnıkalyq jaraqtanýy ár teatrdyń-aq armany bolardaı eken. Al jaryq rejısserleri I.Teltaev pen A.Ihsan qoıylymnyń tynysyn jaqsy sezinip, tıisti maǵyna-reńk berýde kásibı jumys jasa­ǵanyn aıtý kerek.

Mıýzıkldaǵy negizgi júk, árıne, mýzykalyq partı­týra­larda. «Astana Mıýzıklda» daýys dıapazony jaqsy, ánshilik talanty bar jastar jınalypty. Romeo – S.Muqashev pen Djý­letta – J.Shalqardyń jeke jáne dýettik partııa­lary, sezim­dik qubylystaryn jetkizýi áserli. Ledı Montekkı men Kapý­lettılerdiń, neke qııý sahnasyndaǵy Loreno (S.Qamıev) – Romeo-Djýletta; Djýlettanyń Parıske uzatylary aıty­lar sahnadaǵy Graf Kapýlettı (D.Shynybek) – ledı Kapýlettı – Djý­letta; Graf Kapýlettı – ledı Kapý­lettı – Sút ana (A.Ber­muhambetova) – Djýletta partııalary mıýzıkl kórki. Al Romeo men Djýlettany ólim qosqan fınaldaǵy jappaı zar – mýzykalyq partııalardyń shyrqaý shegi. Lorenonyń jany jylap, Montekkı, Kapýlettıler birigip ár túrli regıstrde joqtaý aıta kele ólim ústinde tatýlasatyn bul sahnanyń áseri, emo­ıo­naldyq qýaty kúshti. Osy tusta mıýzıkl hormeıstr­lerininiń eńbegin erekshe ataý shart. Belgili hormeıster Ǵ.Berekeshov, áriptesteri A.Ber­kinova, A.Aqaevalar akterler daýsymen barynsha jumys jasaǵany kórinip tur. Kóptegen partıtýralardyń oryndalý mádenıeti joǵary, ánderdiń mýzykalyq órnektiligi, bıik notany alýy jaǵynan  aqaý kem.

Mıýzıkl bolǵan soń, árıne, tórt aıaǵynan teń basqan jorǵasha taıpalyp turýy shart. Shamamen elý shaqty jas akter bar kúsh-jigerin, qýatyn sala jumys jasaǵan qoıy­lymǵa qatysýǵa ózge teatrlardan belgili sahnagerler shaqyrylypty. Biz kórgen qoıylymda Sút ana róline shyqqan belgili aktrısa A.Bermuhambetovanyń mýzykalyq ta, plastıkalyq ta, sóz qudyreti jaǵynan úlken sheberlik tanytqanyn bóle-jara ataǵymyz keledi. Sonymen qatar, Loreno ákeı rólindegi S.Qamıev te óte mazmundy ról jasady. Bizdińshe, bul óte jaq­sy tájirıbe. Aldaǵy ýaqytta jastardyń sheberligi shyńdala, qoıylym jarqyraı túseri anyq. Bul tusta ıntonaııa men mý­zy­kada erekshe tazalyqqa jetýdi jáne múmkin óte názik mıkro­fondarmen óte názik jumys jasaý jaǵyn eskerý kerek sııaqty.

Mıýzıkldy daıyndaǵan úlken shyǵarmashylyq toptyń basynda, árıne, qoıýshy-rejısser tur. Búgingi qazaq rejıs­sýrasy keıingi býynynyń talantty ókili, qoıylymdarynda qashanda aýqymdy oı aıtyp, kórkemdik jınaqtaýlarǵa shyǵa­tyn, ushqyr da sergek azamat A.Maemırovtiń spektakli – órimdeı eki jastyń kirshiksiz de adal mahabbaty týraly ańyz ǵana emes, jyldan-jylǵa sozylǵan baıansyz jaýlas­tyqpen urpaǵynyń túbine jetip, bolashaǵyna balta shaýyp otyrǵan sorly qoǵam týraly da kórkem baıan bolyp shyqqan. Mıýzıkl, bizdińshe, dinı, násildik jaýlastyq toqtamaı otyrǵan búgingi álem týraly da oı tastaıdy jáne bir esepten, osynysymen de baǵaly.

Mıýzıkldyń alǵashqy qoıylymyn kórgende, túıgen oılarymyz osyndaı. Qoıylymdy festıvaldiń Qazylar alqasy da joǵary baǵalady. Franııadan arnaıy ushyp kelip, kelesi qoıylymyn kórgen avtor J. Presgýrvık, EBAQ pen BAQ-taǵy pikirine qaraǵanda, jas teatrdyń ónerine asa rıza bolyp, ózi kórgen spektaklderdiń úzdigi dep tanypty.

«Romeo men Djýletta» mıýzıkly QR Mádenıet jáne sport mınıstrliginiń, demek, memlekettiń halyqaralyq kórmege daıyndaǵan arnaıy jobasy ekenin sóz basynda aıttyq. Mundaı arnaı jobalar, árıne, úlken qarjymen júzege asyrylady. Jumsalǵan shyǵyn, tógilgen mańdaı ter aqtaldy deýge bolady. EKSPO-2017 tusynda qazaq óneri jańa keńistikke shyqty. Bul – búkil qazaq sahna óneriniń qýanyshy. Qoıýshy-rejısserdiń aıtýynsha, «Romeo men Djýletta» aldaǵy ýaqyttarda Almatyda jáne oblys ortalyqtarynda da kórsetilmekshi. Endeshe,  almatylyq kórermenderdiń bul mıýzıkldy tamashalaıtyn kúni alys emes.

                                                                                                 «ASAÝǴA – TUSAÝ»

                           Ý.Shekspır, aýdarǵan M.Áýezov.  Astana Jastar teatry. Qoıýshy-rejısser N.Jaqypbaı.

Premerasy  2013 jyldyń jeltoqsanynda ótken «Asaýǵa-tusaý»  birneshe respýblıkalyq, halyqaralyq festıvaldarda kórsetilip, bárinen de júlde alǵan, jurtshylyq súıip kóretin spektakl. Qazaq sahnasynda ózgeshe sıpatta shyqqan bul  klassıkalyq komedııa, bir esepten Jastar teatrynyń vızıttik kartochkasy, teatrdyń Kórkemdik jetekshisi N.Jaqypbaıdyń shyǵarmashylyq qoltańbasyn aıqyndaıtyn qoıylym­darynyń biri. Ulttyq teatr tarıhynda sahna poetıkasyna erekshe mán berip, dramalyq spektaklde plastıkany erkin úılestire oı aıtý, bizdińshe, shyǵarmashylyǵy  oıdaǵydaı zerttelip, rýhanı aınalymǵa tolyq túspeı dúnıe salyp ketken úlken rejısser E.Orazymbetov shyǵarmashylyǵynyń basty sıpattarynyń biri bolatyn. Bul tusta rejısserdiń 80-jyl­dardyń sońynda Ǵ.Músirepov teatrynda qoıǵan Shekspırdiń «Dýaly túngi dýman» komedııasyn eske alýǵa bolady. Al qazaq ulttyq rejıssýrasynyń búgingi kóshbas­shylarynyń biri N.Jaqypbaı aǵa áriptesiniń rýhanı-kórkemdik izdenisterin ózgeshe jazyqtyqta jalǵastyryp, aıasyn keńeıte túskendeı.

Kóptegen eksperımentterge baryp, alǵashynda T.Júr­genov akademııasy janynan «Men» teatryn quryp, 1997 jyly M.Áýezovtiń 100 jyldyǵyna arnalǵan respýblıkalyq festı­valda «Kókserek» áńgimesi boıynsha qoıǵan spektak­limen kózge túsken Jaqypbaı bul baǵyttaǵy izdenisterin eshqashan toqtatqan emes-ti. Maqsatker sýretker aqyry óz oıyndaǵy teatryn qurdy. Klassıkalyq drama teatrlarda sózge erekshe salmaq beretin áldebir «aýyrlyqtan ketip», sahnada plastı­kany sózben «teń quqyqtas» komponent etip ornyqtyrdy.

«Asaýǵa-tusaýda»  akterler qımyl-qozǵalysynyń erkin­digi, eksentrıka – dramalyq plastıkanyń bıigi. Bir sát sahnada ersili-qarsyly, beı-bereket júgiretindeı, endi bir sát dórekilikke boı aldyratyndaı kórinetin akterlerdiń oıyny birte-birte garmonııasyn taýyp, maǵynaly plastıka, maǵy­naly sóz, ushqyr ázil-qaljyń, ádemi mýzyka tabıǵı úılesimin tabady.  Petrýchıo-Á.Ahmetov pen Katarına-A.Rahıpova taıtalasy, Petrýchıonyń tym asaý Katarınany «bas bildirý» hıkaıasyndaǵy nebir trıýkter qoıylymnyń búgingilik konteksine bastaıdy. Ózge keıipkerleriniń de traktovkalary sony shyqqan «Asaýǵa-tusaýdyń» jańasha sahnalyq oqyly­myna  festıvaldiń Qazylar alqasy da erekshe nazar aýdardy.

T.Mılkovskı, Polsha IAST bóliminiń prezıdenti,  ádebıet jáne teatr synshysy: – Spektakl tunyp turǵan energııa. «Asaýǵa-tusaýdyń» bı men mýzykaǵa qurylǵan ınsenırov­kasyn Kanadadaǵy (Stratford) Shekspır festıvalinde kórgen edim. Jastar teatrynyń femınıstik ıdeıasy aıqyn bul qoıylymy Shekspırdiń qashanda zamanaýı ekenin tanytady.

M.Krıstıan Sırejol Sorbonna ýnıversıtetiniń pro­fessory, ónertaný doktory: – Spektaklde sahnalyq qýat pen kontrastardyń mol ekenine qatty, mýzykanyń kóptigine eptep tań qaldym.Femınıstik ınterpretaııa degenge qosylýǵa bolady. Qoıylym bı, akrobatıka, energııasymen baýraıdy.

I.Israfılov, Ázirbaıjan memlekettik ulttyq akade­mııalyq teatrynyń dırektory, ónertanýshy, professor: –Shekspır ár túrli poetıkada qoıýǵa múmkindik beretin avtor. Shyndyǵynda da akterler orasan energııa jumsady. Qoıy­lymda oıdan shyǵarylǵan sátter men  júgiris kópteý kórindi. Vahtangovtyń, teatr qýanysh syılaýy kerek deıtin pikiri bar. Qoıylym kórermenine qýanysh syılaıdy.Keshegi spektak­lmen týystas  (sóz  «Romeo men Djýletta» mıýzıkly týra­ly – ÁB). Qazaq teatry óte talantty jastar tárbıelep otyrǵany qýanysh. Mahabbatty, adamgershilikti pash etetin qoıylymdy  sezimmen qabyldaý kerek.

Lasha Chhartıshvılı, I.Chavchavadze Memlekettik ýnıver­sıtetiniń zamanaýı grýzııa teatrlaryn zertteý ortalyǵy dırektory,  ónertaný doktory: – Teatrda jastar bar, resýrs bar, motıvaııa bar. Menińshe, Shekspırdi zamanaýı tásilde qoıýdyń jaqsy bir úlgisi. Ujymǵa shyǵarmashylyq tabys tileımin.

                                                                                              «BEIBARYS SULTAN»
R.Otarbaev. Tarıhı drama. M.Áýezov atyndaǵy akade­mııalyq drama teatry. Qoıýshy-rejısseri Iý.Hanınga-Beknazar.

Dúnıejizilik festıval jumysyna qatysýmen qatar, Astanadaǵy gastroli osy qoıylymmen ashylǵan qara shańyraq teatr bul kúnderi qarqyndy jumys jasap, Jastar teatrynda jeti spektaklin kórsetti. Osy kezeńde Elordada mádenı sharalardyń kóp bolǵanyna qaramastan, gastroldik saparyn tabysty ótkizdi. Al premerasy 2013 jyldyń maýsym aıynda ótken «Beıbarys sultan» – jurtshylyq súıip kóretin spektakl. Áýezovtikterdiń kórkem ınterpre­taııasynda bekzattyq, adamgershilik pen namystyń, týǵan elge degen alapat saǵynyshtyń áfsanasy, otansúıgishtiń, patrıotızmniń úlgisindeı bolyp órnektelgen qoıylym buǵan deıin de Belarýcsııa men Túrkııadaǵy Halyqaralyq festıvaldarǵa qatysyp júldeli oralǵan. Áfsana deıtinimiz – bul qoıylymda Beıbarys ózi gúldentip, ózi dáýirletken Mysyr elinde qastandyq pen qyzǵanyshtyń qurbany bolmaıdy, taqty da, tájdi de tárk etip, bárinen baz keship, týǵan dalasyna, Aq Jaıyǵyna bet túzeıdi. Beıbarys – talantty da tartymdy akter, jastardyń kýmıri Azamat Surapbaı. Onyń keıipkeri kórkem, bekzat, ımandy, asa namysqoı. Kınorejısser B.Mansurovtyń fılmindegi ataqty akter N.Jantórınniń oıshyl, fılosof, jeti ólshep, bir kesetin strateg Beıbarysyna múldem uqsamaıdy. Spektakldegi akter A.Surapbaı – Beıbarys ta strateg, biraq, ushqyr, tula boıy tunǵan ot-jiger, órshil rýh ıesi. Ol qandaı da jaýyzdyqtyń zaýaly bolatynyna senedi, adam bop ǵumyr keshý pálsapasyn bárinen de bıik qoıady. Únemi qımyl-qarekette kórinetin akter óz keıipkerine spektakldiń jalpy atmosferasyna saı yrǵaqpen ómir keshtiredi.

Beıbarystyń qandykóılek dos-joldas, qıyn joldaǵy seriktesteri Qutyz – A.Shaıahmetov pen Qalaýyn – E.Daıyrov alǵashqy sahnada baýyrlastyq sertinde qandaı shynaıy bolsa, taq úshin taıtalastarynda da sondaı tabıǵı. Osy úsheýin qul bazarynda Saýdagermen (N.Ábilov) satyp alyp, búkil ıntrıgany órbitetin bas ýázir Hýan pirádardyń shyn bet-beınesin belgili sheber B.Turys  qarynnan maı syqqandaı etip birtindep ashsa, Shah (B.Qaptaǵaı), Fatıma (Sh.Janysbekova), Aıbek (J.Baısalbekov) Saraıdaǵy ashyq ta, astarly da tartystarda kórinedi.

Qoıylymda joǵary kerneýli emoıonaldylyq, áldebir romantıkalyq lırızm bar. Ol, ásirese, Beıbarys pen Qutyz, Qalaýyn; Beıbarys pen jary Tájibaqyt (Z.Karmenova) ǵashyǵy Puljetpes (S.Baqaeva) jáne anasymen (Sh.Asqarova) kórinisterde seziledi. Sahnalyq qımyl-qareket jaryq partıtýrasymen erekshe jandanatyn qoıylym senogra­fııasynda bos sahna birde kóbigin shashqan Aqjaıyq, birde Mysyr sultandarynyń saraıy, birde soǵys dalasy bolyp ózgerip otyratyn (qoıýshy-sýretshi E.Tuıaqov),  stılıza­ııa­lanǵan kostıýmderi (L.Vozjenıkova) kelisken spektakldiń plastıkalyq sheshimderi (G.Muhamedjanova) sahnalyq saıystary (Á.Baılın) jáne sol kezeń rýhyn beretin mýzykamen (E.Qusaıynov, «Turan» toby) aıshyqtalǵan. Qalyń kórermen, ásirese, jastar súıip kóretin «Beıbarys sultan» sheteldik teatr mamandary tarapynan jaqsy baǵalandy.

T.Mılkovskı ( Polsha): – Qoıylymdaryńyz úshin teatr ujymyna rahmet. Maǵan bári túsinikti boldy, spektakl romantıkalyq teatry  dástúrinde qoıylypty. Beıbarys taǵdyryn bıik rýhta beredi. Kóz aldymdaǵy jandy kartı­nalardan sol zamanda bolǵandaı áser aldym. Akterlerdiń emoıonaldy oıyny kórermenderge de áser etip, zal men sahnanyń baılanysy, túsinistigi aıqyn sezilip otyrdy. Sahna ónerinde mundaı  baılanystyń mańyzy úlken. 

M.Krıstıan Sırejol (Franııa): – Bul qoıylymakade­mııalyq teatr ózindik  baǵytynda, óz dástúrinde damyp otyrǵanyn kórsetedi. Maǵan, biraq, spektakldegi patrıotızm taqyryby túsiniksiz, sondyqtan da  qabyldaýym qıyn boldy.

I.Israfılov (Ázirbaıjan): – Qazaq jáne ázirbaıjan teatrlarynyń poetıkasynda týystyq bolǵandyqtan, bul spektakldiń ıdeıasy, kóterer júgi maǵan jaqsy túsinikti. Óte qyzǵylyqty qoıylym. Kez-kelgen qoıylym ne, nege, qalaı degen saýaldarǵa jaýap bere bilýi kerek. Spektaklden osy saýaldarǵa jaýap tabasyz, – deı kele jas akterlerge tym qatty deklamaııa jasaýdan abaı bolýy kerektigin eske salyp, M.Áýezov teatryna shyǵarmashylyq tabystar tiledi.

                                                                                       «PUTQA TABYNÝShYLAR»

A.Iablonskaıa. M.Gorkıı atyndaǵy memlekettik akade­mııalyq orys drama teatry. Qoıýshy-rejısseri I.Vaıtkýs.

«Jańa drama» aǵymynyń asa talantty ókili, A.Iablon­skaıa­nyń «Putqa tabynýshylar» pesasy boıynsha kórnekti lıtva­lyq rejısser I.Vaıtkýs qoıǵan spektaklin M.Gorkıı atyn­daǵy teatr negizgi baǵdarlamadan tys kórsetti. Osy shyǵar­masy úshin «Iskýsstvo kıno» jýrnalynyń júldesin alýǵa Máskeýge ushyp barǵanda Domodedovo áýejaıynda bolǵan lańkestik áreketten qaza tapqan talantty jastyń bul shyǵarmasyn rejısser  budan buryn Lıtva orys drama teatrynda sahna­lapty. Ol qoıylymy jaqsy rezonans alǵan I.Vaıtkýstyń «Astanada  jańa, mınımalıstik qoıy­lym jasap kórýge bel baılaǵan» eksperımenti de asa sátti. Pálsapalyq qýaty myqty, kórermenin beı-jaı qaldyrmaıtyn qoıylym teatr reper­týarynda úsh jyldan beri tabyspen júrip jatyr, birneshe halyqaralyq festıvalde kórsetilip, joǵary baǵa alǵan.

«Putqa tabynýshylar» – tirshiliginiń keteýi ketken bir otbasynyń ómirin arqaý etken asa kórkem psıhologııalyq drama. Asa kórkem bolatyny – eń aldymen, ádebı materıal myqty, sodan keıin rejıssýra men ıntellektýaldy akterlik oıyn myqty. Teatrdyń katarsıstik qudyretin sezindiretin qoıylym.

Jalǵyz qyzdaryna da, bir-birine de jylýy joq, óıtkeni, eki álemde ómir keshetin  ana (aktrısa O.Boıko)  men áke (A.Lýkashevıch);  kezinde kúnásin jýamyn dep,  sábıine de qaraılamastan dinbasynyń aqylymen kóptegen jyl boıy monastyrdan monastyr kezip, endioralyp, balalaryn hrıstıanshyldyqqa tartpaqqa umtylyp baǵatyn  úlken sheshe (N.Matveeva). Ýnıversıtette sabaq beretin jas ustazymen (R.Chehonadskıı) birge bolsa ǵana kóńilinde kún ornaıtyn, ǵashyǵynan  endi  kezdespeıtinin estigen soń ómirmen qoshtas­paqqa árekettenetin Krıstına (P.Harlamova). Qoıylym atmosferasyn osy bir sumdyq oqıǵaǵa deıin jáne keıin dep ekige bólýge bolady. Bir otbasynda turatyn, biraq, bir-birine jat keıipkerlerdi aqyrynda qaıǵy biriktiredi – Krıstınany qaıtsek aman alyp qalamyz dep jantalasqan  olar  óz ómirlerin zerdeleýge bet buryp, jan dúnıeleri katarsısten óte bastaıdy.

Qoıylymnyń formasy akterlerden asqan sheberlikti, keıipkeriniń ómirimen eki júz paıyz biregeılenip ketýdi talap etedi. Óıtkeni, qaı spektaklinde de aýqymdy oı aıtatyn Vaıtkýs  akterlerge osyndaı talap qoıǵan – ádette akter ataýly júginýge daıyn turatyn  fızıkalyq qımyl-qareket­terge  (qol sermeý, árli-berli júrý, júgirý,t.b.) múmkindik bermegen. Túkpirde jalǵyz shamnyń álsiz jaryǵy bar qap-qara dekoraııaly sahnada (qoıýshy-sýretshi Q.Maqsutov) qara, sur kıingen bes-alty adam. Bir birine japsyryla qoıylǵan bir qatar oryndyqtarda tyrp etpeı otyr. Ár keıipkerdi zal túkpirinen túsken jaryq iri planǵa shyǵarǵanda, kózin jumǵan kúıi monologyn bastaıdy. Jeke-jeke bul monologtar birte-birte qaıshylyqty, tartysty dıalogtarǵa aınalady.  Keıipkeriniń búkil  kóńil-kúıin, tutastaı ómirin oryndyqtyń ústinde tyrp etpeı otyryp keship shyǵatyn akterlerdiń sheberligi keremet!  Sahnada sóz saltanat qurady! Psıholo­gııa­lyq, tipti, dúnıetanymdyq nebir  tartystar daýystyń reń­kimen, emoııamen beriledi. Bul kórkem spektakl búgingi tańda sóz teatrynyń kúni ótip barady, kórermender qulash-qulash monologtardy tyńdap otyrýǵa qulqy joq degen pikir­lerdiń kúl-talqanyn shyǵarady. Qulash-qulash monolog­tary jetkilikti, eki saǵatqa jýyq júretin qoıylymdy  kórermen sahnadan kóz almastan demin ishke tarta otyryp kórip shyǵady.

Spektakl senim týraly, adamgershilik, ımandylyq týraly. «Putqa tabynýshylar», bizdińshe,  pesada jáne spektaklde, bir esepten, óziniń ergejeı senimine «tabynǵan»  keıipkerler. Olar  rýhanı tazarý-jańarýdyń  qıyn jolynan ótedi.  Eń aldymen,  jaqynyńnyń janyna jalaý bola almasań – ózgege jaqsylyq jasaı almaısyń. Imandylyq adamnyń júreginde, deıdi spektakl. Adamda,  seniminiń kúıreýi de,  sondaı-aq, adam balasynyń jalǵan, kózsiz  senim jeteginde ketýi de qaýipti ekenin alǵa tartady. Uǵymymyzda, qandaı da kórkem shyǵarma óz zamanynyń, qoǵamynyń kókeıkesti  máselelerine ún qatýy kerek. Bul qoıylym  hrıstıandyq senim týraly ǵana emes, búgingi tańda adamzat balasy  betpe-bet kelip otyrǵan kózsiz dinı fanatızm ahýaly  jáne onyń sebepteri týraly da astarly oı aıtady. Bul búgingi qazaq qoǵamy úshin de ózekti  másele – jalǵan dinı senimge boı aldyryp, ata-ana, týǵan ortasynan, tipti, ultynan bezinetinder otbasynda súıispenshilik, jylý kórmegen, rýhanı tiregi az   jastar qatarynan shyǵatynyn ómirdiń ózi kórsetip otyr…

Jalpy, elimizdegi orys teatrlarynyń ishinde osy ujym  respýblıka ómirine qatystylyǵyn, táýelsiz Qazaqstan eliniń teatry ekenin jaqsy proekııalaıtynyn, sońǵy jyldary qazaq dramatýrgııasynan birneshe spektakl qoıǵanyn aıtýymyz kerek. Bul teatr basshylyǵynyń, ásirese, dırek­tory E.Hasenovtiń   shyǵarmashylyqty uıymdastyrý­daǵy qajyrly eńbegi, strategııalyq saıasatynyń  jemisi de bolsa kerek. Spektaklge halyqaralyq Qazylar alqasy óte joǵary baǵa berdi.

G.Prıahın, jazýshy, akademık, «Hýdojestvennaıa lı­teratýra» baspasynyń dırektory (Reseı): –  A.Iablonskaıanyń osy pesasyn kóptegen teatr qoıdy. Bul – men kórgen spektaklderdiń ishindegi eń myqtysy, Anna týraly rekvıem. Akterler myqty dramalyq materıaldaǵy podteksterdi ashyp, bar jan-tánimen oınaıdy. Dúmshe dinshildik  rýhanı keńistigi bos adamnyń sanasyn jaýlaıdy, al, bıik ádebıet adam balasyn jamandyqtan arashalaıdy, izgilik, jaqsylyq jolynda birikteredi. Sizder spektaklderińizben osyny aıttyńyzdar.

T.Mılkovskı ( Polsha): – Myqty qoıylǵan spektakl. Mazmun men forma kelisti  úılesimin tapqan. Kórermenge beretin ımpýlsi myqty. Sahnadaǵy ahýaldardy keıipkerlermen birge  bastan ótkergendeı kúıinip-súıindik. Sizderge úlken rahmet. Bul qoıylym men úshin festıvaldiń jarqyn esteligi bolady.

I.Israfılov (Ázirbaıjan): – Dinı senim-nanym máselesin adamgershilikpen baılanystyra qarastyratyn qoıylym tereń oıǵa qaldyrady. Asa ózekti máselede teatr kórermenge ne aıtý kerek, olarmen ne týraly sóılesýi kerek degen saýaldarǵa jaýap beredi. Búkil oı-ıdeıa sóz arqyly beriledi.  Akterlerdiń tehnıkasy, ansambldikoıyny asqan yrzalyq týdyrady.

M.Krıstıan Sırejol (Franııa): – Keremet spektakl, búgingi orys qoǵamyndaǵy kúrdeli jáne qaıshylyqty jaıttardy, dinniń qoǵamǵa áserin batyl qozǵaǵan pesa óte qyzǵylyqty. Sizder osynyń bárin sózben, mımıkamen jetkizdińizder. Spektakl qarqyndylyǵy, qýaty
bıik kásibı deńgeılerińizdi tanytady.

Lasha Chhartıshvılı (Grýzııa): – Shyndyǵynda da áseri óte myqty spektakl. Biraq, ádebı negizi myqtydegenge kelise almaımyn. Óıtkeni, bastalýy, damýy, sharyqtaý shegi men sheshimi bar dramatýrgııaǵa emes, sahnalyq mátinge qurylǵan. Bul – búgingi teatrlar shyǵarmashylyǵynda myqtap oryn alǵan tásil. Qoıylym – festıvaldiń úlken tabysy. 

                                                «KLASSIKANY, QAZAQTYŃ KÓRKEM PROZASYN BAǴALAŃYZDAR!»
                                                                                    A.Áshimovtiń rejısserlerge tilegi osy

«QORǴANSYZDYŃ KÚNI»
M.Áýezov. Q.Qýanyshbaev atyndaǵy akademııalyq mýzy­kalyq drama teatry. Insenırovka avtory jáne rejısser Á.Orazbekov.

Elimizde ótkizilgen alǵashqy dúnıejúzilik teatr týyndysynyń  festıvali baǵdarlamasynda qazaq áleminiń kosmosy M.Áýezov týyndysynyń bolýy koneptýaldy turǵydan óte jarasar edi. Is júzinde osylaı boldy da, óner merekesinde Astanadaǵy Q.Qýanyshbaev atyndaǵy teatrdyń M.Áýezovtiń klassıkalyq «Qorǵansyzdyń kúni» áńgimesi boıynsha rejısser Á.Oraz­bekov qoıǵan spektakli kórsetildi. Jalpy, shyǵarma­shylyǵynda rýhanı izdenisteri mol osy rejısserdiń M.Áýezov álemine erekshe súıispenshiligin baıqamaý múmkin emes. Uly sýretker kosmosyna úńiletin ol sońǵy alty-jeti jyl kóle­minde «Abaı», «Aıman-Sholpan», «Tańǵy jańǵyryqty» («Qarash-qarash oqıǵasy» boıynsha sahnalyq jelisin jazǵan Q.Ysqaq) sahnalady. Al sońǵy eńbegi – «Qorǵansyzdyń kúni». Jáne bul rejısserdiń áńgimege ekinshi ret oralýy. Sahnalyq nusqasyn ózi jazyp, óz podteksterin belgili aqyn S.Aqsuńqaruly jyrlary arqyly jetkizilgen qoıylymy alǵash ret osydan on shaqty jyl buryn Qaraǵandy oblystyq S.Seıfýllın atyndaǵy teatrda shyǵyp edi.

M.Áýezovtiń nebári jıyrma tórt jasynda jazǵan alǵashqy klassıkalyq áńgimesiniń sıýjeti barshaǵa belgili. Spektakl degenimiz, óz aldyna jeke kórkem shyǵarma bolǵandyqtan,  rejısser qandaı da klassıkalyq shyǵarmany sahnada kórsetý úshin ǵana qoımasa kerek. Jańa qoıylymynda rejısser Á.Orazbekov te  kezinde uly sýretkerdi mazalaǵan ózekti máseleler negizinde  ózi úshin, búgingi qoǵam úshin asa ózekti degen  kúrdeli saýaldarǵa  jaýap izdeıdi.  Sondyqtan da bálkim, prologta sımvoldyq beıneler Jaryq (J.Ospanov) pen Túnekti (O.Jaqypbek) kóremiz jáne  ol ekeýiniń bitispes tartys-taıtalasy spektakldiń bastan-aıaq leıtmotıvi syńaıly. Bul rette kımyl-qozǵalys plastıkasyn ról maǵynasyna sáıkes­tendire biletin akterler belgili aqyn S.Aqsuńqarulynyń jalyndy jyrlarymen órilgen tartys-aıtys pafosyn da kórkem jetkizedi.  Jalpy, sheshimderi beıneli qoıylymda úıge uıa salǵan qarlyǵash, sahna tórin tutas jaýyp turǵan jyrym-jyrym surqaı juqa mata, kókten túsip turǵandaı saty-baspaldaq, eki parly dóńgelek (ómir dońǵalaǵy – taǵdyr)  syndy maǵynalyq sımvoldardyń aıtary kóp (qoıý­shy-sýretshi Sh.Elembaeva).

Rejısser «mátin ishindegi mátin» prınıpinen bas tartyp, búkil oqıǵany ashyq alańǵa shyǵarady. Prozalyq nusqada Ǵazızanyń ákesiniń kózi tirisindegi  baqytty shaǵyn bir sát es­ke alýy men kempirdiń kezdeısoq meımandarǵa aǵynan jaryla aıtqan áńgimesi spektaklde tolyqqandy kórinisterge aı­nalǵan ári rejısser tarapynan tolyqtyrylǵan. Baqytty ot­basy (Jaqyp áke – E.Nurymbet, kempir – N.Táshimova, kelin-B.Maqsutova). Úılerine qarlyǵashtyń uıa salǵanyna qýanǵan, ja­synan zerdeli jas qyz Ǵazızanyń (J.Ibraeva) jarqyn kúlkisi. Munyń bári alda kútip turǵan tragedııany qoıýlandyra túsý úshin qyzmet etedi. Bul ıdıllııa týystary «adam sııaqty bir minezi, bir isi joq, jannan asqan dúnıqońyz» Dúısen (K.Nur­lanov) kelip, zar ılep, kómek suraǵan sátten bastap buzy­­lady. Jaqyp  abyroı bermes týysqa kómektesip, aqyry ólim qushqan soń osy otbasynyń áleýmettik ortadan  kórgen qorlyǵy… ımansyzdyq – jap-jas qyzǵa ákesindeı adamnyń, haıýan Aqannyń kórsetken ozbyrlyǵy, aqyry Ǵazızanyń ólimi…

Jalpy, M.Áýezovtiń alǵashqy kezeń áńgimelerinde ótken ǵasyr basyndaǵy qazaq ahýaly, ulttyq etnopsıhologııa jaqsy beınelense, qoıylymda osy naqty áleýmettik ortanyń kartı­nasy jasalǵan. Joǵaryda atalǵan Dúısen men oǵan saıma-saı áıeli (S.Toqmanǵalıeva), óz upaıyn túgendep júrgen jaramsaq, ımansyz Qaltaı (Q.Buǵybaı) men  zorlyqshyl  haıýan Aqan bolys (E.Malaev). Jalpy, áıel balasyn kemsitýshilik, qorlaý. Muny qalypty jaǵdaı dep qaraıtyn jáne kúshtiniń zorlyq-zombylyǵyna ábden kóngen kópshilik…

Rejısser izgilik pen zulymdyqtyń máńgilik taıtalasyn leıtmotıv etip alady, sonymen qatar, adam balasynyń  únemi tań­daý aldynda turatynyn, beısana qareket jaqsylyqqa aparmaıtynyn zerdeletedi. Mysaly, kempir Dúısenniń opasyz adam ekenin bile tura týysqandyq paryzdy alǵa tartyp, óz ulyn onyń malyn qaıtarýǵa barýǵa qoıarda-qoımaı kóndiredi – bul áńgimede joq epızod. Kóp nárse adamnyń nıetine baı­lanysty ekenin aıtady – sondyqtan da spektakl boıy Jaryq jaryq keıipkermen (Ǵazıza), Túnek Aqandarmen birge júredi.

Jaqsy men jamandy sanaly túrde ajyratyp, oǵan baǵa beretin deńgeıge kóterilmeıinshe, ózge ahlaqtyq qundy­lyqtardy baıyptaý múmkin emes. Qoıylymda bas kóterýdi bilmeıtin, kóńili soqyr  kópshilik –  Abaı aıtqan tobyr osy­nyń kórinisi. Ókinishtisi – tobyr – qaı zaman, qaı kezeńdegi qandaı da bir saıası qoǵamnyń, durysy qurylymnyń basty quramdas bóligi… Óner degenimiz – sheksiz ınterpretaııalar. Bizdińshe, rejısser Álimbekovtiń, spektaklge qatysqan shyǵarmashylyq ujymnyń Áýezov jaýharyn ınterpreta­ııalýy osyndaı oılarǵa bastaıdy. Klassıkany ýaqyt bıiginen oqý degen osy bolsa kerek. Halyqaralyq Qazylar alqasy «Qorǵansyzdyń kúnine» jaqsy baǵa berdi.

Asanáli Áshimov, Qazaqstannyń Eńbek Eri, Qazaqstan Teatrlary assoıaııasy tóraǵasy, Qazylar alqasynyń tóraǵasy: teatr úshin asa baı materıal jáne uly sýretker prozasynan jasalǵan ınsenırovkalar asa sátti bolady. «Qorǵansyzdyń kúni» sátti shyqqan spektakl. Álimbek Orazbekov rýhanı rejısserlerimizdiń biri. Qoıylym rejıssýrasy, akterlerdiń oıyny qyzǵylyqty. Tek fınal sozylyńqy, bir emes, úsh fınal bar, muny oılaný kerek. Respýblıkamyzda teatrda da, kınoda da jaqsy rejısserler bar, olar kórkem materıaldy asa baı aýyz ádebıetimizden, aýqymy keń, oıy tereń prozalyq shyǵarmalardan  izdeý kerek. Mysaly, A.Súleımenov pen O.Bókeıdiń dramatýrgııasymen qatar prozasy qandaı! Basqa da jazýshylardyń kórkem prozasynan izdeseńizder, kóp nárse tabasyzdar.  Bul bizde áli ıgerilmegen tyń, rejısserlerimiz oılanatyn másele. Klassıkany, qazaqtyń kórkem prozasyn baǵalańyzdar!.. «Qorǵansyzdyń kúni» úshin rejısserge, teatrǵa alǵys aıtyp, shyǵarmashylyq tabystar tileımin.

M.Krıstıan Sırejol (Franııa): – Basynda jastarǵa arnalǵan, búgingi kúnniń problemalary kóteriletin shyǵar dep oıladym. Óıtkeni, oıyn stıli ádettegideı, jastarǵa arnalǵandaı kórindi. Sosyn men bul pesaǵa qatty qyzyqtym. Zamanaýı, kórkem qoıylym. Bul qandaı drama, realıstik pe álde sımvolıstik pe degen saýal týady. Menińshe, sımvolıstik drama. Qoǵamda er adam men áıeldiń róli qandaı? Bul óte mańyzdy másele.  Dramanyń ózin aıtpaǵanda, spektaklde negizgi oıynnan tys kórkem oılaý júıesi bar. Maǵan dóńgelekti paıdalaný óte qyzyq bolyp kórindi. Qoıylymnyń sımvoldyq sıpatyna jaýap berip tur.

Lasha Chhartıshvılı (Grýzııa): – Qyzǵylyqty spektakl. Zorlyq-zombylyq, jaqsylyq pen jamandyqtyń kúresi sııaqty búgingi kúnde de óte aktýaldy máseleni kóteredi. Rejıssýra, akterlik oıyndar, ásirese, Túnek rólindegi akterdiń plastıkasy, oıyn máneri unady. Úsh fınal bar degenge qosylamyn, qaısysynda da qatty aıqas, biraq, kimniń jeńiske jetkeni belgisiz. Búgingi Eýropa men Azııada da otbasynda, qoǵamda qatygezdik kóp ekenin kórip otyrmyz. Klassıkany modernızaııalaý kerek, berý formasyn da.  Globaldy taqyryp, qyzyq traktovka.

T.Mılkovskı (Polsha):  – Búgingi tańda álemdik ádebıet pen teatrdyń tereń dástúrlerin ıgerý kezeńi júrip jatyr. Bul qoıylymdy osy arnada sóz etý kerek. Dástúrli formada qoıylǵan spektakl. Maǵan kostıýmder, jalpy, antýraj unady. Mundaǵy eki element – kókke ketetin saty men dóńgelek qoıylymnyń basty kilti, basty oıdy beretin kod. Akterlerdiń ózara qarym-qatynasy, túsinistigi bar. Al basty keıipker qyzdyń lırıkalyq sıpaty basym.

I.Israfılov (Ázirbaıjan): – Spektakl unady. Qoıylym­nyń áfsanalyq mazmuny materıaldyń ózinen shyǵyp tur. Al túpnusqa materıal, ıaǵnı, ádebı negiz óte myqty. Bul klas­sıkalyq tragedııa emes, halyq tragedııasy. Jalpy­adamzattyq tragedııa. Rejısser tereń qazady, qoıylymy sońynda úmit qaldyrady, jaryq bar. Mızanse­nalary kórkem, akterler talantty. Qaltaı róli erekshe ashylǵan. Kópshilik jaqsy.

Qazaq teatrlarynyń qoıylymdary týraly pikirlerdiń bir parasy osyndaı. Sheteldik mamandardyń qazaq teatrymen alǵashqy tanystyǵy oıdaǵydaı ótti deı alamyz. Keıde  artyq-kem tustary bolyp jatsa, al ózderi jaqsy biletin mate­rıaldarda tolymdyraq pikirler bildirip otyrsa ol da, zańdy. Al tutastaı alǵanda, bul óner merekesi respýblıka sahna­gerleriniń barlyq býynyna  berer tájirıbesi mol. Shetel­derdegi deńgeıleri ár túrli halyqaralyq festıval­darǵa az qatysyp júrmegen qazaq teatrlary  ózin ózgelermen salys­tyryp baıqap, nebir óner festıvaldarynda laıyqty básekeles bola alatynyn kórsetti. Bul úlken úmitke jeteleıdi.

«Astana» festıvalinen keıin EKSPO-2017 kórmesi aıa­synda elimizdiń ulttyq etnıkalyq teatrlarynyń respýblı­kalyq óner merekesi ótti. Uıym­dastyrýshylardyń aıtýynsha, Dúnıejúzilik Birinshi «Astana» teatr  festıvali endi júıeli túrde ótkiziledi. Festıvaldik qozǵalys jalǵasa bergeı.